24 марта 2015
Түрэ хурим
1376
Басага хүргэгшэдые угтаха ёһо
Хариhаа бууха хадамуудаа,
Олонhоо бууха урагуудаа
Угтан хүлеэжэ буулгаха,
Урин хүндэлжэ hуулгаха
Зайлашагүй шухала хэрэгтэй,
Забhаргүй шухала ябадалтай байна.
24 марта 2015
Түрэ хурим
1376
Хариhаа бууха хадамуудаа,
Олонhоо бууха урагуудаа
Угтан хүлеэжэ буулгаха,
Урин хүндэлжэ hуулгаха
Зайлашагүй шухала хэрэгтэй,
Забhаргүй шухала ябадалтай байна.
23 марта 2015
Түрэ хурим
2344
Дэрэ бэлэдхэхэдээ, утыень оронойнгоо хэмжээгээр, үргэнииень толгойнгоо хэмжээгээр оёдог юм.
Оёдолой бүдынь һэеы, сэмбэ гү, али хилэн байха. Гурбан үнгын гоёолто хэжэ, хоргой хүбээ хэдэг.
Б. Сэрсэгмаа
23 марта 2015
Түрэ хурим
2578
Урдань басаганай наадан дээрэ захяа дуун, ондоогоор хэлэхэдэ, уусын дуун заатагүй зэдэлдэг байгаа.
Юундэ уусын дуун гэжэ нэрлэгдээб гэхэдэ, эхэнэр хүндэ табидаг эгээл түрүү мяхан – хониной ууса болоно.
Сэсэгма Цыбиковагай суглуулбариһаа
23 марта 2015
Түрэ хурим
1480
Басаганай нааданай урда "Басага зайлгалга" гэжэ ёhо үнгэргэгдэдэг байhан. Басаган хотон айлнуудаараа зайжа, нагасатан хотондоо хононо. Нэгэ үбгэн хүн, нэгэ хүбүүн, 2-3 басагад бэри болохоёо байhан басага хүргэхэ ёhотой.
23 марта 2015
Түрэ хурим
2547
"Хурьган hэеы даруулжа,
Хундаган сагаан гэр барюулжа,
Хонин hэеы даруулжа
Хонгор сагаан ордон барюулжа
Хүргүүлбэ”
23 марта 2015
Түрэ хурим
4115
Хүбүүнэй гэрлэхэ болоходо, бэриингээ түрэлхидтэ хадаг табижа, түрэлхидынь худа ураг болодог. (Зарим нэгэ нютагуудта тахил табиха гэдэг). Урда сагта хадаг табилгые бэриие эрилгэ гэдэг байhан юм, тэрэ гайхалгүй.
Сэсэгма Цыбикова
23 марта 2015
Түрэ хурим
4567
"...Хада газарай харгы гаргагша морин эрдэни, хари уласые ураг эльгэн болгогшо үхин эрдэни гэһэн ёһоор би газарай холоһоо, уһанай утаһаа үндэр дабаа дабажа, үргэн далайе гаталжа, хазаартые хагсаажа, хүлэгые хүлэргэжэ, үргэн ехэ хотыетнай эрьен буужа, бүхэ хуһан сэргэдэтнай морёо уяжа, бүхөөг сагаан ордондотнай орожо ерэһэн хэрэгни хадаа Дулма гэжэ нэрэтэй, 17 наһатай басагаяа Гонгор гэжэ нэрэтэй, 20 наһатай хүбүүндэмнай хани нүхэр болгожо үгыт гэжэ ерээб. Үреэлээ үлхэел, заяагаа залгаял».
23 марта 2015
Түрэ хурим
2463
Хүбүүнэй эсэгындэ түрэһээ хэдэн хоног урда бэлэдхэлынь эхилхэ юм. Үбэлэй саг һаань, үбһэ шэрэхэ, түлеэ бэлдэхэ, шарууһанайгаа малнуудые алаха, түрын болохо үглөөгүүр эртэнһээ эхилжэ мяхаяа шанаха, амһарта суглуулха, эхэнэрнүүд үрмэ, бообо шанаха, хүбүүнэй эсэгэ, түрэлэйнь али нэгэ хүн айлнуудаар ябажа түрэдөө уриха (уряалгүй хүн түрэдэ байха ёһогүй байгаа), зон олон байхаар һаань, үлүү гэр бариха.
Лодон Линховоин
23 марта 2015
Түрэ хурим
2334
Хададаа харбаһан һомониинь
Харьялан буухань хайратай лэ.
Харида ябаха бэеыншни
Хайлан мордохо хайратай лэ.
23 марта 2015
Түрэ хурим
1337
Басаганайнгаа хадамда ошохоһоо һураггүй урда, тэрэнэйнгээ хадамтай болоогүй, бишыхан байхаһаань хойшо юумыень түхеэржэ эхилдэг байгаа. Эхэнь, хүгшэн эхэнь хурьганай, унаганай, һайн үһэтэй хониной арһануудые ганса нэгээр суглуулжа элдээд, ханза соогоо хадагалдаг, эсэгэнь малгайн халюу, булга, шүрэ, хубануудые худалдажа абадаг һэн.
Лодон Линховоин
23 марта 2015
Түрэ хурим
1321
Басаганай эхэ эсэгэтэн худатандаа хубсаһа бэлэглэхые үмэдхэл үмэдхүүлхэ гэнэ. Зарим зон худа худагы хоёроо ами аминдань гү, али сугтань урижа ерүүлдэг һэн. Тиигэхэдээ баһал зониие уридаг, хурим хэдэг байгаа.
Лодон Линховоин
23 марта 2015
Түрэ хурим
1394
«Хүндэтэ ноён худа, худа урагуудаа урижа, мал барюулхаяа байнаб. Барюулха мални тэды шэлдэгтэй, тэды адуун, тэды үхэр, тэды хонин — хамта тэды толгой мал. Эдээниием тогтоожо хайрлыт»
Лодон Линховоин
23 марта 2015
Түрэ хурим
1341
Хадаг табяад, барюулха мал тухайгаа лаб табаа хэлсэжэ дүүргэһэнэй хойно бэлэг табилга гэжэ болодог һэн.
23 марта 2015
Түрэ хурим
1679
1900 гаран ондо хоёр һамгатай хүнүүд хаа-яа байгша һэн. Бүри урдань гурбаншье һамгатай хүнүүд байдаг һэн гэгшэ бэлэй. Абаали (түрүүшын) һамганайнгаа үхибүү түрэхэгүйдэ, хоёрдохи һамгаа абадаг һэн. Заримдаа түрүүшэ һамганайнгаа эмгэгтэжэ, гэрэйнгээ ажал хэхэ аргагүй болоходонь, хоёрдохи һамга абадаг байгаа.
Лодон Линховоин
23 марта 2015
Түрэ хурим
4060
Монгол туургата арад зон хүбүү басагаяа айл болгоходоо, таараха таарахагүйень харадаг байһан.
Арбан хоёр жэл хатуу ба зөөлэн гэжэ илгардаг. Хатуу – бар, луу, морин, нохой, гахай. Зөөлэн – хулгана, үхэр, туулай, могой, хонин, бишэн, тахяа.
23 марта 2015
Түрэ хурим
1385
"Ганса сусал гал болохогүй, ганса хүн айл болохогүй"
Буряад хурим, түрын ёһо заншалнуудтай та бүгэдэеэ танилсуулха зорилго энэ удаа хэбэбди.
19 марта 2015
Хэшээхэ, сээрлэхэ зүйлнүүд
1890
Ямаршье хүнтэй ярилдахадаа, зэргэсэн түрүүн һуухые, ташаагаа тулахые, бодомжогүй үгэ хэлэхые сээрлэхэ шухала. Хахир шангаар дуугархые “муу хүнэй дуун ехэ, мохоо хутагын мүр ехэ” гэдэг ушар бии.
19 марта 2015
Эрын гурбан наадан
11048
Хүнэй хани болохо морин эрдэниин эрдэм олон: хатарша, жороо, гүйгөөшэ, хүндэ ашаанай, ута аянай ябадалша морид байха.
19 марта 2015
Эрын гурбан наадан
11656
Номонь боди сагаан сэдьхэлэй тэмдэг,
Һурша годлинь мэргэн бодолой тэмдэг –
Боди сэдьхэл, мэргэн бодол,
Нэгэдэбэл хүсэл бүтэхэ мүн
19 марта 2015
Эрын гурбан наадан
11310
Энэ наадые урдань һур харбаан гэдэггүй, миин лэ һур гэжэ нэрлэдэг һэн. Имагтал энэ наадан эрэгтэйшүүлэй зугаа байгаа. Энээнээ ехэл хүндэтэйгөөр һанадаг, бэшэ бэшэ наадан зугаануудтай жэшэшэгүй дээгүүр тоолодог байгаа юм даа.