Түрэ хурим

Оролто үгэ

23 марта 2015

1439

"Ганса сусал гал болохогүй, ганса хүн айл болохогүй"

Буряад хурим, түрын ёһо заншалнуудтай та бүгэдэеэ танилсуулха зорилго энэ удаа хэбэбди.


А. Батомункуевай гэрэл зураг

«Ганса сусал гал болохогүй, ганса хүн айл болохогүй», – гэжэ хэлэдэгэй удхаар хүбүү, басагаяа хамтаруулжа, шэнэ бүлэ мүндэлүүлхэ гээшэ хэдынэйшье сагта аргагүй ехэ ниитэ удха шанартай байһан гээшэ. 

Урдань, бүри эхэ хүнэй зонхилжо (матриархат) байха үедэ, эхэнэр хүн ехэ эрхэтэй, гэртээ (али агы нүхэн соогоо гү) галаа харууһалха, хубсаһа хунараа бүтээхэ, эдихэ, ууха юумэеэ хубааха байhан үедэ хүбүүгээ басагата айлда үгэжэ, шэнэ айл бүрилдүүлдэг заншал байһан гэдэг. Хүбүүн нэгэтэ дураа гутабал, морёороо гү, али ядабал, эмээлээ үргэлөөд, анха гэртээ бусашадаг байһан ушарһаа бүхэ холбоотой гэр бүлэ боложо үгэдэггүй байһан ха. 

Ушар тиимэһээ хүбүүтэ айлда басагаяа үгөөд туршахадань, тэрэ басаган улаан мяханһаа таһалжа түрэһэн үри хүүгэдээ орхихо аргагүй, шэнэ газартаа дадажа, эбтэй эетэй бүлэ болодог байһан ушарһаа һамга абаха, хадамда гараха заншал дэлгэрһэн гэе. Һамга абаха, хадамда гараха ушарай хүнэй наһан соо нэгэл дахин болодог һэн тула бурханһаа зүбшөөлтэй, зонһоо гэршэтэй, өөһэд хоорондын ехэ инаг дуратай, бүхэ холбоотой гэр айл болгохын тула түрүүлэн хадаг табидаг (басага эридэг), хадамда гараха басаганай наада хэдэг, хүбүүтэ айлайда түрэ болодог (тиишэнь басагаа хүргэдэг). 

Буряад хурим, түрын ёһо заншалнуудтай та бүгэдэеэ танилсуулха зорилго энэ удаа хэбэбди.