Зүүдэн зүнтэй

Ан амитан, шубуу шонхортой холбоотой зүүдэн

3 февраля 2015

2253


Зураг: Зоригто Доржиев

    Һайн тэмдэгүүд: 
    Морин – амжалта гү, али илалта туйлаха. 
    Мориной таха – ехэ олзо олохо, бүхы юумэндэ амжалта туйлаха. 
    Баабгай хаража зүүдэлбэл, хадамда гараха, һамга абаха. 
    Хони хаража зүүдэлбэл, баяжаха. 
    Арсалан, морин, үхэртэ мордоод, хада уула дабажа ябанаб гэжэ зүүдэлбэл, аюулһаа гарасалдаха, дайсаниие дараха. 
    Бөөһэ хаража зүүдэлбэл, алта мүнгэтэй болохот. 
    Аргамжа олобол, хэрэг бүтэсэтэй байха. 
    Луу харабал, гэнтэ баяжалга, шүүбэри.

    Муу тэмдэгүүд: 
    Могой зүүдэндэ оробол, муу һанаһан хүн гү, хэрүүлшэ эхэнэртэй ушарха гэһэн ёро болоно. Могой алажа байнаб гэжэ зүүдэлбэл, дайсанаа дараха. "Могой зүүдэлхэнь муу" [Материалы, 1978, 189 н.]). 
    Хүхы донгодожо байна гэжэ зүүдэлбэл, наһан богони болохо. 
    Эмэ тахяа үзэбэл, хүндэ хүшэр хүдэлмэри хэхэ. 
    Үнэгэн – хүндэ мэхэлүүлхэ. 
    Үхэртэ мүргүүлжэ зүүдэлхэдэ муу. Яхад зондо иимэ зүүдэн баһа муу байна: «зүүдэндэ "буха мүргэбэл — "абасы" (шүдхэр) мүргэнэ" (Попов, 1949, 297 н.). 
    Эбэртэй буха – гэмэлтэхэ. 
    Сохо хараха – үри шэрэдэ орохо. 
    Миисгэй гү, али гүлгэдынь – үнэн сэхэ гэжэ һанадагшье һаатнай, хэзээдэшье мэхэлжэ болохо нүхэртэеэ уулзаха. 
    Нохойдо зуулгабал, хүнэй хараал, үбшэн хүрэхэ. 
    Шоно дайралдабал, дайсантаяа гү, али хардадаг хүнтэеэ уулзахат. 
    Загаһа хахуулидаха – һанаһан хэрэг бүтэхэгүй.


Зураг: Зоригто Доржиев

Другие статьи автора

Түрэ хурим

1381

Туйба зүүлгэн

Эльбээд гэзэгээ үзэхэдэм,
Эжым үгэhэн туйбахан.
Энээхэн туйбаяа харахадаа,
Эжымни ехээр hанагдаа.

Цырен-Дулма Дондогой

Түрэ хурим

1127

Түрэһөө мордолгон

Хүндэтэ худа, худагынар!
Түрэ бүтээлсэжэ байhан
түрэл гаралнууд,
Түрэмнай түбхэн бүтэжэ,
Найрнай намхан бүтэбэ гээшэ.

Түрэ хурим

2688

Басаганай хэшэг

Басагаяа хүргэжэ ошоходоо, басаганай хэшэг гэжэ нэрэтэ мяхануудые абаашаха ёhотой. Басаганай хэшэгтэ ууса, үбсүүн, шагайта, үргэн, г.м. төөлэйhөө бэшэ арбан долоон хүндын мяхан орохо ёhотой. “Шагайтын мяхан шэнги шангахан ябаарай”, – гэжэ басагандаа хэлэдэг гээшэ.

Түрэ хурим

3128

Унтари заһалган

Хүбэн сагаан хүнжэл соотнай
Хүбүүд олоор түрэжэ,
Хүн зонойнгоо дунда
Хүндэтэй мэргэн ябажа,
Хүсэ, бэлиг ехэтэй,
Хүхюун жаргаг лэ!