Түрэ хурим

Туйба зүүлгэн

24 марта 2015

1265

Эльбээд гэзэгээ үзэхэдэм,
Эжым үгэhэн туйбахан.
Энээхэн туйбаяа харахадаа,
Эжымни ехээр hанагдаа.

Цырен-Дулма Дондогой


Бэри басаганай үһэ хахалаад, 
һамган ёһоор гүрэжэ байна

Бэри басаган үһэеэ 
хахалуулаад, туйба зүүбэ

Урданай түрэ дээрэ бэриин үһэ хахалжа, хоёр гэзэгэ гүрөөд, туйба зүүлгэдэг, һамганай дэгэл үмэдхүүлдэг байгаа гэжэ олондо мэдээжэ. Энэ һайхан заншал таһалгаряагүй мүнөөшье Шэнэхээнэй буряадууд сахиһаар. Һүүлшын жэлнүүдтэ Агын буряадууд түрэ дээрэ басагандаа һамган дэгэл үмэдхүүлжэ урдынгаа заншал һэргээн байхадань омогорхомоор. 

Бэри хүнэй туйба зүүхэ тухай иимэ таабари бии: 
Зуhаг ямаан 
Зургаан эбэртэй ябатараа 
Зудта дайрагдаад, 
Хоёртоо оробо. 


Туйба зүүлгэн тухай Ц-Д. Дондогой иигэжэ бэшэhэн байна: 
Эльбээд гэзэгээ үзэхэдэм, 
Эжым үгэhэн туйбахан. 
Энээхэн туйбаяа харахадаа, 
Эжымни ехээр hанагдаа. 



Басагандаа һамган 
хубсаһа үмдэхүүлэлгэ

Зарим нютагуудта hүхөөр үhыень хахалдаг байгаа. Бэри болоhон басаган hамган дэгэл, уужа үмдэдэг байhан. "Ямар ахайн уужата гээшэб" гэhэн үгэнүүдые Хоца Намсараевай зохёолнууд соо олонобди. Уужата гэhэн үгэ "hамган" гэhэн удхатай болоно.