Зургаа тоо

    Зургаа тоо бэшэ тоодоо адли оршон тойроной тэмдэг. Оршон тойрон дүрбэн зүгһөө, хоёр шэглэлһээ (дээдэ, доодо) бүридэнэ. Эрдэмтэн Х. Кэрлот зургаа тоо орон дэлхэйтэй холбоотой байхаһаа гадна сагтай холбоотой гэжэ бэшэнэ: «Климент Алекс, орон зайн 6 зүгынь бурханай юртэмсые зургаан хоног соо бүтээһэн, мүн долоодохи хоногынь амарһые нэгэ доро бэлгэдэжэ, түб болон эхин руу харихые тэмдэглэнэ гэдэгтэ этигэнэ» (Кэрлот, 1994, 434 н.).

    Буряад зон зургаан зүйл хамаг амитанай тоодо хүниие нэрлэдэг. Сансарын хүрдэ соо эрьежэ байдаг зургаан зүйл хамаг амитанай байрань иимэ хубааритай: хоёрынь газар доро – тама, бэрид; хоёрынь газар дээрэ – хүн, адагуусан; хоёрынь тэнгэридэ – асари, тэнгэри. Харин Н. Ангараева тама байдаггүй гэжэ хэлэнэ: «Хүн газар дэлхэй дээрэ түрэхэдөө, тамын ороной бүхы шатануудые эндээл гаталха заяатай. Имагтал газар дэлхэй хүнэй сэдьхэлые сэбэрлэгшэ болоно» (Ангараева, 1996, 42). Урданай мэргэшүүл манай газарые зоболонто юртэмсэ гэжэ нэрлэдэг байгаа гэлсэдэг.

    Зургаа тоо оло дахин һургаалда хэрэглэгдэдэг. Буддын шажанда баялигые һалгаадаг зургаан шалтагаан бии. «Зургаан шалтагаан гэбэл, архидалга, гудамжаар миин зайлга, элдэб зугаа нааданда ябалга, мүнгэнэй наадан, муу нүхэд, залхууралга болоно» (Шагдаров Л. // Ярууна. – 1991.11.14). Энэ муу зүйлнүүдһээ зайсахын тула зургаан дүрим баримталха зэргэтэй: 
    1. зониие хүндэлхэ; 
    2. эхэ эсэгэеэ үргэхэ уялгаяа дүүргэхэ; 
    3. гэр бүлынгөө ёһо заншал сахиха; 
    4. дасанда үргэл хэхэ; 
    5. арбан хара нүгэл тэбшэхэ; 
    6. архи тамхинһаа холуур ябаха (Б. Дашиев).