Оролто үгэ

Хониной шагай хүүгэдэй нааданда ехэ үүргэ дүүргэдэг. Тэрээгээр наададаг наадан олон юм. Шагайнуудай буудал табан янэын түхэлтэй, тэдэнээ табан хушуу малнууд болгон нэрлэдэг, Бүхыгөөд унаһан шагайе «хонин», хонхойгоод унаһыень «ямаан», жэгдэ талаараа зогсоһыень «морин», хээтэй хажуугаараа зогсоһыень «үхэр», соройн бодоһыень «тэмээн» гэжэ нэрлэжэ болоо. Зарим нютагта «бүхэ», «хонхо», «морин», «үхэр», «тэмээн» гэһэн нэрэтэй юм. 

Хүүгэдэй шагайгаар элдэб наада дуратайгаар наададаг хада айл бүхэн хэдэн үе дамжан суглуулһан олон шагайтай байдаг һэн. Хэнэйхи хэды шагайтайб гэжэ хүүгэд хүршэ айлнуудайнгаа шагайн тоо мэдэхэ ябаа. Айл бүхэнэй тугал туулмагтай шагай харахада, үни удаан саг соо нааданда элэжэ, алтан шара болошоһон, нүүргэдэһэндэ, сэсэгэй намаада, һонгинын набшаһанда гү, али шэнэһэнэй холтоһондо бусалгажа, хүрин улаан, хара хүрин, алтан шара болгожорхиһон байха. Газаа хээрэ удаан байжа, саб сагааншье болошоһон хүнгэхэн шагайнуудһаа гадна, түүхэйшэгээр сэбэрлэгдэһэн шэлдэн хүндэ шанартай шагайнууд байха. Томо, жэжэ, хүндэ, хүнгэн – ямаршье шагай нааданда өөрын онсо үүргэтэй. Хүхюу хүүгэд суглараад, шагайгаар наадахаа дүхэриглэн һуухадаа, юу наадахаяа зүбшэн шиидхэхэ. 

Наадагшадай тооһоо, наадаха сагһаа дулдыдажа, наадаха наадаяа олохо. Шагайн нааданууд булта һонин.