Үндэһэн уран зохёолой мүнөө үеын амин шухала, хүндүүлхэй шэнжэнүүдэй нэгэниинь гэхэдэ, түрэл удха зохёолой алдар солые үндэр дээрэ үргэлсэжэ ябаха залуу халааниие һурган хүмүүжүүлгын асуудал болоно. Энээн тухай манай нэрэ түрэтэй аха үеын зохёолшод, Буряадай Уран зохёолшодой холбооной түрүүлэгшэ Матвей Рабданович Чойбонов олондо мэдээсэл тараадаг хэблэл болон телевиденеэр нэгэтэ бэшэ хэлэһэн, уншагшадтай уулзалгануудай, элдэб олон хэмжээ ябуулгануудай үедэ һанаа зобооһон бодолнуудаараа хубаалдаһан байна.
Зүблэлтэ үедэ буряад удха зохёол бүхы ехэ гүрэн соо, хилын саанашье мэдээжэ болоходоо, нэн түрүүн ород хэлэн дээрэ оршуулагдаһанай аша туһаар үргэн уншагшадта хүрэдэг һэн. Иимэ нэгэ ялас гэмэ жэшээ дурдая.
1956 оной хабар М.Горькиин нэрэмжэтэ Литературна институдай хамтын байрада суута поэт А.Т.Твардовский ерэбэ. Оюутад өөрынгөө шүлэгүүдые уншаба даа. Залуу буряад шүлэгшэн Николай Дамдиновай «Талын дуун» гэжэ зохёолые элитэ поэт ехэ дулаан үгэнүүдээр магтан, дэмжэбэ. Уданшьегүй тэрэнэй зууршалгаар Ю.Левитанскиин оршуулһан энэ шүлэг «Новый век» сэтгүүлдэ хэблэгдээ бэлэй.
Дали ургаһан залуу поэт оройдоо гурбан жэлэй үнгэрхэдэ, Москвада шүлэгүүдэйнгээ ном хэблүүлээ, нүгөө мэдээжэ поэт — Ярослав Смеляков ном тухайнь һайн һайхан үгэнүүдые түбэй хэблэл соо ниитэлээ һэн.
Урда үеын буряад зохёолшод үндэһэн литературын гол ёһо заншал, хараа шугам бүридхэн байгуулаад, удаадахи үенүүдтэ гамтайгаар дамжуулдаг гуримтай байгаа. Жэшээлэн хэлэхэдэ, үндэһэн литературын эхи табигшадай нэгэн Хоца Намсараев, тэрэнэй бэшэжэ эхилээд байхада түрэһэн Цыден Галсанов залуу зохёолшодые бүримүһэн дэмжэдэг, ёһотоор һургадаг һэн. Тэдэнэй шаби Чимит Цыдендамбаев энээн тухай дулаанаар дурсаһан юм.
Ч.Цыдендамбаев новеллэ болон романуудые бэшэхэ уран бэлигээ өөрынгөө үеын уран гуурһатан Жамсо Тумунов болон Даширабдан Батожабатай зэргэсүүлэн, мүрысэн, бэе бэеһээ һургаал абан, улам хүгжөөһэн түүхэтэй. Гадна, мэдээжэ зохёолшон болоһон хойноо, залуу үеын хурса гуурһата Дамба Жалсараевай, Николай Дамдиновай, Дондок Улзытуевай эхин алхамуудые өөгшөөн дэмжэһэн, аха захатанай мэргэн һургаал, һайхан үреэл хэлэн, уран зохёолой захагүй харгыда гаргалсаһан юм.
Чимит Цыдендамбаев 32 наһандаа дүрбэн номой автор болоод байхадаа, 1950 ондо Москвада болоһон Буряадай уран зохёолой үдэшэнүүдтэ хабаадажа, тэрэ үедэ СССР-эй Уран зохёолшодой холбооной түрүүлэгшэ А.А.Фадеевэй магтаалда хүртэһэн түүхэтэй. Казах элитэ уран зохёолшо Сабит Муканов Чимит Цыдендамбаевай захата бүтээлнүүдые — «Банзарай хүбүүн Доржо», «Түрэл нютагһаа холо» гэжэ романуудые уншаад, Мухтар Ауэзовэй «Абай» гэжэ романтай жэшээлһэн юм. Харин бидэ, буряадууд, арадайнгаа солото хүбүүн Доржи Банзаровай нэрэ шэнээр байгуулагдаһан университедтэ юундэ үгэнэгүйбибди? Энэ нэрые үгы болгохо гэһэн зарлиг гараагүй бэшэ аал?
Буряадай арадай уран зохёолшо Цэрэн Галанов иимэ нэгэ ушар тухай бэшээ һэн: «Нэгэтэ партиин обкомой нэгэдэхи секретарь А.У.Модогоев Чимит Цыдендамбаевые Загарайн бэшэ, Зэдын гэжэ һанадаг байгааб гэжэ мэдүүлһэн байна.
Энэ юун тухай хэлэнэб гэхэдэ, арад зоноо хүтэлбэрилэгшэ ноёднай уран зохёолшодойнгоо номуудые уншахагүй, мэдэхэгүй, хэнэй хаанахи байһыень мэдэдэггүй байна. Тэрэ Чимит Цыдендамбаевые Доржи Банзаров тухай бэшээл хадаа өөрөө Зэдын гэжэ ойлгоһон байна. Зүгөөр Чимит Цыдендамбаев Буряадайнгаа түрүүшын эрдэмтэн тухай бэшэхэдээ, бүхы Буряад нютаг тухайгаа бэшээ ха юм. Эндэ ямаршье түрэһэн нютаг хамаатай бэшэ.
Манай түрүүшын эрдэмтэн Доржи Банзаровай нэрые һаял байгуулагдаһан университедтэ үгөөгүй байхадань, ямаршье эрдэмтэд, оюутад, олониитэ нэгэшье асуудал шангаар табяагүй, хэнһээшье һураагүй.
Иигэжэ байтараа Банзаровай хүшөөе абажа хаяхамнай гэхэдээ боломоор.
Бидэ буряад зон байһанаа мартаалгүй һаа, болоо һэн!» Иигэжэ Цырен Раднаевич 2003 ондо «Буряад үнэндэ» хэблэгдэһэн Ч.Цыдендамбаевай «Буряадай угалзанууд» гэжэ суглуулбариин оролто үгэдэ бэшэһэн байна.
Тэрэ гэһээр 15 жэл үнгэржэ байна. Буряадай Гүрэнэй дээдэ һургуулида Доржи Банзаровай нэрэ бусаагдаагүй зандаа. Гадна Үндэһэтэнэй—гуманитарна институт байһанаа, болюулагдажа, буряад хэлэ ба үндэһэн удха зохёол шудалха арга боломжо бүри хасагдаа. Иимэ эрхэ байдалда буряадаар бэшэхэ залуу һүрэг хаанаһаа гэнтэ бии болохоб?!
Һүүлэй үедэ буряад хэлэ һэргээн хүгжөөхэ, дунда һургуулида нэбтэрүүлхэ гэһэн хөөрэлдөөн ходо боложол байдаг. Гэбэшье буряад хэлэ хари хэлэ үзэһэнтэй адли бултаниие баадхажа һургаһанай үрэ дүн бирагүйл даа. «Түрэл хэлэн» гэһэн программаар шудалалгые үргэдхэхэ, хүдөө нютагуудай хүүгэдые энэл шугамаар оншотой, оролдосотойгоор һургаха хэрэгтэй. «Түрэл хэлэн» гэһэн программа бүхы буряад нютагуудай һургуулинуудта эршэтэйгээр нэбтэрүүлхэ шухала гээд һанагдана.
Тиихэдэл залуу үетэмнай ульгам буряад хэлэтэй болохо, сэдьхэл дайраха, бодол һаргааха шэмэг үгэнүүдые олохо, удха зохёолоо шудалжа, уран дүрэнүүдтэ һураха аргатай байха бшуу.
Хэлэеэ хүсэд мэдэхэгүй, түрэл арадайнгаа баялиг болохо удха зохёол уншахагүй залуу һүрэгые буряад сэдьхэлтэй болгохын тула бултанай хүсэл оролдолго хэрэгтэй. «Байгал» сэтгүүл энэ талаар ехэ ажал ябуулна. Сэтгүүлэй редактор, Буряадай арадай поэт Г.Х.Базаржапова-Дашеева аймагуудай уран зохёолой нэгэдэлнүүдтэй нягта холбоо тогтоогоо. 2012-2013 онуудай туршада сэтгүүлэй дугаарнууд тус нэгэдэлнүүдтэ зорюулагдаһан байна. Энэ үйлэ хэрэг тухай Галина Хандуевна иигэжэ бэшэһэн юм: «Ушарынь хадаа һүүлэй үедэ, сэхэ руунь хэлэбэл, эдэ нэгэдэлнүүдэймнай зариманиинь эршэ эдэбхеэ алдаад, залуу бэлигтэнэй тодорхонь үсөөрэнтөөд байна.
70-аад, 80-яад онуудта олониинь лэ хонгёо хоолойгоо зэдэлүүлэн, хонхоёо холо ойгуур жэнгинүүлһээр бэлэй. Энэ тоодо Түнхэнэй Мүнхэ Сарьдагай нэрэмжэтэ, Захааминай „Уран Дүшэ“, Хэжэнгын „Зүрхэнэй дуунууд“, Яруунын „Булаг“, Хурамхаанай „Боолон-Түмэр“, Мухар-Шэбэрэй Исай Калашниковай нэрэмжэтэ уран зохёолой нэгэдэлнүүдые дурдамаар.
Энэ үүсхэлнай ямар булюу һайн талануудтай гээшэб? Нютагуудта литературна ажабайдал һэргэхэ; элитэ солото нэрэнүүдэй, мүшэтэмэ ялалзама бэлигтэнэй хажуугаар Эхэ орондоо, тоонто газартаа эльгэн хайрата дураяа мэдүүлһэн бэшээшэдэй мүрнүүдые олоной сэдьхэлдэ үлөөхэ; шэнэ нэрэнүүдые элирүүлхэ; сагай сагаан урасхал соо мартагдан һагад байһан зохёолшодой нэрэнүүдые шэнээр тобойлгон харуулха, эдэ бэлигтэнэй түрэл гаралтай, ойрохи хамаатантай хамһажа, хэблэгдэнгүй үлэһэн зохёолнуудыень согсолбори болгон гаргахада туһалха; уг удхаяа, түүхэеэ хүндэлхэ, арадай аман зохёол суглуулгые, хизаар ороноо шэнжэлгые дэмжэхэ» (Г.Базаржапова-Дашеева. Буряад уран зохёол—"Байгал" сэтгүүлэй нюурнуудта. — Буряад шүлэгэй далай. 2013 он).
Үнэхөөрөөшье, энэ үүсхэлэй аша, үүргые үндэр дээрэ сэгнэхээр юм. Сэтгүүлэй дугаар бүхэндэ олон янзын, олон хэлбэриин, үнгын олон бодолой гүйдэл, гүн ухаанай орьёл, дээжэ зохёолнууд, шэнжэлгэнүүд хэблэгдэнэ. Хурса гуурһатанай, хурдан ухаатанай бүтээлнүүдтэй бүри олон зон танилсажа, буряад хэлэнэй уйтарһан дүхэриг үргэдэжэ, үндэһэн хэлэнэймнай жаса арьбажаха гээд найдая.
Бэлигтэй залуу үетэнөө элирүүлхэ, дэмжэхэ, хүсэл шуналыень хүгжөөхэ ажал шухала удхатай хэрэг болоод байна. Түгшүүрилтэй мүнөө үеын үйлэ хэрэгүүдэй, али нэгэ юумэнэй удха шанар шэнжэлэн бодомжолхые, саг үетэеэ холбоо барисааень элирхэйлэн ойлгохые, мүнөөнэй хүнэй һанал бодол ханааха сэдьхэлэй тэжээл шэнжэлэн, аша туһатайень шэлэжэ һургаха аха үеын зохёолшодой үүргэ аргагүй ехэ.
Тэдэнэр лэ залуушуулда үнэтэ үреэлээ буулгаха, ашатай зүбшэл үгэжэ, абьяас хүсэлыень бадаргаха шадалтай. Ажабайдалай орёо асуудалнуудта харюу бэдэрхэ, ухаагаа гүйлгэхэ, арадайнгаа түүхэ уудалан шэнжэлхэ, ерээдүй руу хаймадан хараха — уран зохёолшын үүргэ, харюусалга гээд һургаха ха юм.
Уншагшадтаяа үндэр замаар харилсажа шадаха уран зохёол бэшэхэ гээшэ бурханһаа үршөөгдэһэн аза талаан, өөрыгөө һорин хүмүүжүүлһэнэй үрэ дүн. Уянгалһан халуун сэдьхэл, холые хаража, олые үзэжэ олоһон сэсэн ухаан хэрэгтэй. Харин эгээл хурса зэбсэг — ульгам һайхан буряад хэлэ үгы һаа, зоной зүрхэ сэдьхэлдэ хадуугдама зохёол яагаад бүтэхэб даа?
Чимит Цыдендамбаевай шүлэг сооһоо мүрнүүдээр дүүргэхэ хүсэл түрэнэ:
...Бүхы арадаймни үнинһөө
Бүлюудэжэ зэбсэг болгоошо,
Хурдан үгэнүүд лэ гансаараа
Хурсын хурса зэбсэг юм!
Үнэн үгэһөө хүсэтэйшье,
Үлүү бата найдалтайшье,
Дайсадые сохихо зэбсэг
Дайда дэлхэйдэ байхагүй!❚
Зүблэлтэ үедэ буряад удха зохёол бүхы ехэ гүрэн соо, хилын саанашье мэдээжэ болоходоо, нэн түрүүн ород хэлэн дээрэ оршуулагдаһанай аша туһаар үргэн уншагшадта хүрэдэг һэн. Иимэ нэгэ ялас гэмэ жэшээ дурдая.
1956 оной хабар М.Горькиин нэрэмжэтэ Литературна институдай хамтын байрада суута поэт А.Т.Твардовский ерэбэ. Оюутад өөрынгөө шүлэгүүдые уншаба даа. Залуу буряад шүлэгшэн Николай Дамдиновай «Талын дуун» гэжэ зохёолые элитэ поэт ехэ дулаан үгэнүүдээр магтан, дэмжэбэ. Уданшьегүй тэрэнэй зууршалгаар Ю.Левитанскиин оршуулһан энэ шүлэг «Новый век» сэтгүүлдэ хэблэгдээ бэлэй.
Дали ургаһан залуу поэт оройдоо гурбан жэлэй үнгэрхэдэ, Москвада шүлэгүүдэйнгээ ном хэблүүлээ, нүгөө мэдээжэ поэт — Ярослав Смеляков ном тухайнь һайн һайхан үгэнүүдые түбэй хэблэл соо ниитэлээ һэн.
Урда үеын буряад зохёолшод үндэһэн литературын гол ёһо заншал, хараа шугам бүридхэн байгуулаад, удаадахи үенүүдтэ гамтайгаар дамжуулдаг гуримтай байгаа. Жэшээлэн хэлэхэдэ, үндэһэн литературын эхи табигшадай нэгэн Хоца Намсараев, тэрэнэй бэшэжэ эхилээд байхада түрэһэн Цыден Галсанов залуу зохёолшодые бүримүһэн дэмжэдэг, ёһотоор һургадаг һэн. Тэдэнэй шаби Чимит Цыдендамбаев энээн тухай дулаанаар дурсаһан юм.
Ч.Цыдендамбаев новеллэ болон романуудые бэшэхэ уран бэлигээ өөрынгөө үеын уран гуурһатан Жамсо Тумунов болон Даширабдан Батожабатай зэргэсүүлэн, мүрысэн, бэе бэеһээ һургаал абан, улам хүгжөөһэн түүхэтэй. Гадна, мэдээжэ зохёолшон болоһон хойноо, залуу үеын хурса гуурһата Дамба Жалсараевай, Николай Дамдиновай, Дондок Улзытуевай эхин алхамуудые өөгшөөн дэмжэһэн, аха захатанай мэргэн һургаал, һайхан үреэл хэлэн, уран зохёолой захагүй харгыда гаргалсаһан юм.
Чимит Цыдендамбаев 32 наһандаа дүрбэн номой автор болоод байхадаа, 1950 ондо Москвада болоһон Буряадай уран зохёолой үдэшэнүүдтэ хабаадажа, тэрэ үедэ СССР-эй Уран зохёолшодой холбооной түрүүлэгшэ А.А.Фадеевэй магтаалда хүртэһэн түүхэтэй. Казах элитэ уран зохёолшо Сабит Муканов Чимит Цыдендамбаевай захата бүтээлнүүдые — «Банзарай хүбүүн Доржо», «Түрэл нютагһаа холо» гэжэ романуудые уншаад, Мухтар Ауэзовэй «Абай» гэжэ романтай жэшээлһэн юм. Харин бидэ, буряадууд, арадайнгаа солото хүбүүн Доржи Банзаровай нэрэ шэнээр байгуулагдаһан университедтэ юундэ үгэнэгүйбибди? Энэ нэрые үгы болгохо гэһэн зарлиг гараагүй бэшэ аал?
Буряадай арадай уран зохёолшо Цэрэн Галанов иимэ нэгэ ушар тухай бэшээ һэн: «Нэгэтэ партиин обкомой нэгэдэхи секретарь А.У.Модогоев Чимит Цыдендамбаевые Загарайн бэшэ, Зэдын гэжэ һанадаг байгааб гэжэ мэдүүлһэн байна.
Энэ юун тухай хэлэнэб гэхэдэ, арад зоноо хүтэлбэрилэгшэ ноёднай уран зохёолшодойнгоо номуудые уншахагүй, мэдэхэгүй, хэнэй хаанахи байһыень мэдэдэггүй байна. Тэрэ Чимит Цыдендамбаевые Доржи Банзаров тухай бэшээл хадаа өөрөө Зэдын гэжэ ойлгоһон байна. Зүгөөр Чимит Цыдендамбаев Буряадайнгаа түрүүшын эрдэмтэн тухай бэшэхэдээ, бүхы Буряад нютаг тухайгаа бэшээ ха юм. Эндэ ямаршье түрэһэн нютаг хамаатай бэшэ.
Манай түрүүшын эрдэмтэн Доржи Банзаровай нэрые һаял байгуулагдаһан университедтэ үгөөгүй байхадань, ямаршье эрдэмтэд, оюутад, олониитэ нэгэшье асуудал шангаар табяагүй, хэнһээшье һураагүй.
Иигэжэ байтараа Банзаровай хүшөөе абажа хаяхамнай гэхэдээ боломоор.
Бидэ буряад зон байһанаа мартаалгүй һаа, болоо һэн!» Иигэжэ Цырен Раднаевич 2003 ондо «Буряад үнэндэ» хэблэгдэһэн Ч.Цыдендамбаевай «Буряадай угалзанууд» гэжэ суглуулбариин оролто үгэдэ бэшэһэн байна.
Тэрэ гэһээр 15 жэл үнгэржэ байна. Буряадай Гүрэнэй дээдэ һургуулида Доржи Банзаровай нэрэ бусаагдаагүй зандаа. Гадна Үндэһэтэнэй—гуманитарна институт байһанаа, болюулагдажа, буряад хэлэ ба үндэһэн удха зохёол шудалха арга боломжо бүри хасагдаа. Иимэ эрхэ байдалда буряадаар бэшэхэ залуу һүрэг хаанаһаа гэнтэ бии болохоб?!
Һүүлэй үедэ буряад хэлэ һэргээн хүгжөөхэ, дунда һургуулида нэбтэрүүлхэ гэһэн хөөрэлдөөн ходо боложол байдаг. Гэбэшье буряад хэлэ хари хэлэ үзэһэнтэй адли бултаниие баадхажа һургаһанай үрэ дүн бирагүйл даа. «Түрэл хэлэн» гэһэн программаар шудалалгые үргэдхэхэ, хүдөө нютагуудай хүүгэдые энэл шугамаар оншотой, оролдосотойгоор һургаха хэрэгтэй. «Түрэл хэлэн» гэһэн программа бүхы буряад нютагуудай һургуулинуудта эршэтэйгээр нэбтэрүүлхэ шухала гээд һанагдана.
Тиихэдэл залуу үетэмнай ульгам буряад хэлэтэй болохо, сэдьхэл дайраха, бодол һаргааха шэмэг үгэнүүдые олохо, удха зохёолоо шудалжа, уран дүрэнүүдтэ һураха аргатай байха бшуу.
Хэлэеэ хүсэд мэдэхэгүй, түрэл арадайнгаа баялиг болохо удха зохёол уншахагүй залуу һүрэгые буряад сэдьхэлтэй болгохын тула бултанай хүсэл оролдолго хэрэгтэй. «Байгал» сэтгүүл энэ талаар ехэ ажал ябуулна. Сэтгүүлэй редактор, Буряадай арадай поэт Г.Х.Базаржапова-Дашеева аймагуудай уран зохёолой нэгэдэлнүүдтэй нягта холбоо тогтоогоо. 2012-2013 онуудай туршада сэтгүүлэй дугаарнууд тус нэгэдэлнүүдтэ зорюулагдаһан байна. Энэ үйлэ хэрэг тухай Галина Хандуевна иигэжэ бэшэһэн юм: «Ушарынь хадаа һүүлэй үедэ, сэхэ руунь хэлэбэл, эдэ нэгэдэлнүүдэймнай зариманиинь эршэ эдэбхеэ алдаад, залуу бэлигтэнэй тодорхонь үсөөрэнтөөд байна.
70-аад, 80-яад онуудта олониинь лэ хонгёо хоолойгоо зэдэлүүлэн, хонхоёо холо ойгуур жэнгинүүлһээр бэлэй. Энэ тоодо Түнхэнэй Мүнхэ Сарьдагай нэрэмжэтэ, Захааминай „Уран Дүшэ“, Хэжэнгын „Зүрхэнэй дуунууд“, Яруунын „Булаг“, Хурамхаанай „Боолон-Түмэр“, Мухар-Шэбэрэй Исай Калашниковай нэрэмжэтэ уран зохёолой нэгэдэлнүүдые дурдамаар.
Энэ үүсхэлнай ямар булюу һайн талануудтай гээшэб? Нютагуудта литературна ажабайдал һэргэхэ; элитэ солото нэрэнүүдэй, мүшэтэмэ ялалзама бэлигтэнэй хажуугаар Эхэ орондоо, тоонто газартаа эльгэн хайрата дураяа мэдүүлһэн бэшээшэдэй мүрнүүдые олоной сэдьхэлдэ үлөөхэ; шэнэ нэрэнүүдые элирүүлхэ; сагай сагаан урасхал соо мартагдан һагад байһан зохёолшодой нэрэнүүдые шэнээр тобойлгон харуулха, эдэ бэлигтэнэй түрэл гаралтай, ойрохи хамаатантай хамһажа, хэблэгдэнгүй үлэһэн зохёолнуудыень согсолбори болгон гаргахада туһалха; уг удхаяа, түүхэеэ хүндэлхэ, арадай аман зохёол суглуулгые, хизаар ороноо шэнжэлгые дэмжэхэ» (Г.Базаржапова-Дашеева. Буряад уран зохёол—"Байгал" сэтгүүлэй нюурнуудта. — Буряад шүлэгэй далай. 2013 он).
Үнэхөөрөөшье, энэ үүсхэлэй аша, үүргые үндэр дээрэ сэгнэхээр юм. Сэтгүүлэй дугаар бүхэндэ олон янзын, олон хэлбэриин, үнгын олон бодолой гүйдэл, гүн ухаанай орьёл, дээжэ зохёолнууд, шэнжэлгэнүүд хэблэгдэнэ. Хурса гуурһатанай, хурдан ухаатанай бүтээлнүүдтэй бүри олон зон танилсажа, буряад хэлэнэй уйтарһан дүхэриг үргэдэжэ, үндэһэн хэлэнэймнай жаса арьбажаха гээд найдая.
Бэлигтэй залуу үетэнөө элирүүлхэ, дэмжэхэ, хүсэл шуналыень хүгжөөхэ ажал шухала удхатай хэрэг болоод байна. Түгшүүрилтэй мүнөө үеын үйлэ хэрэгүүдэй, али нэгэ юумэнэй удха шанар шэнжэлэн бодомжолхые, саг үетэеэ холбоо барисааень элирхэйлэн ойлгохые, мүнөөнэй хүнэй һанал бодол ханааха сэдьхэлэй тэжээл шэнжэлэн, аша туһатайень шэлэжэ һургаха аха үеын зохёолшодой үүргэ аргагүй ехэ.
Тэдэнэр лэ залуушуулда үнэтэ үреэлээ буулгаха, ашатай зүбшэл үгэжэ, абьяас хүсэлыень бадаргаха шадалтай. Ажабайдалай орёо асуудалнуудта харюу бэдэрхэ, ухаагаа гүйлгэхэ, арадайнгаа түүхэ уудалан шэнжэлхэ, ерээдүй руу хаймадан хараха — уран зохёолшын үүргэ, харюусалга гээд һургаха ха юм.
Уншагшадтаяа үндэр замаар харилсажа шадаха уран зохёол бэшэхэ гээшэ бурханһаа үршөөгдэһэн аза талаан, өөрыгөө һорин хүмүүжүүлһэнэй үрэ дүн. Уянгалһан халуун сэдьхэл, холые хаража, олые үзэжэ олоһон сэсэн ухаан хэрэгтэй. Харин эгээл хурса зэбсэг — ульгам һайхан буряад хэлэ үгы һаа, зоной зүрхэ сэдьхэлдэ хадуугдама зохёол яагаад бүтэхэб даа?
Чимит Цыдендамбаевай шүлэг сооһоо мүрнүүдээр дүүргэхэ хүсэл түрэнэ:
...Бүхы арадаймни үнинһөө
Бүлюудэжэ зэбсэг болгоошо,
Хурдан үгэнүүд лэ гансаараа
Хурсын хурса зэбсэг юм!
Үнэн үгэһөө хүсэтэйшье,
Үлүү бата найдалтайшье,
Дайсадые сохихо зэбсэг
Дайда дэлхэйдэ байхагүй!❚
Другие статьи автора
Хүдөөгэй соёл
3415
Шэмээшэг дуунууд эндэ зэдэлхэл даа
Тарбагатайн аймагай Дээдэ Жэрэм һуурин – Буряад Уласта түбхинэһэн шэмээшэгүүдэй эгээн үзэсхэлэн һууринуудай нэгэн юм
Хүдөөгэй соёл
3671
Буряад заншалаа сахидаг зоной буусада
Загарайн аймагай Нарин-Асагад hууринай Соёлой байшанда заhабарилгын ехэ ажал хэгдэжэ байна. 1983 ондо баригдаhан соёлой гуламта хоёрдохиёо заhабарилагдана
Уран зураг
3255
Уралигай үндэр өөдэ дабшалта
Буряад ороной болон Ород Уласай арадай уран зурааша, Россиин Уралигай академиин гэшүүн-корреспондент, Буряадай Гүрэнэй шангуудай лауреат Солбон Раднаевич Ринчиновэй түрэhөөр 85 жэл гүйсэбэ
