Уг гарбал
Пама Дымбрыловнагай уг гарбал
22 мая 2023
2636
Нанзанова (Доржина) Пама Дымбрыловнагай уг гарбалайнгаа дүтын зон — таабай төөбиинэр, аба эжы, аха дүүнэр тухай хѳѳрѳѳнhѳѳ
Хүpхүүд угтай, Нуртаhаа уг гарбалтай таабай, төөбиинэрээ, аба эжыгээ сэдьхэл соогоо нангинаар сахижа, омогорхожо ябадагби: ямар сэхэ сэбэр табисууртай, хэhэн ажалдаа бүхы hаналаа табидаг, дүй дүршэл ехэтэй, үнэн hаруул бодолтой зон гээшэб? Хэhэн хэрэгүүдынь Хужар тоонто нютагайнгаа түүхэдэ онсо мүр үлээhэн байна ха юм.
Пама Дыбрыловна гэр бүлэтэеэ
Таабаймнай Нанзанов Жугдэр Мункуевич, юрын хүдөөгэй ажалшан байhан. Бэрхээр модоор дархалдаг, гэр байрада хэрэгтэй элдэб зүйлнүүдые бүтээдэг байhан. Мүнөөшье болотор таабайн гараар бүтээгдэhэн стол, таг ( шкаф), абдарнууд, hуудалнууд гэртэмнай бүтэн зандаа байдаг.
Төөбиимнай Нанзанова Долгор Будаевна, дүрбэн үхибүү өөдэнь болгожо, хүл дээрэнь гаргажа табиhан юм. Залуудаа үдэр hүнигүй колхозой ямаршье ажалhаа сyхарингүй ябаа. Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай үедэ ба hүүлээрнь бүхы шадалаараа оролдожо, нютагаа дээшэнь бодхоолсоhон байна. Олон аша гушанарые хаража, 95 наhа хүрэхэ жаргалтай хүгшөөдэй hууhан.
Таабайн дүү хүбүүн Мункуев Доржо, 1940-ѳѳд оной хамалган соогуур Хориин аймаг руу сүлэгдэhэн. Чимит-Цырен нүхэртэй боложо, тэндээ нютагжаад, ан бун ажаhууhан юм. Дарима басаганиинь дээдэ hургуулитай, хүдэлhэн газартаа хүндэтэй, дүй дyршэлѳѳр ехэ, ажалай ветеран болоhон. Мүнөө үедэ Дарима Доржиевна наhанайнгаа амаралтада гаранхай, Улаан-Yдэдэ Доржо хүбүүнтэеэ ажаhуудаг.
Таабайн дүү басаган Нанзанова Даримаан, Хужар нютагтаа Андрей хүбүүнтэеэ ажаhуугаа. Андрей колхоздоо трактористаар, юрын ажалдашье урагшатай хүдэлдэг байhан. Светлана нүхэртэйгѳѳ Алдар хүбүүгээ ехэ болгоhон. Мүнѳѳ Алдар гурбан мэргэжэл шудаланхай, урагшатай хүдэлжэ ябадаг. Татьяна нүхэртэеэ гэр бүлэ боложо, хоёр хүүгэдтэй, Улаан-Үдэдэ ажаhууна.
Дымбрыл, Долгор Наназановтан
Баабаймнай Нанзанов Дэмбрэл Жугдурович, 1928 ондо түpэhэн.
Эжымнай Жигжитова Долгор Доржиевна, 1933 оной бэлэй.
1955 ондо тэдэнэр гэр бүлэ боложо түбхинэhэн байна. Баабай тэрэ үедэ трактористаар нютагтаа хүдэлөө. 1961 ондо Нурта нютагай Ярхы гэжэ уг гарбалайнгаа урданай буусада, хамтын ажахын байгуулhан hү hаалиин фермэдэ хүдэлжэ эхилhэн байна.
1967 ондо Хужар нютагайнгаа Бууса гэжэ үзэсхэлэн hайхан газарта hү hаалиин фермые эрхилэгшээр баабаймнай табигдаhан юм. Эжымни hаалишанаар хүдэлөө. Тэндэ 6 жэл соо ехэ амжалтатайгаар ажаллаhан байнад. Баабаймнай хүдөө ажахын hалбарида үндэр амжалтануудые туйлаhанай түлөө Буряадай АССР-эй Верховно Соведэй Президиумэй Хүндэлэлэй Грамотаар шагнагдаhан юм.
Санагын дасан
Эжымнай 1974 онhoo гансаараа үлөөд, гурбан үхибүүдээ хүл дээрэнь табиhан байна. Эжы хүдөѳгэй ямаршье ажалда бүхы шадалаараа орожо, эртэ, орой гэжэ сагые мэдэхэгүй ябаhан. Залуу наhандаа hаалишанаар, hүүлээрнь огородто капуста харууhалгын ажалда олон жэлдэ хүдэлөө.
Эжымнай уран гартай, элдэб юумэ оёходоо бэрхэ байhан. Хубсаhа хунар, буряад гутал оёжо, маанадаа үндылгѳѳ hэн. Нютагаймнай зон 1980 — 1990 онуудта хониной арhаар дэгэлнүүдые, годон гуталнуудые захижа, эжыдэмнай оюулжа үмдэдэг байгаа. Залуудаа эжымнай ажалайнгаа забhараар элдэб юумэ — гэрэй шэмэг гоёолтонуудые гараараа нэхэжэ, оёжо hуугша hэн. Эжымнай дүрбэн зээнэрээ хаража баярлаhан, мүнөө энэ үедэ үри hадаhадынь 17 хүн болоод ябанабди.
Би, Нанзанова Пама Дымбрыловна, 1956 ондо түрэhэнби. Зүүн-Сибириин технологическа институт дүүргээд, Удаан-Үдэдэ хүдэлжэ, «Ажалай ветеран» нэрэ зэргэтэй болоhон байнаб. Гурбан хүбүүдни Улаан-Үдэ хотодо ажалтайнууд. Би дүрбэн ашанараа харалсажа, ан бун ажаhуунаб.
Дүү хүбүүн Дугаржаб 1960 оной байhан, гэнтын аюулhаа боложо, 17 наhатайдаа бурхандаа ябашаhан юм.
Дүү басаган Нанзанова Жаргал Дымбрыловна, 1966 оной, Буряадай гүрэнэй багшанарай дээдэ hургуули дүүргээд, тоо бодолгын багшаар Санагын дунда hургуулида ажаллана. Анатолий хани нүхэртэеэ дүрбэн үхибүүдые хүмүүжүүлжэ, хүл дээрэнь табяа. Бултадаа дээдэ hургуулитай, ажал хүдэлмэритэй, урагшатай урматайнууд ябана. Жаргал Дымбрыловна мүнөө дээрээ гурбан ашанартай, нэгэ зээ хүбүүтэй.
Дүүмни Санагын дунда hургуулида олон жэлдэ дүй дуршэлтэй, ехэ амжалтатайгаар хүдэлhэнэйнгөө түлөө 2019 ондо «Почетный работник общего образования Российской Федерации» гэжэ үндэр нэрэ зэргэтэй болоhон юм. «Ажалай ветеран» гэhэн хүндэтэ нэрэ 5 жэлэй саана абаhан байна. Мүнөөшье багшынгаа ажал дээдэ зэргээр ябуулhан зандаа.
Дэмид Жугдуровна Нанзанова эхэ-герой
Баабайн эгэшэ Нанзанова Дэмид Жугдуровна, Жигжитов Бадма-Доржо нүхэртэйгөө 11 үхибүү хүлынь дүрѳѳдэ, гарынь ганзагада хүргэhэн. «Эхэ-Герой» гэжэ гүрэн түрын шагнал ордентой, нютагтаа үнэр баян ажаhууhан. Мүнөө үри hадаhадынь ехэл олон болонхой.
Баабайн хоёр дүүнэр багшын ажалда бүхы наhаяа зорюулаа:
Нанзанова Галина Жугдуровна, 1943 ондо түрэhэн, Буряадай гүрэнэй багшанарай дээдэ hургуули дүүргээд, Сахирай hургуулида амжалтатайгаар хүдэлжэ, олон үе үхибүүдэй хүмүүжүүлгэдэ ехэхэн хубитаяа оруулhан юм. Россиин Федерациин Гэгээрэлэй яаманай Хүндэлэлэй Тэмдэгүүдтэй, «Ажалай ветеран» гэжэ хүндэтэ нэрэтэй, мүнөө наhанайнгаа амаралтада гаранхай.
Нанзанова Валентина Жугдуровна, 1947 оной, Буряадай гүрэнэй багшанарай дээдэ hургуули дүүргээ. Түрэл аймагайнгаа Санагын дунда hургуулида ажаллаа. Үхибүүдтэ ном зааха бүхы дүй дүршэлөөрѳѳ залуу багшанартай хубаалдажа, hургажа, эбтэйгээр ажалаа ябуулдаг байгаа. Олон жэлдэ зохёохы шударгы ажалдаа горитой хубитаяа оруулhанай түлѳѳ Валентина Жугдуровна «Буряадай габьяата багша» гэжэ үндэр нэрэдэ хүртэжэ, «Ажалай ветеран» болонхой. Үшөө хажуугаарнь Санагын сельсоведэй депутат ябаhан юм. Мэлс Шойдонович нүхэртэеэ 5 үхибүүдые хүл дээрэнь гаргаа. Бултадаа дээдэ hургуулитайнууд, урагшатай хүдэлжэ ябана. Мүнөө 14 аша зээнэртэй, амжалтануудаарынь урматай баяртай омогорхон hуудаг.
Эгэшэ дүүнэр
Эжын талаhаа уг удамаа дурдаhуу. Эжымни эхэ эсэгэ хоер — таабай Жигжитов Доржо Бузаевич Дунгар Бузаевна төөбиитэй, хоюулаа Нуртаhаа Хүрхүүд уг гарбалтайнууд, гэр бүлэ зохёожо, 4 үхибүүтэй болоhон юм.
Доржо Бузаевич таабай 1941 ондо Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда мордоhон юм. Тэрэ эгээн hүрѳѳтэй 1941 оной ноябрь hарада Москвагай түлөө тулалдаанда хүндѳѳр шархатажа, наhа барашаhан байна. Москвагай можын Грязи гэжэ hуурин шадар бэень хүдөөлүүлэгдэнхэй юм.
Дунгар Бузаевна төөбии дүрбэн үхибүүдээ гансаараа өөдэнь болгожо, хүл дээрэнь табиhан:
— Мария Доржиевна, 1931 оной
— Долгор Доржиевна, 1933 оной
— Ханда Доржиевна, 1937 оной
— Владимир Доржиевич, 1939 оной
Төөбиимнай олон аша зээнэр, гушанараа хараха жаргалтай, 103 наhа хүрэхэ хубитай байгаа.
Таабай, төөбиин, аба эжын буянгаар энэ алтан дэлхэйн альган дээрэ ан бун ажаhуухадаа, угайнгаа намтарые олон үри хүүгэдтээ дамжуулхаяа оролдожол ябанабди.
Бүгэдэ олон аха дүүнэртээ, хамаг нютагаархиндаа үнэн зүрхэнhөө hайниие хүсөөд, иигэжэ үреэнэб:
— Дундаршагуй дүүрэн жаргалтай, барагдашагүй баян hуудалтай, элүүр энхэ, омог дорюун зантай, амгалан тайбан байдалтай, урагшатай урматай ябахамнай болтогой!
Хүндэтэ Пама Дымбрыловнагай үреэлэй hайхан үгэнүүдые дэмжэжэ, Буряад Уласай байгуулагдаhаар 100 жэлэй жабхаланта ойгоор бүхы арад түмэнѳѳ халуунаар амаршалнабди. Түрэл манай гүрэн түрэ энхэ мүнхэ оршохонь болтогой!
Пама Дыбрыловна гэр бүлэтэеэ
Таабаймнай Нанзанов Жугдэр Мункуевич, юрын хүдөөгэй ажалшан байhан. Бэрхээр модоор дархалдаг, гэр байрада хэрэгтэй элдэб зүйлнүүдые бүтээдэг байhан. Мүнөөшье болотор таабайн гараар бүтээгдэhэн стол, таг ( шкаф), абдарнууд, hуудалнууд гэртэмнай бүтэн зандаа байдаг.
Төөбиимнай Нанзанова Долгор Будаевна, дүрбэн үхибүү өөдэнь болгожо, хүл дээрэнь гаргажа табиhан юм. Залуудаа үдэр hүнигүй колхозой ямаршье ажалhаа сyхарингүй ябаа. Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай үедэ ба hүүлээрнь бүхы шадалаараа оролдожо, нютагаа дээшэнь бодхоолсоhон байна. Олон аша гушанарые хаража, 95 наhа хүрэхэ жаргалтай хүгшөөдэй hууhан.
Таабайн дүү хүбүүн Мункуев Доржо, 1940-ѳѳд оной хамалган соогуур Хориин аймаг руу сүлэгдэhэн. Чимит-Цырен нүхэртэй боложо, тэндээ нютагжаад, ан бун ажаhууhан юм. Дарима басаганиинь дээдэ hургуулитай, хүдэлhэн газартаа хүндэтэй, дүй дyршэлѳѳр ехэ, ажалай ветеран болоhон. Мүнөө үедэ Дарима Доржиевна наhанайнгаа амаралтада гаранхай, Улаан-Yдэдэ Доржо хүбүүнтэеэ ажаhуудаг.
Таабайн дүү басаган Нанзанова Даримаан, Хужар нютагтаа Андрей хүбүүнтэеэ ажаhуугаа. Андрей колхоздоо трактористаар, юрын ажалдашье урагшатай хүдэлдэг байhан. Светлана нүхэртэйгѳѳ Алдар хүбүүгээ ехэ болгоhон. Мүнѳѳ Алдар гурбан мэргэжэл шудаланхай, урагшатай хүдэлжэ ябадаг. Татьяна нүхэртэеэ гэр бүлэ боложо, хоёр хүүгэдтэй, Улаан-Үдэдэ ажаhууна.
Дымбрыл, Долгор Наназановтан
Баабаймнай Нанзанов Дэмбрэл Жугдурович, 1928 ондо түpэhэн.
Эжымнай Жигжитова Долгор Доржиевна, 1933 оной бэлэй.
1955 ондо тэдэнэр гэр бүлэ боложо түбхинэhэн байна. Баабай тэрэ үедэ трактористаар нютагтаа хүдэлөө. 1961 ондо Нурта нютагай Ярхы гэжэ уг гарбалайнгаа урданай буусада, хамтын ажахын байгуулhан hү hаалиин фермэдэ хүдэлжэ эхилhэн байна.
1967 ондо Хужар нютагайнгаа Бууса гэжэ үзэсхэлэн hайхан газарта hү hаалиин фермые эрхилэгшээр баабаймнай табигдаhан юм. Эжымни hаалишанаар хүдэлөө. Тэндэ 6 жэл соо ехэ амжалтатайгаар ажаллаhан байнад. Баабаймнай хүдөө ажахын hалбарида үндэр амжалтануудые туйлаhанай түлөө Буряадай АССР-эй Верховно Соведэй Президиумэй Хүндэлэлэй Грамотаар шагнагдаhан юм.
Санагын дасан
Эжымнай 1974 онhoo гансаараа үлөөд, гурбан үхибүүдээ хүл дээрэнь табиhан байна. Эжы хүдөѳгэй ямаршье ажалда бүхы шадалаараа орожо, эртэ, орой гэжэ сагые мэдэхэгүй ябаhан. Залуу наhандаа hаалишанаар, hүүлээрнь огородто капуста харууhалгын ажалда олон жэлдэ хүдэлөө.
Эжымнай уран гартай, элдэб юумэ оёходоо бэрхэ байhан. Хубсаhа хунар, буряад гутал оёжо, маанадаа үндылгѳѳ hэн. Нютагаймнай зон 1980 — 1990 онуудта хониной арhаар дэгэлнүүдые, годон гуталнуудые захижа, эжыдэмнай оюулжа үмдэдэг байгаа. Залуудаа эжымнай ажалайнгаа забhараар элдэб юумэ — гэрэй шэмэг гоёолтонуудые гараараа нэхэжэ, оёжо hуугша hэн. Эжымнай дүрбэн зээнэрээ хаража баярлаhан, мүнөө энэ үедэ үри hадаhадынь 17 хүн болоод ябанабди.
Би, Нанзанова Пама Дымбрыловна, 1956 ондо түрэhэнби. Зүүн-Сибириин технологическа институт дүүргээд, Удаан-Үдэдэ хүдэлжэ, «Ажалай ветеран» нэрэ зэргэтэй болоhон байнаб. Гурбан хүбүүдни Улаан-Үдэ хотодо ажалтайнууд. Би дүрбэн ашанараа харалсажа, ан бун ажаhуунаб.
Дүү хүбүүн Дугаржаб 1960 оной байhан, гэнтын аюулhаа боложо, 17 наhатайдаа бурхандаа ябашаhан юм.
Дүү басаган Нанзанова Жаргал Дымбрыловна, 1966 оной, Буряадай гүрэнэй багшанарай дээдэ hургуули дүүргээд, тоо бодолгын багшаар Санагын дунда hургуулида ажаллана. Анатолий хани нүхэртэеэ дүрбэн үхибүүдые хүмүүжүүлжэ, хүл дээрэнь табяа. Бултадаа дээдэ hургуулитай, ажал хүдэлмэритэй, урагшатай урматайнууд ябана. Жаргал Дымбрыловна мүнөө дээрээ гурбан ашанартай, нэгэ зээ хүбүүтэй.
Дүүмни Санагын дунда hургуулида олон жэлдэ дүй дуршэлтэй, ехэ амжалтатайгаар хүдэлhэнэйнгөө түлөө 2019 ондо «Почетный работник общего образования Российской Федерации» гэжэ үндэр нэрэ зэргэтэй болоhон юм. «Ажалай ветеран» гэhэн хүндэтэ нэрэ 5 жэлэй саана абаhан байна. Мүнөөшье багшынгаа ажал дээдэ зэргээр ябуулhан зандаа.
Дэмид Жугдуровна Нанзанова эхэ-герой
Баабайн эгэшэ Нанзанова Дэмид Жугдуровна, Жигжитов Бадма-Доржо нүхэртэйгөө 11 үхибүү хүлынь дүрѳѳдэ, гарынь ганзагада хүргэhэн. «Эхэ-Герой» гэжэ гүрэн түрын шагнал ордентой, нютагтаа үнэр баян ажаhууhан. Мүнөө үри hадаhадынь ехэл олон болонхой.
Баабайн хоёр дүүнэр багшын ажалда бүхы наhаяа зорюулаа:
Нанзанова Галина Жугдуровна, 1943 ондо түрэhэн, Буряадай гүрэнэй багшанарай дээдэ hургуули дүүргээд, Сахирай hургуулида амжалтатайгаар хүдэлжэ, олон үе үхибүүдэй хүмүүжүүлгэдэ ехэхэн хубитаяа оруулhан юм. Россиин Федерациин Гэгээрэлэй яаманай Хүндэлэлэй Тэмдэгүүдтэй, «Ажалай ветеран» гэжэ хүндэтэ нэрэтэй, мүнөө наhанайнгаа амаралтада гаранхай.
Нанзанова Валентина Жугдуровна, 1947 оной, Буряадай гүрэнэй багшанарай дээдэ hургуули дүүргээ. Түрэл аймагайнгаа Санагын дунда hургуулида ажаллаа. Үхибүүдтэ ном зааха бүхы дүй дүршэлөөрѳѳ залуу багшанартай хубаалдажа, hургажа, эбтэйгээр ажалаа ябуулдаг байгаа. Олон жэлдэ зохёохы шударгы ажалдаа горитой хубитаяа оруулhанай түлѳѳ Валентина Жугдуровна «Буряадай габьяата багша» гэжэ үндэр нэрэдэ хүртэжэ, «Ажалай ветеран» болонхой. Үшөө хажуугаарнь Санагын сельсоведэй депутат ябаhан юм. Мэлс Шойдонович нүхэртэеэ 5 үхибүүдые хүл дээрэнь гаргаа. Бултадаа дээдэ hургуулитайнууд, урагшатай хүдэлжэ ябана. Мүнөө 14 аша зээнэртэй, амжалтануудаарынь урматай баяртай омогорхон hуудаг.
Эгэшэ дүүнэр
Эжын талаhаа уг удамаа дурдаhуу. Эжымни эхэ эсэгэ хоер — таабай Жигжитов Доржо Бузаевич Дунгар Бузаевна төөбиитэй, хоюулаа Нуртаhаа Хүрхүүд уг гарбалтайнууд, гэр бүлэ зохёожо, 4 үхибүүтэй болоhон юм.
Доржо Бузаевич таабай 1941 ондо Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда мордоhон юм. Тэрэ эгээн hүрѳѳтэй 1941 оной ноябрь hарада Москвагай түлөө тулалдаанда хүндѳѳр шархатажа, наhа барашаhан байна. Москвагай можын Грязи гэжэ hуурин шадар бэень хүдөөлүүлэгдэнхэй юм.
Дунгар Бузаевна төөбии дүрбэн үхибүүдээ гансаараа өөдэнь болгожо, хүл дээрэнь табиhан:
— Мария Доржиевна, 1931 оной
— Долгор Доржиевна, 1933 оной
— Ханда Доржиевна, 1937 оной
— Владимир Доржиевич, 1939 оной
Төөбиимнай олон аша зээнэр, гушанараа хараха жаргалтай, 103 наhа хүрэхэ хубитай байгаа.
Таабай, төөбиин, аба эжын буянгаар энэ алтан дэлхэйн альган дээрэ ан бун ажаhуухадаа, угайнгаа намтарые олон үри хүүгэдтээ дамжуулхаяа оролдожол ябанабди.
Бүгэдэ олон аха дүүнэртээ, хамаг нютагаархиндаа үнэн зүрхэнhөө hайниие хүсөөд, иигэжэ үреэнэб:
— Дундаршагуй дүүрэн жаргалтай, барагдашагүй баян hуудалтай, элүүр энхэ, омог дорюун зантай, амгалан тайбан байдалтай, урагшатай урматай ябахамнай болтогой!
Хүндэтэ Пама Дымбрыловнагай үреэлэй hайхан үгэнүүдые дэмжэжэ, Буряад Уласай байгуулагдаhаар 100 жэлэй жабхаланта ойгоор бүхы арад түмэнѳѳ халуунаар амаршалнабди. Түрэл манай гүрэн түрэ энхэ мүнхэ оршохонь болтогой!