Театрай уралиг
Хэдэн үе буряад дуушадые һургаһан гуламта
24 июня 2019
1009
2019 ондо алдар солото композитор Н.А.Римский-Корсаковай түрэһөөр 175 жэлэй ой гүйсэнэ. Тэрэнэй нэрэ зүүдэг бүхы дэлхэйдэ мэдээжэ Санкт-Петербургын консерватори Орос гүрэнэй түрүүшын һуралсалай ехэ гуламта юм.
1862 ондо суута композитор, пианист Антон Рубинштейн консерваториие байгуулжа, түрүүшын захиралай уялга дүүргэһэн байна.
1865 ондо П.Чайковский композициин таһагые эгээн түрүүн ехэ мүнгэн медальтайгаар дүүргэһэн габьяатай. 1871 онһоо абан, 1908 ондо наһа баратараа, Н.Римский-Корсаков эндэ багшалһан юм. 1905-1928 онуудта композитор А.Глазунов консерваториин ректорээр хүдэлөө һэн. Алдар суута композиторнууд С.Прокофьев, С.Рахманинов, Д.Шостакович, Г.Свиридов, В.Соловьев-Седой, дирижернууд Ю.Темирканов, В.Гергиев болон бусад эндэл уран бэлигэйнгээ эхин алхамуудые хэһэн юм.
Хэдэн үе буряад оперын дуушад Нева мүрэнэй эрьедэ оршодог энэ гуламтада үндэр уралигай нюусатай танилсаһан, эрхим бэрхэ багшанарай һургаал хэшээлдэ хүртэһэн байна.
Ленинградта сугтаа һуража байһан үетэн К.Базарсадаев, Л.Шоболов, К.Миткинов, Ж.Дандаров дундаа ехэ эбтэй, бэе бэедээ туһалдаг, одоол аха, дүүнэр шэнгеэр ажаһуудаг байгаа гэжэ Л.Шоболовой наһанай нүхэр Надежда Андреевна дурсаа һэн (Санджэ-Сурун. Отблеск времени: Т.4 — Улан-Удэ, 2015, н.428-429). Томскдо мединститудта һуража байһан Нина Шоболовагай Ленинградай мединститудай оюутан болоходонь Л.Л.Линховоинай зууршалгаар Буряадай АССР-эй Министрнүүдэй Соведэй түрүүлэгшэ К.Л.Барьядаев туһалһан юм.
Залуу гэр бүлэ урид Абида Арсалановай гэртэ байгаа. Ким Базарсадаевай таһалгын сүлөөрхэдэ, тиишэ ороо һэн. Уран зурааша Даша-Нима Дугаровай һуралсалаа дүүргээд ябахада, тэрэнэй байрада оробо. Л.Шоболовые сэрэгэй албанда татахадань, гэрэй эзэн эхэнэр Н.Шоболоваһаа байрын түлбэри абахаяа арсаһан тухай дурсана. Тэрэ сагта тиимэ һайн хүнүүд ушардаг байгаа.
Ленинградай сэрэгэй округой дуу, хатарай ансамблиин дуушан болоһон Леонард Шоболов хэдэн хари гүрэнүүдээр, тэрэ тоодо Кубада гастрольдо ябаһан юм. Фидель Кастро ансамблиин артистнуудтай уулзажа, Л.Шоболовто Кубын Уласай Хүндэлэлэй грамота барюулаа бэлэй.
Албанай һүүлээр консерваторидо һуралсалаа үргэлжэлүүлхэ үедөө Ким Базарсадаевай зууршалгаар Леонард Шоболовые Ленинградай филармонидо солистаар абаһан гээд Н.Шоболова дурсана. 1968 ондо Киевтэ үнгэргэгдэһэн М.Глинкын нэрэмжэтэ залуу дуушадай конкурсдо Л.Шоболов хабаадажа, дипломдо хүртэһэн байна. 1969 ондо Свердловскдо оперно дуушадай конкурсдо мүн лэ амжалта туйлаа һэн.
Консерватори дүүргэжэ ерэһээр, Буряадай оперо болон баледэй театр соо өөрынгөө концерт бэлдэжэ харуулаа. Залаар дүүрэн сугларһан зоной этигэл найдалые залуу дуушан харюулжа шадаа, уярма һайхан хоолойгоор дуулаһан дуунуудынь сэдьхэлэй оёорһоо гараһан мэтэ байгаа гэжэ тэрэ концерт шагнагшадай нэгэн Д.Самбоцыренов дурсаһан юм.
Эгсэ 50 жэлэй саана Буряад оперын алтан тайзан дээрэ хоёр ехэ бэлигтэн — Д.Дашиев, Л.Шоболов Вердиин «Травиата» зохёолдо ялас гэмээр дуулажа, харагшадай дура буляагаа бэлэй.
СССР-эй арадай зүжэгшэн Г.Шойдагбаева, Орос Уласай габьяата зүжэгшэд О.Аюрова, Е.Шараева, В.Базарова Нева мүрэнэй эрьедэхи ехэ гуламтада һуража гараһан байна. В.Базарова хадаа П.Чайковскиин нэрэмжэтэ хүгжэмэй училищида К.Миткиновэй шаби байгаа. Харин Л.Шоболовой һургаһан бэлигтэй шаби, Орос Уласай габьяата зүжэгшэн Д.Занданов мүнөө түрэл оперно театрайнгаа түрүү солист болонхой.
2016 ондо Буряадай оперын труппа Орос Уласай арадай зүжэгшэн Д.Линховоиной хүтэлбэри доро Мариинска театрай Концертнэ ехэ танхим соо Гала-концерт харуулаа бэлэй. Буряадай оперно театрай солистнууд дэлхэйн классическа дээжэ зохёолнуудые, Чайковскиин, Глинкын, Мусоргскиин хүгжэмтэ бүтээлнүүдые Санкт-Петербургын харагшадай урманда гүйсэдхэһэн юм. Буряадай оперын солото дуушадай хэдэн үе, домог суута һуралсалай гуламтын шабинар, түрэл оронойнгоо, үндэһэн арадайнгаа нэрэ соло түүхэдэ суурхуулһан байна.
1865 ондо П.Чайковский композициин таһагые эгээн түрүүн ехэ мүнгэн медальтайгаар дүүргэһэн габьяатай. 1871 онһоо абан, 1908 ондо наһа баратараа, Н.Римский-Корсаков эндэ багшалһан юм. 1905-1928 онуудта композитор А.Глазунов консерваториин ректорээр хүдэлөө һэн. Алдар суута композиторнууд С.Прокофьев, С.Рахманинов, Д.Шостакович, Г.Свиридов, В.Соловьев-Седой, дирижернууд Ю.Темирканов, В.Гергиев болон бусад эндэл уран бэлигэйнгээ эхин алхамуудые хэһэн юм.
Хэдэн үе буряад оперын дуушад Нева мүрэнэй эрьедэ оршодог энэ гуламтада үндэр уралигай нюусатай танилсаһан, эрхим бэрхэ багшанарай һургаал хэшээлдэ хүртэһэн байна.
Дайнай һүүлээрхи хүшэр хүндэ үедэ, 1946-1952 онуудта буряад дуушан Л.Линховоин Ленинградай консерваторидо профессор И.Плешаковта һуража гараһан байна. Удаа дараалан бэлиг түгэлдэр энэ багшада К.Базарсадаев, К.Миткинов, Л.Шоболов заалгажа, оперын дуушанай мэргэжэл шудалаа һэн. РСФСР-эй габьяата артист, РСФСР-эй искусствын габьяата ажал ябуулагша И.И.Плешаков эрхим һайн артистнуудые хүмүүжүүлһэнэй түлөө Буряадай АССР-эй искусствын габьяата ажал ябуулагшын нэрэ зэргэдэ хүртэһэн юм.
Ленинградта сугтаа һуража байһан үетэн К.Базарсадаев, Л.Шоболов, К.Миткинов, Ж.Дандаров дундаа ехэ эбтэй, бэе бэедээ туһалдаг, одоол аха, дүүнэр шэнгеэр ажаһуудаг байгаа гэжэ Л.Шоболовой наһанай нүхэр Надежда Андреевна дурсаа һэн (Санджэ-Сурун. Отблеск времени: Т.4 — Улан-Удэ, 2015, н.428-429). Томскдо мединститудта һуража байһан Нина Шоболовагай Ленинградай мединститудай оюутан болоходонь Л.Л.Линховоинай зууршалгаар Буряадай АССР-эй Министрнүүдэй Соведэй түрүүлэгшэ К.Л.Барьядаев туһалһан юм.
Залуу гэр бүлэ урид Абида Арсалановай гэртэ байгаа. Ким Базарсадаевай таһалгын сүлөөрхэдэ, тиишэ ороо һэн. Уран зурааша Даша-Нима Дугаровай һуралсалаа дүүргээд ябахада, тэрэнэй байрада оробо. Л.Шоболовые сэрэгэй албанда татахадань, гэрэй эзэн эхэнэр Н.Шоболоваһаа байрын түлбэри абахаяа арсаһан тухай дурсана. Тэрэ сагта тиимэ һайн хүнүүд ушардаг байгаа.
Леонард Шоболов
Леонард Шоболов
Ленинградай сэрэгэй округой дуу, хатарай ансамблиин дуушан болоһон Леонард Шоболов хэдэн хари гүрэнүүдээр, тэрэ тоодо Кубада гастрольдо ябаһан юм. Фидель Кастро ансамблиин артистнуудтай уулзажа, Л.Шоболовто Кубын Уласай Хүндэлэлэй грамота барюулаа бэлэй.
Албанай һүүлээр консерваторидо һуралсалаа үргэлжэлүүлхэ үедөө Ким Базарсадаевай зууршалгаар Леонард Шоболовые Ленинградай филармонидо солистаар абаһан гээд Н.Шоболова дурсана. 1968 ондо Киевтэ үнгэргэгдэһэн М.Глинкын нэрэмжэтэ залуу дуушадай конкурсдо Л.Шоболов хабаадажа, дипломдо хүртэһэн байна. 1969 ондо Свердловскдо оперно дуушадай конкурсдо мүн лэ амжалта туйлаа һэн.
Консерватори дүүргэжэ ерэһээр, Буряадай оперо болон баледэй театр соо өөрынгөө концерт бэлдэжэ харуулаа. Залаар дүүрэн сугларһан зоной этигэл найдалые залуу дуушан харюулжа шадаа, уярма һайхан хоолойгоор дуулаһан дуунуудынь сэдьхэлэй оёорһоо гараһан мэтэ байгаа гэжэ тэрэ концерт шагнагшадай нэгэн Д.Самбоцыренов дурсаһан юм.
Эгсэ 50 жэлэй саана Буряад оперын алтан тайзан дээрэ хоёр ехэ бэлигтэн — Д.Дашиев, Л.Шоболов Вердиин «Травиата» зохёолдо ялас гэмээр дуулажа, харагшадай дура буляагаа бэлэй.
СССР-эй арадай зүжэгшэн Г.Шойдагбаева, Орос Уласай габьяата зүжэгшэд О.Аюрова, Е.Шараева, В.Базарова Нева мүрэнэй эрьедэхи ехэ гуламтада һуража гараһан байна. В.Базарова хадаа П.Чайковскиин нэрэмжэтэ хүгжэмэй училищида К.Миткиновэй шаби байгаа. Харин Л.Шоболовой һургаһан бэлигтэй шаби, Орос Уласай габьяата зүжэгшэн Д.Занданов мүнөө түрэл оперно театрайнгаа түрүү солист болонхой.
2016 ондо Буряадай оперын труппа Орос Уласай арадай зүжэгшэн Д.Линховоиной хүтэлбэри доро Мариинска театрай Концертнэ ехэ танхим соо Гала-концерт харуулаа бэлэй. Буряадай оперно театрай солистнууд дэлхэйн классическа дээжэ зохёолнуудые, Чайковскиин, Глинкын, Мусоргскиин хүгжэмтэ бүтээлнүүдые Санкт-Петербургын харагшадай урманда гүйсэдхэһэн юм. Буряадай оперын солото дуушадай хэдэн үе, домог суута һуралсалай гуламтын шабинар, түрэл оронойнгоо, үндэһэн арадайнгаа нэрэ соло түүхэдэ суурхуулһан байна.