Буддын шажанай заншалнуудай удха

Һарын литээр Шэнэ жэлэй эхилтэр дүрбэн үдэрэй туршада Буддын шажанай бүхы дасан дугангуудта хурал үнгэргэгдэжэ, 17 хоног соо уншалганууд болодог. Түрүүшын үдэрнүүдтэ хуралнуудта бэлэдхэл хэгдэдэг, бурхан һахюуһадта үргэл мүргэлэй ёһолол – балин арюудхалгын гурим ёһо бэелүүлэгдэдэг юм. Балин хадаа бурханай урда табигдадаг, тоһондо шарагдаһан дүрбэлжэн булантай обоохой талхан болоно. 

 “Балин” гэһэн ланза (санскрит) үгэ “хаясаанай” гэһэн удхатай. Энэ нэрэ тус үргэл мүргэлэй удхые элирхэйлэн харуулдаг. Элдэб зүйлнүүдһээ бүридүүлэгдэһэн балин нирваанай болон сансарын бурхан һахюуһадта үргэгдэдэг. Үргэл мүргэл хэхэдээ, хэтын халаглал, талархалаа мэдүүлхэ ёһогүй, тарни уншаха ёһотой. 



Нэгэдэхеэр, балинай удха шанар юун болоноб гэбэл, али бүхы бэрхэшээл түбэгүүдые усадхаха гэһэн удхатай. Ушар иимэһээ дүрбэн үйлын эхиндэ, һүүлдэ балин үргэгдэдэг. Хоёрдохёор, балин буян үйлэдэхэ арга олгодог. Балин хадаа үргэл мүргэлэй эгээл дээдэ зүйл, тарни уншаһанай ашаар буян үйлэдэлгын эгээл нүлөө ехэтэй арга болоно. Балингуудые гурбан шата болгожо хубаамаар: дагдор, жундор ба дүйдор. Сагаан үнгэ – һайн һанаатай бурхан һахюуһадта, улаан үнгэ уур сухалтай бурхадта зорюулагдадаг. 

Дагдор хадаа алтаар, мүнгөөр, зэдээр урлажа бүтээгдэһэн, үеһөө үедэ дамжуулагдажа байдаг удаан болзорой балин гээшэ. Тэрэ гунгарбаа соо бурханай урда табигдадаг. 

 Жундор хадаа ходо ходо хэгдэжэ байдаг, жэл бүхэнэй һүүлдэ хубилгагдажа байдаг балин юм. Ешмээнэй гурилаар, шара тоһоор, саахар боохороор, шэхэрээр, зүгын балаар буйлуулан хэгдэдэг. Тэрэ хадагаар орёогдодог, ямаанай гү, али һарлагай өөхөөр бадма сэсэг мэтээр гоёогдодог. Дасанда балин арюудхахадаа, айл бүхэнэй гал гуламтые арюун нангин болгодог. Эдэ хуралнуудай урда тээ һүзэгтэн гэр байраяа, бурханаа арюудхадаг, сэбэрлэдэг юм. 

Монгол һарын 28-най үдэр дасан дугангуудта Ямандага бурханда, һахюуһадта зорюулагдаһан уншалганууд, үргэл мүргэлнүүд хэгдэдэг. Хуралай үедэ балин, сэржэм үргэдэг, далга абадаг байха юм. Тиихэдээ үнгэрһэн жэлдэ хаража сахиһанай түлөө, байгша ондо харгалзаха, сахиха талаар үргэл мүргэл хэдэг гээшэ. 

 Далга абалгын ёһолол хадаа үнгэрһэн үе соо бүхы һайн һайхан үйлэ хэрэгүүдэй түлөө хоолой зүйлнүүдые суглуулгын һүлдэ болоно. Ламанар сэржэм үргэлгын, далга абалгын ёһололнуудые үнгэргэдэг. Далга абахадаа, эдеэ хоолой зүйлнүүдые гарнууд соогоо абаад, нара зүб эрьюулэн, зол жаргалтай, урагшатай һайн, амгалан тайбан, элүүр энхэ ябахые уряалан, “Аахурай” гэжэ хэлэдэг байна. Далга абалгын ёһололой 
дүүрэһэнэй һүүлээр һүзэгтэн эдеэ хоолой зүйлнүүдээ ламанартай хубаалдаад, бэшэ хубииень бүлынгөө бүхы гэшүүдтэ үгэдэг юм. 

Монгол һарын 2-дохи үдэр хуралнууд эхилдэг. Имагтал энэ үдэр хүнүүд хии мориёо нангин газарнуудта хиидхүүлдэг. Энэ жэлдэ хүнэй хуби заяанай ямар байха байһые хии морин һүлдэлдэг юм. Тэрэнэй дүрбэн буланда эреэн гүрөөһэн, арсалан, бүргэд, луу зураатай. Тэдэ агаар, газар, гал болон уһые һүлдэлдэг. Хүнэй доторой болон газаа талын элшэ хүсэнэй ямар нягта холбоотой байһые элирхэйлэн гэршэлнэ бшуу.





"Информ-Полис" һониной, Б. Баиновай гэрэл зурагууд