Айлшаниие хүндэлэн хонуулга

Айлшанайнгаа наһатай хүн байбал, оро заһажа, өөрыень хушаад, айлшанайнгаа унтаһан хойно эзэдынь хэбтэридээ ородог. Айлшанай унтаад һэрихэдэ: "Һайн нойрсобо гүт? Даараа, яндадаа үгы гүт?" — гэхэ мэтээр һанаагаа зобохо. Үндэрлэхэдэнь оро дэрыень хуряаха. Айлшанаараа оро дэбдихэр заһуулдаг, хуряалгадаггүй. 

Айлшанаа үдэшэхэдөө түгэс дүүрэн хубсалаад, газаашаа гаража мордохуулдаг юм. Хэрбээ айлшанай гарахада үүдэеэ хаагаад, гэртээ үлэбэл, гэрэй эзэн тэрэ хүниие тообогүй гэжэ тоологдодог гээшэ. Мордоходонь: "Һайн ябаарайгты. Һаатангүй хүрөөрэйгты", — гэхэ. Хэрбээ алас холо ошохо хүн һаань: "Аян харгытнай урагшатай байг. Алтан шара замтнай үлзытэй байхань болтогой", — гэжэ хэлэдэг. Айлшанай ябаха болоходонь, унааень ойртуулан дүтэлүүлжэ, эмээллэжэ гү, али тэргэдэнь оруулжа үгэхэһөө гадна, үндэр наһатай гү, али хүүгэд багашуулай мориндоо мордоходонь, тэргэдээ һуухадань туһалдаг байгаа. Тиигээд гэрһээ тээ холохоно хүрэтэр үдэшөөд: "Хожом манайда ерээрэйгты", дүтэ байдаг хүн һаань: "Ябажа байгаарайгты", — гээд үлэхэ. 

Айлшанай, хүнэй ерэжэ ябахада, урдаһаань үнэһэ шорой, угаадаһа гаргадаггүй, хушалта, шэрдэг, шалын дэбдихэр мэтые һэжэрдэггүй ёһотой юм. 

Эрхим хүндэтэ хүниие: хаан, ноёые, лама бөөнэрые угтажа абахадаа, ханяаха, шууяха, дайраха, түрисэлдэхэ, дэмы үгэ яриха, бэе бэедээ өөдэрхэхэ, улага ёлого гэлдэхэ, эхи эмхигүй хөөрсэгэнэжэ байха гээшэ ехэ аягүйдэ тоологдодог юм. 

Иимэ зан заншалнуудые мэдэхэ хүн мүнөө сагтаа тааруулаад хэрэглэхэ, айлда ябахадаа, ороходоо, яажа бэеэ абажа ябахаяа, хүнтэй яажа харилсахаяа мэдэхэ ба шадаха болоно. Тиимэһээ хүн бүхэн айлда ороходоо, захаа буулгаха, малгай, шарф болоод бээлэйгээ абаха, зүбөөр мэндэшэлэлдэхэ болоно бшуу. 

Хүниие хүлеэн угтажа хүндэлхэ ёһо заншалнууд энэ мэтээр олон ондоо байгаа. Мүнөө сагта энэ сагай зоной ажабайдалда тааруулһан, шэнэ һайхан ёһо гуримуудые дэлгэрүүлхэ шухала. Газетэ, журнал дэлгэрһэн, радио, телефон, магнитофон, телевизор мэтэ оньһото хэрэгсэлнүүдэй бии болоһон, эрдэм номоор бэеэ хуяглаһан, сахилгаан түргөөр ажабайдалай хубилжа байһан үе ха юм. Дэлхэйн олон арадуудай түүхэ, соёл, заншалнуудые мэдэхэ шэнэ үеын зон өөрынгөө арадайхиие мэдээд, шадаад, сахяад, дэлхэй дээрэхи ондоо арадуудай соёл, ёһонуудтайнь хамтаран, өөрынгөө арадайхиие мүлижэ, уран гоё, таарамжатай болгохо ёһотой. 

Ургажа ябаа үетэндэ үндэһэн арадайнгаа ёһо заншалнуудые ойлгуулхын тула һургуулинуудта ёһо болон заншалай хэшээлнүүд оруулагданхай. Буряад һургуулида һураһан хүүгэд гол түлэб ёһо заншалнуудтай танилсаха аргатай болобо. Түрэлхи хэлэеэшье, элинсэгүүдэйнгээ зан заршамуудые мэдэхэгүй ябаха гээшэ ехэл дутагдал гээшэ ааб даа.