Алтаргана – бүхэдэлхэйн буряад-монголшуудай наадан

Буряад арадай түүхэ хэдэн мянган жэлнүүдээр тоологдодог. Тэрэ орёошье, һонирхолтойшье, тэрэ мүртөө нэгэ жэгдэ бэшэ. Нэгэ дороо ажаһуудаг нэгэ соёлтой арад лэ түүхэеэ байгуулдаг ха юм даа. Тиихэдэ буряад арад гансахан нютагта нютагжажа, нэгэ дороо ажаһуунагүй. Дэлхэй дээрэ 500 мянга болохогүй буряадууд тоологдодог гэбэл: Монголдо – 42 000, Хитадта – 7,5 мянганһаа үлүүтэй, Росси дотор – 430-аад мянган. Россиин буряадуудые абажа харабал: Буряад Республикада – 250 000, Агын тойрогто – 42 000, Усть-Ордагай тойрогто – 50 000 шахуу. 



1990-дэхи онуудай эхин багаар буряадайнгаа соёл һэргээхэ, саашадань хүгжөөхэ зорилготой Монголдо ажаһуудаг буряадууд фестиваль, наадануудые зунай хаһада үнгэргэжэ байха гэһэн шиидхэбэри абанад. Тиигэжэ түрүүшын наадан “Алтаргана” гэжэ нэрлэгдээ. 

Алтаргана... Иигэжэ нэрлэһэниинь тон ехэ удхатай. Юуб гэхэдэ энэ ургамал уларилай ямарханшье үедэ газарай хүрьһэ руу гүнзэгыдэ ошодог үндэһөөрөө шииг һорожо, алтарма намаануудаа гандаангүй ургадаг, ехэ шэрхи ургамал юм. 
Үндэһэн гарбалаа нангинаар сахижа, гамнажа ябадаг зоной байгуулһан энэ һайндэрэй нэрэньшье гол зорилгоёо элирхэйлжэ, айхабтар зохидоор удхадаа тааранхай, энээниие арсаха гансаханшье хүн олдоогүй. Тиигэжэ “Алтарганын” ехэ наадан ондо ондоо орон нютагуудай, гүрэнүүдэй буряадуудые эблэрүүлжэ, хоёр жэлдээ нэгэ удаа үнгэргэгдэжэ байдаг заншалта нааданууд боложо тодорһон байха юм. Уласхоорондын хэмжээнэй болоходоо гансашье соёлой талаар бэшэ, мүн ажахы эрхилэлгын, гүрэн хүтэлэлгын талаар ехэ удха шанартай, тиихэдээ гүрэнүүд хоорондын шэнэ шэнэ харилсаа холбоонуудые тогтоохо арга олгоно.