Уран зохёолшо, ирагуу найрагшад
Юндунов Бальжинима
- Россин уран зохеолшодой холбооной гэшүүн.
- «Тэнсүүри» (1979), «Онон хатан» (1999 он), «Ушарта юртэмсэ» (2002 он) гэhэн номуудай автор.
Бальжинима Юндунов 1949 оной майн 20-до Агын тойрогой Сагаан Шулуута нютагта түрэhэн. Багаhаа шүлэг бэшэхэ дуратай байгаа, дунда hургуулияа дүүргээд Москвагай М. Горькиин нэрэмжэтэ литературна институт ороhон. Табан жэлэй туршада мэдээжэ поэт, зохеолшо С.В. Смирновэй уран үгын семинарта hураа.
— Угаараа уран үгэдэ ульhатай, дуу нааданда бэлигтэй байhан — гээд, уран зохеолшоной хани нухэр Роза Гармаева хөөрэнэ. — Абань — Сэнгын Юндэн хонишон байhан, эжынь — Далайн Ханда суута дуушан Һасаран Линховоинтой үеэлэ аха дүүнэр байгаа. Бальжинима хүбүүнэйнгөө 13 наhатай байхада наhа бараhан. 1974 ондо Москвагай дээдэ hургуули дүүргээд, Агын радиодо хүдэлhэн. Удаань «Буряад үнэн» сониндо соелой таhагта Буряадай арадай поэт Цырен-Дулма Дондогойн хүтэлбэри доро ажалаа үргэлжэлүүлээ. Хоридохи зуун жэлэй эсэстэ, 21-дэхи зуун жэлэй эхиндэ эгээл ульhатайгаар, урматайгаар бэшэhэн гэжэ hанагдана.
«Бальжинима Юндуновай шүлэгүүдые уншахада ульгам, дээдэ гарай шүлэгшэнэй абьяас бэлигтэй гээд хэлэ бэшэгэй эрдэмтэн Виктор Жапов тэмдэглэhэн байна. — Шүлэгүүдынь уянга hайтай, хунэй гүн ухаанай сэдьхэлые зобооhон асуудалнууд дайрагдана. Гадна маяг түхэлыень, аялга сохилтыень тааруулжа, ритм оруулжа бэшэнхэй. Мүнөө үедэ шүлэгүүдынь дуун болоод зэдэлбэл, удхаараа буряад сэльхэлэй угалзатай дуунууд болохо»- гэжэ В. Д. Жапов онсолоо.
Бальжинима Юндуновай уянгата мүрнүүд дунууд болоод зэдэлhээр үнинэй. «Гансахан шамайгаа», «Уран дуран», «Абын hэшхэл», «Улаан-Yдэ» болон бусад дуунууд олондо мэдээжэ. Олон зоной дура буляаhан «Уран дуран» гэhэн дуу поэдэй үгэ дээрэ Владимир Цыдыпов хүгжэм зохёоhон байна. Мэдээжэ дуушан Чингис Раднаев энэ дуу гүйсэдхэжэ арад зондоо бэлэглээ. В.Цыдыпов, П.Дамиранов, Б.Бальжинимаев, Д.Сэндэрэй гэгшэд поэдэй үгэ дээрэ аялга хүгжэм зохеожо, хамта дээрээ дүшөөд дуунууд зохеогдонхой. «Онон хатан» гэhэн ном соогоо Бальжинима Юндунов дуун болгохоор шүлэгүүдээ бусадhаа илгажа, хэблэhэн байна. 2005 ондо «Уянгын татуурга» гэжэ номоо хэблэлдэ бэлдэжэ байгаа...
«Хоридохи зуунай эхиндэ шэнэ номоо гаргахаб» гээд, уран шулэгшэ ерээдүйнгөө түсэбөөр хубаалдадаг байhан. — Саг ошохо тума, hанаан бодоолни аажам, сүлөөдэ абтана, тиибэшье сэдьхэл хеморуулха мэдэрэл хэзээшье түрөө бэзэ" гээд Бальжинима Юндунов хэлэhэн байна.
" Yлгын дуунай уранда, эхинхэн бурьялаа дуранда этигэл дүүрэмби хүсэндэ гээд бэшэhэн Бальжинима Юндунов 2005 ондо наhа бараhан, зүгөөр аялгата мүрнүүдынь алас холуур зэдэлhээр.
— Угаараа уран үгэдэ ульhатай, дуу нааданда бэлигтэй байhан — гээд, уран зохеолшоной хани нухэр Роза Гармаева хөөрэнэ. — Абань — Сэнгын Юндэн хонишон байhан, эжынь — Далайн Ханда суута дуушан Һасаран Линховоинтой үеэлэ аха дүүнэр байгаа. Бальжинима хүбүүнэйнгөө 13 наhатай байхада наhа бараhан. 1974 ондо Москвагай дээдэ hургуули дүүргээд, Агын радиодо хүдэлhэн. Удаань «Буряад үнэн» сониндо соелой таhагта Буряадай арадай поэт Цырен-Дулма Дондогойн хүтэлбэри доро ажалаа үргэлжэлүүлээ. Хоридохи зуун жэлэй эсэстэ, 21-дэхи зуун жэлэй эхиндэ эгээл ульhатайгаар, урматайгаар бэшэhэн гэжэ hанагдана.
«Бальжинима Юндуновай шүлэгүүдые уншахада ульгам, дээдэ гарай шүлэгшэнэй абьяас бэлигтэй гээд хэлэ бэшэгэй эрдэмтэн Виктор Жапов тэмдэглэhэн байна. — Шүлэгүүдынь уянга hайтай, хунэй гүн ухаанай сэдьхэлые зобооhон асуудалнууд дайрагдана. Гадна маяг түхэлыень, аялга сохилтыень тааруулжа, ритм оруулжа бэшэнхэй. Мүнөө үедэ шүлэгүүдынь дуун болоод зэдэлбэл, удхаараа буряад сэльхэлэй угалзатай дуунууд болохо»- гэжэ В. Д. Жапов онсолоо.
Бальжинима Юндуновай уянгата мүрнүүд дунууд болоод зэдэлhээр үнинэй. «Гансахан шамайгаа», «Уран дуран», «Абын hэшхэл», «Улаан-Yдэ» болон бусад дуунууд олондо мэдээжэ. Олон зоной дура буляаhан «Уран дуран» гэhэн дуу поэдэй үгэ дээрэ Владимир Цыдыпов хүгжэм зохёоhон байна. Мэдээжэ дуушан Чингис Раднаев энэ дуу гүйсэдхэжэ арад зондоо бэлэглээ. В.Цыдыпов, П.Дамиранов, Б.Бальжинимаев, Д.Сэндэрэй гэгшэд поэдэй үгэ дээрэ аялга хүгжэм зохеожо, хамта дээрээ дүшөөд дуунууд зохеогдонхой. «Онон хатан» гэhэн ном соогоо Бальжинима Юндунов дуун болгохоор шүлэгүүдээ бусадhаа илгажа, хэблэhэн байна. 2005 ондо «Уянгын татуурга» гэжэ номоо хэблэлдэ бэлдэжэ байгаа...
«Хоридохи зуунай эхиндэ шэнэ номоо гаргахаб» гээд, уран шулэгшэ ерээдүйнгөө түсэбөөр хубаалдадаг байhан. — Саг ошохо тума, hанаан бодоолни аажам, сүлөөдэ абтана, тиибэшье сэдьхэл хеморуулха мэдэрэл хэзээшье түрөө бэзэ" гээд Бальжинима Юндунов хэлэhэн байна.
" Yлгын дуунай уранда, эхинхэн бурьялаа дуранда этигэл дүүрэмби хүсэндэ гээд бэшэhэн Бальжинима Юндунов 2005 ондо наhа бараhан, зүгөөр аялгата мүрнүүдынь алас холуур зэдэлhээр.