Уран зохёолшо, ирагуу найрагшад
Намжилов Чимит-Рэгзэн
- 1959 онһоо СССР-эй уран зохёолшодой гэшүүн
- Буряадай Арадай уран зохёолшо
- Ородой ба Буряад Уласай соёлой габьяата ажал ябуулагша
Чимит-Рэгзэн Намжилович Намжилов Агын Буряадай тойрогой Үзөөнэй сомоной Жэбхээһэн нютагта түрэһэн юм. Ажабайдалай баян дүй дүршэлтэй болоһон хойноо литературада орохо замаа эхилһэн байна.
1948 оной намар Д. Банзаровай нэрэмжэтэ Гүрэнэй багшанарай институдай хэлэ, бэшэгэй факультедтэ орожо һураха зуураа, «Буряад үнэн» сониной редакцида корректорээр, литературна хүдэлмэрилэгшээр ажалладаг байгаа.
«Сэлмэг үдэр» гэжэ шүлэгүүдэйнь түрүүшын ном 1952 ондо гараба. Удаадахи жэлнүүдтэ «Талын булаг», «Алтан үлгы», «Ташкентын дэбтэр», «Арбан табанай һара» гэжэ суглуулбаринууд, «Эхын зурхэн» гэжэ поэмэ гараа. 1975 ондо хэблэгдэһэн «Сүхэ-Баатарай орондо» гэжэ шүлэгүүдэйнь ном уншагшадта илангаяа һайшаагдаһан юм. Ч-Р. Намжилов 1967-1972 онуудта ТАСС-ай таһагые даагшаар Монголдо хүдэлһэн хадаа энэ орон тухай ехэ дулаан ульһатайгаар, уран шадабаритайгаар бэшэһэн байна. Энэ номынъ ород хэлэн дээрэ оршуулагдажа, «Советский писатель» хэблэлдэ 1980 ондо гараа.
Поэдэй зохёохы ажалда хүүгэдтэ зорюулагдаһан зохёолнууд онсо һуури эзэлдэг. «Энеэдэтэй эреэхэн дэбтэр», «Сэсэгтэ хамбы» гэжэ суглуулбаринуудынь, «Хилээмэнэй сэн» гэжэ поэмэнь багашуулда зорюулагдаһан буряад литературын эрхим зохёолнуудай тоодо оролсоно. Тэдэнь Москвагай «Детская литература» хэблэлдэ гараһан «Гайхалтай моришон» гэжэ суглуулбаридань хуу шахуу ороһон юм.
Ч-Р. Намжилов дуу бэшэдэг мэдээжэ поэдүүдэй нэгэн. Буряад композиторнуудтай хамта зуугаад дуу бэшэһэниинь «Сагаан далитай гулабхаа» (хүгж. Б. Ямпиловай), «Амрагхан гансашни хаанахинайл ааб?» (хүгж. Д-Д. Жалсараевай), «Түрэл минии Ага», «Намарынь болобо гээшэ гү?» (хоюуланайнь хүгж. Б. Цырендашиевай) болон бэшэшье дуунуудынь буряад бэрхэ дуушад репертуартаа саг үргэлжэ оруулһан байдаг юм.
Чимит-Рэгзэн Намжилов зохёохы зүйл бүриин ажалда дүйтэй байгаа. Түрэл хэлэеэ гүйсэд наринаар мэдэдэг хадаа ородой болон совет литературын эрхим дээжэ зохёолнуудые, нэрлэбэл, М. Лермонтовэй, Т. Шевченкын, В. Маяковскиин, С. Есенинэй, М. Джалилиин шүлэг, поэмэнүүдые буряад хэлэндэ оршуулжа хэблүүлээ. Монгол авторнуудай зохёолнуудые дуратайгаар оршуулдаг байһан. Монголой Гүрэнэй шангай лау-реадууд Ц. Гайтавай «Сүхэ-Баатар», Ч. Лхамсурэнэй «Хүрин морин» гэжэ поэмэнүүд тэрэнэй оршуулгаар ном боложо гараа һэн. «Алтан соёмбо» гэжэ мүнөөнэй монгол поэзиин түүбэри бэлдэжэ, Улаан-Үдэдэ хэблүүлээ.
Ч-Р. Намжилов Буряадай номой хэблэлэй ахамад редактораар ажаллаһанай удаа, Буряадай Уран зохёолшодой холбооной правлениин харюусалгата секретаряар томилогдоһон байна.
Поэт болон сэтгүүлшэнэй эдэбхитэй зохёохы ажал ябуулга, совет, монгол арадуудай хани барисаа, харилсаа, холбоо бэхижүүлхэ хэрэгтэ оруулһан хубитань Советскэ Союзай болон Монголой Арадай Республикын гүрэн түрын олон шагналнуудаар тэмдэглэгдэһэн юм.
1948 оной намар Д. Банзаровай нэрэмжэтэ Гүрэнэй багшанарай институдай хэлэ, бэшэгэй факультедтэ орожо һураха зуураа, «Буряад үнэн» сониной редакцида корректорээр, литературна хүдэлмэрилэгшээр ажалладаг байгаа.
«Сэлмэг үдэр» гэжэ шүлэгүүдэйнь түрүүшын ном 1952 ондо гараба. Удаадахи жэлнүүдтэ «Талын булаг», «Алтан үлгы», «Ташкентын дэбтэр», «Арбан табанай һара» гэжэ суглуулбаринууд, «Эхын зурхэн» гэжэ поэмэ гараа. 1975 ондо хэблэгдэһэн «Сүхэ-Баатарай орондо» гэжэ шүлэгүүдэйнь ном уншагшадта илангаяа һайшаагдаһан юм. Ч-Р. Намжилов 1967-1972 онуудта ТАСС-ай таһагые даагшаар Монголдо хүдэлһэн хадаа энэ орон тухай ехэ дулаан ульһатайгаар, уран шадабаритайгаар бэшэһэн байна. Энэ номынъ ород хэлэн дээрэ оршуулагдажа, «Советский писатель» хэблэлдэ 1980 ондо гараа.
Поэдэй зохёохы ажалда хүүгэдтэ зорюулагдаһан зохёолнууд онсо һуури эзэлдэг. «Энеэдэтэй эреэхэн дэбтэр», «Сэсэгтэ хамбы» гэжэ суглуулбаринуудынь, «Хилээмэнэй сэн» гэжэ поэмэнь багашуулда зорюулагдаһан буряад литературын эрхим зохёолнуудай тоодо оролсоно. Тэдэнь Москвагай «Детская литература» хэблэлдэ гараһан «Гайхалтай моришон» гэжэ суглуулбаридань хуу шахуу ороһон юм.
Ч-Р. Намжилов дуу бэшэдэг мэдээжэ поэдүүдэй нэгэн. Буряад композиторнуудтай хамта зуугаад дуу бэшэһэниинь «Сагаан далитай гулабхаа» (хүгж. Б. Ямпиловай), «Амрагхан гансашни хаанахинайл ааб?» (хүгж. Д-Д. Жалсараевай), «Түрэл минии Ага», «Намарынь болобо гээшэ гү?» (хоюуланайнь хүгж. Б. Цырендашиевай) болон бэшэшье дуунуудынь буряад бэрхэ дуушад репертуартаа саг үргэлжэ оруулһан байдаг юм.
Чимит-Рэгзэн Намжилов зохёохы зүйл бүриин ажалда дүйтэй байгаа. Түрэл хэлэеэ гүйсэд наринаар мэдэдэг хадаа ородой болон совет литературын эрхим дээжэ зохёолнуудые, нэрлэбэл, М. Лермонтовэй, Т. Шевченкын, В. Маяковскиин, С. Есенинэй, М. Джалилиин шүлэг, поэмэнүүдые буряад хэлэндэ оршуулжа хэблүүлээ. Монгол авторнуудай зохёолнуудые дуратайгаар оршуулдаг байһан. Монголой Гүрэнэй шангай лау-реадууд Ц. Гайтавай «Сүхэ-Баатар», Ч. Лхамсурэнэй «Хүрин морин» гэжэ поэмэнүүд тэрэнэй оршуулгаар ном боложо гараа һэн. «Алтан соёмбо» гэжэ мүнөөнэй монгол поэзиин түүбэри бэлдэжэ, Улаан-Үдэдэ хэблүүлээ.
Ч-Р. Намжилов Буряадай номой хэблэлэй ахамад редактораар ажаллаһанай удаа, Буряадай Уран зохёолшодой холбооной правлениин харюусалгата секретаряар томилогдоһон байна.
Поэт болон сэтгүүлшэнэй эдэбхитэй зохёохы ажал ябуулга, совет, монгол арадуудай хани барисаа, харилсаа, холбоо бэхижүүлхэ хэрэгтэ оруулһан хубитань Советскэ Союзай болон Монголой Арадай Республикын гүрэн түрын олон шагналнуудаар тэмдэглэгдэһэн юм.