Уран зохёолшо, ирагуу найрагшад
Степанов Михаил
- СССР-эй уран зохёолшодой гэшүүн
- Буряадай арадай поэт
- РСФСР-эй болон Буряадай АССР-эй соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ
Прозаик, оршуулагша Михаил Николаевич Степанов ажал ябуулгаяа түрэл Ленинград хотоһоо эхилһэн юм. Химическэ комбинадта хүдэлжэ байтараа комсомолой даабаряар сэтгүүлэгшэ боложо, фабрика, заводуудай гаргадаг сонинуудта, «За оборону», «Ленинградская правда» гэжэ областной сонинуудта элдэб тушаалда, мүн «Курская прав-да», «Правда Бурятии» сонинуудай харюусалгата секретаряар, «Байгал» сэтгүүлэй редакторай орлогшоор, мүн Буряадай Уран зохёолшодой холбоондошье ажаллаһан байна.
Зохёохы ажал ябуулгаяа М. Степанов оршуулагшаар эхилһэн юм. «1950 ондо тархиин хүндэ үбшэндэ дайрагдаад байхадаа, Чимит Цыдендамбаевай „Банзарай хүбүүн Доржо“ гэжэ роман оршуулжархёо һэм», — гэжэ уран зохёолшо өөрөө хөөрэдэг. Оршуулгань һайн сэгнэлтэдэ хүртэжэ, Эрхүү хотодо, удаань Москвада, Улаан-Үдэдэ, Новосибирскэдэ хэблэгдэн гараа бэлэй. Арадуудай хоорондохи хани барисаа бэхижүүлхэ хэрэгтэ ехэ аша нүлөөтэй оршуулагшын хүндэтэ ажал уран зохёолшые бүри мүһэн һонирхуулжа, тэрэ тон абьяастайгаар буряад зохёолшодые оршуулжа ороо һэн. Тиигэжэ X. Намсараевай «Үүрэй толон», Б. Санжинай «Заяанай зам», Ч. Цыдендамбаевай «Түрэл нютагһаа холо» гэһэн романуудые, тэрэнэй «Жаргалтай ябыш даа, Жаргалмаа» гэжэ туужануудые, X. Намсараевай «Тиимэ байгаа», Ч. Цыдендамбаевай «Шэнэ гэр», «Талын аадар» гэһэн рассказуудай согсолборинуудые, хамта дээрэ зуугаад гаран рассказуудые оршуулаа. Тэрэ тоодо Ц. Галановай, Ц-Ж. Жимбиевэй, Ц-Д. Дамдинжаповай, Ц. Шагжинай, Ц. Номтоевой рассказууд оролсоно. Мүн Н. Балданогой «Булагай эхиндэ» гэжэ пьесэ оршуулаа.
«Буряад онтохонууд» (Улаан-Үдэ, 1959), «Мэргэн годли» (Новосибирск, 1973) гэжэ буряад арадай онтохонуудай суглуулбаринуудые оршуулжа хэблээ. Буряад үльгэрнүүдые прозоор найруулжа хөөрэхэ гээшэ М. Степановой оршуулгын ажалда онсо һуури эзэлдэг. Тиигэжэ «Гэсэрэй хэһээлшэ һэлмэ» гэжэ хүүгэдтэ зорюулһан гоё зурагтай ном гараа бэлэй. Тэрэнэйнгээ түлөө хүүгэдэй болон номой графикын нэгэдэхи Бүхэроссиин выставкын медальда оршуулагша хүртөө. «Шэдитэ сагаан үгэ» гэжэ ном гаргаа һэн.
Михаил Степанов эхэ зохёолдонь тон дүтөөр, шадамар бэрхээр оршуулдагаараа илгардаг. Буряад литературын хүгжэлтэдэ габьяатай байһанайнгаа түлөө М.Н. Степанов Москвада болоһон буряад литература, искусствын II декадын дүнгөөр 1959 ондо «Хүндэлэлэй тэмдэг» орденоор шагнагдаа һэн.
Михаил Степанов өөрөө «Байгалай туужанууд» («Байкальские повести, 1965), «Һүни үүрэй толоноор һүнэдэг» («Ночь умирает с рассветом», 1963), «Түргэн мүрэн дээрэ» («На Турген-реке», 1959) гэжэ романуудые зохёоһон байна. Һүүлэй жэлнүүдтэ М. Степанов «Ондоо һанал үгы һэн» гэжэ С. Цырендоржиевай повесть оршуулаа. Ч. Цыдендамбаевай прозын шэлэгдэмэл зохёолнуудай гурбан боти хэблэлдэ бэлдээ һэн.
М. Н. Степанов РСФСР-эй болон Буряадай АССР-эй соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ гэһэн нэрэ зэргэнүүдтэй байһан юм.
Зохёохы ажал ябуулгаяа М. Степанов оршуулагшаар эхилһэн юм. «1950 ондо тархиин хүндэ үбшэндэ дайрагдаад байхадаа, Чимит Цыдендамбаевай „Банзарай хүбүүн Доржо“ гэжэ роман оршуулжархёо һэм», — гэжэ уран зохёолшо өөрөө хөөрэдэг. Оршуулгань һайн сэгнэлтэдэ хүртэжэ, Эрхүү хотодо, удаань Москвада, Улаан-Үдэдэ, Новосибирскэдэ хэблэгдэн гараа бэлэй. Арадуудай хоорондохи хани барисаа бэхижүүлхэ хэрэгтэ ехэ аша нүлөөтэй оршуулагшын хүндэтэ ажал уран зохёолшые бүри мүһэн һонирхуулжа, тэрэ тон абьяастайгаар буряад зохёолшодые оршуулжа ороо һэн. Тиигэжэ X. Намсараевай «Үүрэй толон», Б. Санжинай «Заяанай зам», Ч. Цыдендамбаевай «Түрэл нютагһаа холо» гэһэн романуудые, тэрэнэй «Жаргалтай ябыш даа, Жаргалмаа» гэжэ туужануудые, X. Намсараевай «Тиимэ байгаа», Ч. Цыдендамбаевай «Шэнэ гэр», «Талын аадар» гэһэн рассказуудай согсолборинуудые, хамта дээрэ зуугаад гаран рассказуудые оршуулаа. Тэрэ тоодо Ц. Галановай, Ц-Ж. Жимбиевэй, Ц-Д. Дамдинжаповай, Ц. Шагжинай, Ц. Номтоевой рассказууд оролсоно. Мүн Н. Балданогой «Булагай эхиндэ» гэжэ пьесэ оршуулаа.
«Буряад онтохонууд» (Улаан-Үдэ, 1959), «Мэргэн годли» (Новосибирск, 1973) гэжэ буряад арадай онтохонуудай суглуулбаринуудые оршуулжа хэблээ. Буряад үльгэрнүүдые прозоор найруулжа хөөрэхэ гээшэ М. Степановой оршуулгын ажалда онсо һуури эзэлдэг. Тиигэжэ «Гэсэрэй хэһээлшэ һэлмэ» гэжэ хүүгэдтэ зорюулһан гоё зурагтай ном гараа бэлэй. Тэрэнэйнгээ түлөө хүүгэдэй болон номой графикын нэгэдэхи Бүхэроссиин выставкын медальда оршуулагша хүртөө. «Шэдитэ сагаан үгэ» гэжэ ном гаргаа һэн.
Михаил Степанов эхэ зохёолдонь тон дүтөөр, шадамар бэрхээр оршуулдагаараа илгардаг. Буряад литературын хүгжэлтэдэ габьяатай байһанайнгаа түлөө М.Н. Степанов Москвада болоһон буряад литература, искусствын II декадын дүнгөөр 1959 ондо «Хүндэлэлэй тэмдэг» орденоор шагнагдаа һэн.
Михаил Степанов өөрөө «Байгалай туужанууд» («Байкальские повести, 1965), «Һүни үүрэй толоноор һүнэдэг» («Ночь умирает с рассветом», 1963), «Түргэн мүрэн дээрэ» («На Турген-реке», 1959) гэжэ романуудые зохёоһон байна. Һүүлэй жэлнүүдтэ М. Степанов «Ондоо һанал үгы һэн» гэжэ С. Цырендоржиевай повесть оршуулаа. Ч. Цыдендамбаевай прозын шэлэгдэмэл зохёолнуудай гурбан боти хэблэлдэ бэлдээ һэн.
М. Н. Степанов РСФСР-эй болон Буряадай АССР-эй соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ гэһэн нэрэ зэргэнүүдтэй байһан юм.