Уран зурааша, уран барималшад
Баженов Георгий
Баженов Георгий Иннокентьевич Буряад-Монголой АССР-эй Бэшүүр аймагай Дээдэ Мангирта тосхондо түрэhэн. 6 наhатай байхадань тэрэнэй гэр бүлэ ангиин дайсанаар харшалтада орожо, Улаан-Yдэ нүүхэ баатай болоhон. Уран зураашын эгэшэ Мария Иннокентьевнагай хэлэhээр, хүндэ хүшэр сагай байхадашье, Георгий Иннокентьевич ходо ном үзэхэ гэжэ байhан юм. Һургуулида ябаха ехэ дуратай байгаа.
Авиазаводой хажуудахи hургуулида 7 класс дүүргээ, ПВЗ-н (Улан-Yдын гал тэргын заводой) тосхон руу үдэр бүри ябаган ябажа дунда hургуули дүүргээ. Дайнай жэлнүүд соогуур Постышевай нэрэмжэтэ Пионерэй байшанай зурагай hургуулида ябаа. Буряадай арадай уран зурааша Ц.С. Сампиловтай уулзаhан ушар Баженовай мэргэжэлээ шэлэхэдэ ехэ нүлɵɵлɵɵ. Залуу зураашанай түрүүшын зурагуудаарнь бэлигын хаража, тэрэ ахатан тэрэниие Эрхүүгэй уран hайханай училищи эльгээhэн байна. Удаань Баженов хоёр жэл соо Москвада, харин 1952-1958 онуудта Киевын уран hайханай гүрэнэй дээдэ hургуулида hуража гараа.
Уран зураашын гэргэн Любовь Федоровна дипломой хүдэлмэридэнь зуруулhан байдаг. Эхэнэрэйнь дурасхалда Георгий Иннокентьевич нүхэрынь ехэ hайханаар hанагдадаг, хүндэ дулаан үгэтэй, ехэ ажалша, ухаатай, ходо мэргэжэлээ нарижуулжа байдаг хүн бэлэй. Киевын уран hайханай гүрэнэй дээдэ hургуули дүүргээд, Улаан-Yдэдэ ажаhуугаа. Тэрэнэй нүхэр, уран зурааша Александр Владимирович Казанскийн дурсалгаар тэрэ ехэ ажалша хүн байгаа. Зурагаа эхилхэдээ, хам орожо бүтээдэг hэн ха.
1958 ондо Баженовай Буряадаа ерэхэдэнь Москвада Буряадай соёл урлигай ба удха зохёолой декадада бүхы зохёохы холбоонууд бэлдэжэ байгаа. Тэрэ баhа ажалаа хээд эхилшэhэн байгаа. Ехэ ажал хэжэ, декадын үзэсхэлэндэ Баженов 12 зураг үзүүлжэ, ехэ hайшаалда хүртэбэ.
«Түрэл аялга» гэhэн зурагынь дээдэ гарай зураг болоhон. «Тэрэлжэ», «Аадарай үмэнэ», Хамар Дабаан«, «Уhаландаа» бүтээлнүүд бэлигтэй уран зураашые гэршэлнэ. «Байгалай hара сагаан hүни» (1978 он), «Омулевка» (1976 он), «Yбэл» (1979 он), Зунай үдэр" гээд лэ орой наhанайнь байгаалиин зурагууд болоно.
«Уран зурааша Г. Павловай зуhалан гэр», «Мангиртын хажуудахи Хёлго гол» (1979 он) баян дэлгэр, үнгэ будагтай зурагдаhан ажалнууд юм.
Тэрэ ɵɵр дээрээ ехэ хүдэлдэг хүн байhан. Уран зураашын нюдɵɵр байгаали хүндэ үзүүлхын түлɵɵ байгаалидаа ехэ дуратай байхаhаа гадна , ехые мэдэхэ хэрэгтэй бшуу. Тиимэhээ тэрэ ходо хүдɵɵ гарадаг байhан гэхэ, тэндэhээ олон гэгшын этюдтэй, шэнэ бодол түрүүлhэн гэртээ бусадаг бэлэй.
1963-1964 онуудта хоёр дахин уhан аялалда гараhан. Томо жэжэ онгосо дээрэ тамаржа, олон гэгшын этюд бэшэбэ, тэрэнэй үндэhэн дээрэ Сэлэнгэ мүрэндэ зорюулhан нэгэ бүлэг ажал бүтээбэ. Тэрэ ажал соогоо Сэлэнгын агуу ехэ хүсэ, баялиг харуулжа шадаа.
XX дугаар зуун жэлэй 60-70 онуудта урлгай хүгжэлтэдэ ехэ хубитаа оруулhан хүн.
«Сурхарбаан» зураг уран зураашада ехэ амжалта асараа. Тэрэ зураг томо хэмжээтэй, тодо үнгэ будагтай юм. Тэрэ зураг зурахадаа, уран зурааша ехэ материал суглуулhан байдаг. «Зүблэлтэ Ород улас» гэhэн томо үзэсхэлэндэ тэрэ зураг дэлгээгдэжэ, үндэр сэгнэлтэдэ хүртɵɵ hэн.
Уран зурааша эхэнэрэйнгээ хүрэгɵɵр хүнэй дура буляажа шадаhан, эхэнэрэй дүрэ ехэ тодо зураглаhан байдаг.
«Ветеран» хүрэг соо наhажаал сэрэгшэ эрэлхэг зоригтой, буян хуряаhан хүнэй дүрэ бүтээгээ. «Эхын хүрэг» (1957) шэрүүн маягаар зурагдаhан бүтээл, тэрэнь уран зурааша гэртэ нарин хадагалаатай байдаг.
Г.И. Баженов 1984 ондо наhа бараhан. Тэрэнэй бүтээлнүүд буряадай зурагай урлигта ехэ hуури эзэлдэг.
Авиазаводой хажуудахи hургуулида 7 класс дүүргээ, ПВЗ-н (Улан-Yдын гал тэргын заводой) тосхон руу үдэр бүри ябаган ябажа дунда hургуули дүүргээ. Дайнай жэлнүүд соогуур Постышевай нэрэмжэтэ Пионерэй байшанай зурагай hургуулида ябаа. Буряадай арадай уран зурааша Ц.С. Сампиловтай уулзаhан ушар Баженовай мэргэжэлээ шэлэхэдэ ехэ нүлɵɵлɵɵ. Залуу зураашанай түрүүшын зурагуудаарнь бэлигын хаража, тэрэ ахатан тэрэниие Эрхүүгэй уран hайханай училищи эльгээhэн байна. Удаань Баженов хоёр жэл соо Москвада, харин 1952-1958 онуудта Киевын уран hайханай гүрэнэй дээдэ hургуулида hуража гараа.
Уран зураашын гэргэн Любовь Федоровна дипломой хүдэлмэридэнь зуруулhан байдаг. Эхэнэрэйнь дурасхалда Георгий Иннокентьевич нүхэрынь ехэ hайханаар hанагдадаг, хүндэ дулаан үгэтэй, ехэ ажалша, ухаатай, ходо мэргэжэлээ нарижуулжа байдаг хүн бэлэй. Киевын уран hайханай гүрэнэй дээдэ hургуули дүүргээд, Улаан-Yдэдэ ажаhуугаа. Тэрэнэй нүхэр, уран зурааша Александр Владимирович Казанскийн дурсалгаар тэрэ ехэ ажалша хүн байгаа. Зурагаа эхилхэдээ, хам орожо бүтээдэг hэн ха.
1958 ондо Баженовай Буряадаа ерэхэдэнь Москвада Буряадай соёл урлигай ба удха зохёолой декадада бүхы зохёохы холбоонууд бэлдэжэ байгаа. Тэрэ баhа ажалаа хээд эхилшэhэн байгаа. Ехэ ажал хэжэ, декадын үзэсхэлэндэ Баженов 12 зураг үзүүлжэ, ехэ hайшаалда хүртэбэ.
«Түрэл аялга» гэhэн зурагынь дээдэ гарай зураг болоhон. «Тэрэлжэ», «Аадарай үмэнэ», Хамар Дабаан«, «Уhаландаа» бүтээлнүүд бэлигтэй уран зураашые гэршэлнэ. «Байгалай hара сагаан hүни» (1978 он), «Омулевка» (1976 он), «Yбэл» (1979 он), Зунай үдэр" гээд лэ орой наhанайнь байгаалиин зурагууд болоно.
«Уран зурааша Г. Павловай зуhалан гэр», «Мангиртын хажуудахи Хёлго гол» (1979 он) баян дэлгэр, үнгэ будагтай зурагдаhан ажалнууд юм.
Тэрэ ɵɵр дээрээ ехэ хүдэлдэг хүн байhан. Уран зураашын нюдɵɵр байгаали хүндэ үзүүлхын түлɵɵ байгаалидаа ехэ дуратай байхаhаа гадна , ехые мэдэхэ хэрэгтэй бшуу. Тиимэhээ тэрэ ходо хүдɵɵ гарадаг байhан гэхэ, тэндэhээ олон гэгшын этюдтэй, шэнэ бодол түрүүлhэн гэртээ бусадаг бэлэй.
1963-1964 онуудта хоёр дахин уhан аялалда гараhан. Томо жэжэ онгосо дээрэ тамаржа, олон гэгшын этюд бэшэбэ, тэрэнэй үндэhэн дээрэ Сэлэнгэ мүрэндэ зорюулhан нэгэ бүлэг ажал бүтээбэ. Тэрэ ажал соогоо Сэлэнгын агуу ехэ хүсэ, баялиг харуулжа шадаа.
XX дугаар зуун жэлэй 60-70 онуудта урлгай хүгжэлтэдэ ехэ хубитаа оруулhан хүн.
«Сурхарбаан» зураг уран зураашада ехэ амжалта асараа. Тэрэ зураг томо хэмжээтэй, тодо үнгэ будагтай юм. Тэрэ зураг зурахадаа, уран зурааша ехэ материал суглуулhан байдаг. «Зүблэлтэ Ород улас» гэhэн томо үзэсхэлэндэ тэрэ зураг дэлгээгдэжэ, үндэр сэгнэлтэдэ хүртɵɵ hэн.
Уран зурааша эхэнэрэйнгээ хүрэгɵɵр хүнэй дура буляажа шадаhан, эхэнэрэй дүрэ ехэ тодо зураглаhан байдаг.
«Ветеран» хүрэг соо наhажаал сэрэгшэ эрэлхэг зоригтой, буян хуряаhан хүнэй дүрэ бүтээгээ. «Эхын хүрэг» (1957) шэрүүн маягаар зурагдаhан бүтээл, тэрэнь уран зурааша гэртэ нарин хадагалаатай байдаг.
Г.И. Баженов 1984 ондо наhа бараhан. Тэрэнэй бүтээлнүүд буряадай зурагай урлигта ехэ hуури эзэлдэг.