Уран зурааша, уран барималшад
Гомбоев Илья
- Ородой Холбооной уласай уран зураашадай холбооной гэшүүн
- Буряадай габьяата уран зурааша
Гомбоев Илья Аранзаевич Буряадай АССР-эй Баргажанай (мүнɵɵ Хурамхаан аймагай) Ягдаг тосхондо 1940 ондо түрэhэн.
1959-1962 онуудта Герценэй нэрэмжэтэ Ленинградай багшын дээдэ hургуулида уран hайханай-графикын факультедтэ hураа. 1962 ондо Мухинай нэрэмжэтэ Ленинградай уран hайханай-үйлэдбэриин дээдэ училищида «Уран зурааша-шэмэглээшэ» мэргэжэлээр ороод, 1966 ондо тэрэнээ дүүргээ. Училищи түгэсхэhэнэй удаа И. Гомбоев нютагаа бусаа. 1966-1968 онуудта — Улаан-Yдын авиазаводто уран зурааша.
1968 онhоо Буряадай уран зураашадай холбооной Уран hайханай үйлэдбэридэ хүдэлбэ. 1970 онhоо уран зурааша улас хоорондын, ородой, зүблэлтэ холбооной болон улас ороной үзэсхэлэндэ эдэбхитэй хабаадажа эхилээ. 1991 онhоо СССР-эй уран зураашадай холбооной гэшүүн. 1997 онhоо Зүүн Сибириин соёл урлигай гүрэнэй академидэ баримал арга заажа эхилээ.
XX дугаар зуунай 60-аад онуудта Илья Гомбоев ганса Буряадта бэшэ харин бүхы Сибирьтэ, Алас Дурнада эгээл түрүүшын, ори гансахан мэргэжэлтэ уран зурааша-шэмэглээшэ байгаа. Залуу шэмэглээшэ олон жэл соо дарганарай хуушанай эрилтэ заабарида тааража ядан хүдэлжэ, шэнэдхэhэн ажалаа хэжэл ябаа. Сэдьхэхэ, орон зай хаража шадаха, уран зурагай аргаар ɵɵрын хараhанаа дүрсэлжэ шадаха ажалые Илья Аранзаевич ялас гэмэ тодоор орёо гэгшын ажалнуудые дүүргэжэ шадаhан байдаг. Улаан-Yдэдэ томо заал, танхим, завод, цех, ажалай байрануудые шэмэглэжэ шадаха хүнэй үгы байхада, уран зурааша бүтээжэ шададаг байhан юм.
И. Гомбоевай шэмэглэhэн гол ажалнууд гэхэдэ — ВСГТУ, БГСХА-гай нюур тала, БНЦ-гэй дурна дахинай номой сан, ЛВРЗ, авиазавод, Гусиноозерскын ГРЭС, прибор бүтээлгын үйлэдбэридэ, Х. Намсараевай нэрэмжэтэ Буряадай драмын эрдэмэй гүрэнэй театрай фойе, потолок болон гэгээ гэрэл, хотын архитектурын олон объектнүүд юм.
Илья Гомбоев онсогой, олон талатай барималша хүн. Тэрэнэй модон сиилбэр (резьба), түмэр хэбээр сохихо (чеканка) барималнуудынь — эхи үндэhээрээ буряадай заншалта урлигай загбаритай байдаг. «Хүндэмүүшэ ёhо» гэhэн гуулин табаг, «Гуламтын дэргэдэ» сиилбэр, «Мал дээрээ» сиилбэр панно, «Һургуулидаа», «Сабшалан дээрэ» керамикын бүтээл гээд лэ үндэhэн маягтай, гүнзэгы удхатай, нарин ажалнуудынь Ц. Сампиловай нэрэмжэтэ Уран hайханай музейдэ дээгүүр тоодо сэгнэгдэжэ байдаг.
Буряад Уласай Yндэhэнэй музейдэ (Ц. Сампиловай нэрэмжэтэ Уран hайханай музей, М.Н. Хангаловай нэрэмжэтэ түүхын музей), Уланхаан нютагай хизаар ороной музейдэ, хубиин суглуулбарида уран зураашын бүтээлнүүд хадагалагдажа байдаг.
1959-1962 онуудта Герценэй нэрэмжэтэ Ленинградай багшын дээдэ hургуулида уран hайханай-графикын факультедтэ hураа. 1962 ондо Мухинай нэрэмжэтэ Ленинградай уран hайханай-үйлэдбэриин дээдэ училищида «Уран зурааша-шэмэглээшэ» мэргэжэлээр ороод, 1966 ондо тэрэнээ дүүргээ. Училищи түгэсхэhэнэй удаа И. Гомбоев нютагаа бусаа. 1966-1968 онуудта — Улаан-Yдын авиазаводто уран зурааша.
1968 онhоо Буряадай уран зураашадай холбооной Уран hайханай үйлэдбэридэ хүдэлбэ. 1970 онhоо уран зурааша улас хоорондын, ородой, зүблэлтэ холбооной болон улас ороной үзэсхэлэндэ эдэбхитэй хабаадажа эхилээ. 1991 онhоо СССР-эй уран зураашадай холбооной гэшүүн. 1997 онhоо Зүүн Сибириин соёл урлигай гүрэнэй академидэ баримал арга заажа эхилээ.
XX дугаар зуунай 60-аад онуудта Илья Гомбоев ганса Буряадта бэшэ харин бүхы Сибирьтэ, Алас Дурнада эгээл түрүүшын, ори гансахан мэргэжэлтэ уран зурааша-шэмэглээшэ байгаа. Залуу шэмэглээшэ олон жэл соо дарганарай хуушанай эрилтэ заабарида тааража ядан хүдэлжэ, шэнэдхэhэн ажалаа хэжэл ябаа. Сэдьхэхэ, орон зай хаража шадаха, уран зурагай аргаар ɵɵрын хараhанаа дүрсэлжэ шадаха ажалые Илья Аранзаевич ялас гэмэ тодоор орёо гэгшын ажалнуудые дүүргэжэ шадаhан байдаг. Улаан-Yдэдэ томо заал, танхим, завод, цех, ажалай байрануудые шэмэглэжэ шадаха хүнэй үгы байхада, уран зурааша бүтээжэ шададаг байhан юм.
И. Гомбоевай шэмэглэhэн гол ажалнууд гэхэдэ — ВСГТУ, БГСХА-гай нюур тала, БНЦ-гэй дурна дахинай номой сан, ЛВРЗ, авиазавод, Гусиноозерскын ГРЭС, прибор бүтээлгын үйлэдбэридэ, Х. Намсараевай нэрэмжэтэ Буряадай драмын эрдэмэй гүрэнэй театрай фойе, потолок болон гэгээ гэрэл, хотын архитектурын олон объектнүүд юм.
Илья Гомбоев онсогой, олон талатай барималша хүн. Тэрэнэй модон сиилбэр (резьба), түмэр хэбээр сохихо (чеканка) барималнуудынь — эхи үндэhээрээ буряадай заншалта урлигай загбаритай байдаг. «Хүндэмүүшэ ёhо» гэhэн гуулин табаг, «Гуламтын дэргэдэ» сиилбэр, «Мал дээрээ» сиилбэр панно, «Һургуулидаа», «Сабшалан дээрэ» керамикын бүтээл гээд лэ үндэhэн маягтай, гүнзэгы удхатай, нарин ажалнуудынь Ц. Сампиловай нэрэмжэтэ Уран hайханай музейдэ дээгүүр тоодо сэгнэгдэжэ байдаг.
Буряад Уласай Yндэhэнэй музейдэ (Ц. Сампиловай нэрэмжэтэ Уран hайханай музей, М.Н. Хангаловай нэрэмжэтэ түүхын музей), Уланхаан нютагай хизаар ороной музейдэ, хубиин суглуулбарида уран зураашын бүтээлнүүд хадагалагдажа байдаг.