Зүжэгшэд ба хүгжэмшэд
Гомбоин Ешин-Хорло
- Буряад Уласай арадай артист
- Буряад Уласай соелой габьяата хүдэлмэрилэгшэ
- «Хадаг» гэhэн арадай дуунай hургуули байгуулагша.
Субад эрдэнитэй сасуулмаар арадай дуунуудые дуулажа, гүрэн дотор, хари гүрэнyyдээр суутай болоhон Буряадай арадай артист, Буряад Уласай соелой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Ешин-Хорло Будуевна Гомбоин 1947 оной июниин 5-да түрэhэн.
Агын тойрогой Ага-Хангил нютагта ерээдүйн дуушан, эдир наhандаа эжыгээ дахан хүдөөдэ ая гангын хоншуу хангал соогуур, зунай тунга ногоон соо арадайнгаа дуунуудые шагнажа үндыгөө. Шуhан соонь байhан энэ бэлиг талаан тиихэдэл эхи татан далижаа. Дууша угай басаган эжытэеэ хурьга абахадаа тээгэлhээр, hургуулида мандолин дээрэ наадаhаар, Агын тойрогой, Шэтэ можын наадан харалгануудта хабаадаhаар, уран бэлигээ элируулжэ, хуби заяагаа дуу хүгжэмтэй холбоо. П. Чайковскиин нэрэмжэтэ хүгжэмэй училищиин багша Дамдин Шарапович Яхунаев Ага ошожо бэлигтэй хүбүүд басагадые шэлэн абаhан байна. Тэдэнэй тоодо Ешин-Хорло Гомбоин орожо, Улаан-Yдэдэ мэргэжэлтэ дуушанай замаар дабшаа.
Арадай дуу дуулаха гээшэ үнгэтэ шэрэ будагаар зураг зурахатай адли гээд хэлэhэн Ешин-Хорло Гомбоин хүгжэмэй училищи дүүргээд, удангуй Зүүн Сибириин соелой институт эрхимээр түгэсхэжэ, энэл эрдэмэй дээдэ мэргэжэлэй гуламтада 18 жэл соо хүдэлөө, тиин саашадаа Бүгэдэ буряадуудай соелой хүгжэлтын эблэлдэ ажаллаа. 1980-яад онуудта «Уряал» ансамблиин, удаа дараалан «Тоонто» ансамблиин эхи табилсаhан габьяатай. Тиигэжэ буряад үндэhэн соел, ёhо заншал, урданай дуунуудые сахин хамгаалха, hэргээн хүгжөөхэ хэрэгтэ горитой хубитаяа оруулаа.
Хэр угhаа дамжан ерэhэн арадай дуунууд манай угсаатанай уран бэлигэй баялиг. Дээдэ үеын зон дуу андалдаанай аргаар харилсажа, шоглон хэлсэжэ, сэсэн мэргэнээ гэршэлдэг байhан гэхэ. Yлгын дуунhаа эхилжэ, түрэл арадайнгаа уянгата дуунуудые хyн шагнабал, сэдьхэлээрээ арадайнгаа заншал, абари зан ойлгохо, мэдэрхэ болоно. Ешин-Хорло Гомбоин зохеохы замдаа түрэл арадаа түлөөлжэ орон дотор, хари гүрэнүүдээр абьяас бэлигээ гэршэлээ, хажуугаарнь арадай дуунуудые шэнжэлэн үзэжэ, миндаhан дээрэ бэшэжэ хоер диск гаргаһан. 1992 онhоо гүрэнэй «Бадма сэсэг» гэhэн хатарай ансамбльда хүдэлжэ, арадай дуунуудай онсо маягые эдиршүүлдэ, залуушуулда заажа эхилhэн. Угсаатанайнгаа энэ гайхамшаг уран бэлигые hэргээхэ, удаадахи үенүүдтэ гамтайгаар дамжуулха хүсэлтэй багша соел урлалай колледждо багшалhан. Цыден-Еши Бимбаев, Валентина Наханцакова, Хэшэгто Бодиев болон бусад мүнөө мэдээжэ дуушад Ешин-Хорло Гомбоиной шабинар болоно. Багшалхадаа зарим сагта гүн ухаанайшье, зарим сагта оршуулгыншье талаар хэшээлнүүдые хэхэ баатай бологдоо гээд дуушан хэлээ һэн.
Буряадай арадай артист Ешин-Хорло Гомбоин Бүхэроссин, уласхоорондын олон харалгануудай лауреат, Ирак, Франци, Германи, Монгол болон бусад гүрэнүүдээр арадай аман зохеолой фестивальнуудта амжалта түгэс хабаадаhан золтой. Үе сагай hэлгээн соогуур арадайнгаа аянга сэдьхэл соогоо бөөмэйлэн найжалаад, дам үргэдхэжэ, арад соогоо дэлгэрүүлхэ хүсэлтэй дуушан дуунда дуратайшуулые суглуулжа, арадай дуунуудые дуулажа hургадаг «Хадаг» гэhэн арадай дуунай hургуули нээhэн.
Уянгата арадайнгаа дуу таталуулхадаа, бурханай ном табиhантай адли хэрэг бүтээнэш" гээд нэгэнтэ ламхай Ешин-Хорло Гомбоиндо хэлэhэн байна. Тэрэ үгэнүүдыень дуушан наhан соогоо хадуужа абаа. Сэдьхэл hэргээдэг, эм домтой, аршаан мэтэ арадаймнай аялга ходол хаа хаагуур соностожо байг лэ даа.
Агын тойрогой Ага-Хангил нютагта ерээдүйн дуушан, эдир наhандаа эжыгээ дахан хүдөөдэ ая гангын хоншуу хангал соогуур, зунай тунга ногоон соо арадайнгаа дуунуудые шагнажа үндыгөө. Шуhан соонь байhан энэ бэлиг талаан тиихэдэл эхи татан далижаа. Дууша угай басаган эжытэеэ хурьга абахадаа тээгэлhээр, hургуулида мандолин дээрэ наадаhаар, Агын тойрогой, Шэтэ можын наадан харалгануудта хабаадаhаар, уран бэлигээ элируулжэ, хуби заяагаа дуу хүгжэмтэй холбоо. П. Чайковскиин нэрэмжэтэ хүгжэмэй училищиин багша Дамдин Шарапович Яхунаев Ага ошожо бэлигтэй хүбүүд басагадые шэлэн абаhан байна. Тэдэнэй тоодо Ешин-Хорло Гомбоин орожо, Улаан-Yдэдэ мэргэжэлтэ дуушанай замаар дабшаа.
Арадай дуу дуулаха гээшэ үнгэтэ шэрэ будагаар зураг зурахатай адли гээд хэлэhэн Ешин-Хорло Гомбоин хүгжэмэй училищи дүүргээд, удангуй Зүүн Сибириин соелой институт эрхимээр түгэсхэжэ, энэл эрдэмэй дээдэ мэргэжэлэй гуламтада 18 жэл соо хүдэлөө, тиин саашадаа Бүгэдэ буряадуудай соелой хүгжэлтын эблэлдэ ажаллаа. 1980-яад онуудта «Уряал» ансамблиин, удаа дараалан «Тоонто» ансамблиин эхи табилсаhан габьяатай. Тиигэжэ буряад үндэhэн соел, ёhо заншал, урданай дуунуудые сахин хамгаалха, hэргээн хүгжөөхэ хэрэгтэ горитой хубитаяа оруулаа.
Хэр угhаа дамжан ерэhэн арадай дуунууд манай угсаатанай уран бэлигэй баялиг. Дээдэ үеын зон дуу андалдаанай аргаар харилсажа, шоглон хэлсэжэ, сэсэн мэргэнээ гэршэлдэг байhан гэхэ. Yлгын дуунhаа эхилжэ, түрэл арадайнгаа уянгата дуунуудые хyн шагнабал, сэдьхэлээрээ арадайнгаа заншал, абари зан ойлгохо, мэдэрхэ болоно. Ешин-Хорло Гомбоин зохеохы замдаа түрэл арадаа түлөөлжэ орон дотор, хари гүрэнүүдээр абьяас бэлигээ гэршэлээ, хажуугаарнь арадай дуунуудые шэнжэлэн үзэжэ, миндаhан дээрэ бэшэжэ хоер диск гаргаһан. 1992 онhоо гүрэнэй «Бадма сэсэг» гэhэн хатарай ансамбльда хүдэлжэ, арадай дуунуудай онсо маягые эдиршүүлдэ, залуушуулда заажа эхилhэн. Угсаатанайнгаа энэ гайхамшаг уран бэлигые hэргээхэ, удаадахи үенүүдтэ гамтайгаар дамжуулха хүсэлтэй багша соел урлалай колледждо багшалhан. Цыден-Еши Бимбаев, Валентина Наханцакова, Хэшэгто Бодиев болон бусад мүнөө мэдээжэ дуушад Ешин-Хорло Гомбоиной шабинар болоно. Багшалхадаа зарим сагта гүн ухаанайшье, зарим сагта оршуулгыншье талаар хэшээлнүүдые хэхэ баатай бологдоо гээд дуушан хэлээ һэн.
Буряадай арадай артист Ешин-Хорло Гомбоин Бүхэроссин, уласхоорондын олон харалгануудай лауреат, Ирак, Франци, Германи, Монгол болон бусад гүрэнүүдээр арадай аман зохеолой фестивальнуудта амжалта түгэс хабаадаhан золтой. Үе сагай hэлгээн соогуур арадайнгаа аянга сэдьхэл соогоо бөөмэйлэн найжалаад, дам үргэдхэжэ, арад соогоо дэлгэрүүлхэ хүсэлтэй дуушан дуунда дуратайшуулые суглуулжа, арадай дуунуудые дуулажа hургадаг «Хадаг» гэhэн арадай дуунай hургуули нээhэн.
Уянгата арадайнгаа дуу таталуулхадаа, бурханай ном табиhантай адли хэрэг бүтээнэш" гээд нэгэнтэ ламхай Ешин-Хорло Гомбоиндо хэлэhэн байна. Тэрэ үгэнүүдыень дуушан наhан соогоо хадуужа абаа. Сэдьхэл hэргээдэг, эм домтой, аршаан мэтэ арадаймнай аялга ходол хаа хаагуур соностожо байг лэ даа.