Линховоин Лхасаран

Дууриин элитэ дуушан Һасаран Лодонович Линховоин Буряадай хүгжэмтэ-драмын театрай найрал дуушанаар 1942 ондо ажалайнгаа намтар захалһан байдаг. Эндээ 1949 он болотор ажаллаа. Тэрэ үедөө, 1945 оной январь соо, тайзан дээрэ өөрын түрүүшын дүрэ Вагнерэй «Фауст» гэжэ дуурида оюутаниие харуулжа гарана. 1946 оной апрель соо Бадма Балдаковай үбдэжэ һаатахада, тэрэнэй дуулажа байһан Буумал хааниие дуулаа («Энхэ-Булад баатар»). Энэнь хожомоо тэрэнэй тайзанай ажалда гол дүрэ боложо тодорһон бэлэй. Тэрэл 1946 ондо бүлэг дуушадтай хамта Москвагай хүгжэм дуунай дээдэ һургуулида богони болзорой һуралсал гарана.
Һасаран Линховоин 1954 ондо Ленинградай Н. А. Римский-Корсаковай нэрэмжэтэ хүгжэм дуунай дээдэ һургуули профессор И. И. Плешаковой ангида дүүргэжэ гараад, тэрэ гэһээр Буряадай дуури, бүжэгэй театрай гол дуушан боложо тодороо бэлэй.
Үшөө оюутан ябахадаа Москвагай хүгжэм дуунай дээдэ һургуулиин Ехэ танхим соо А. Даргомыжскийн «Русалка» сооһоо Мельнигэй аари дуулаһан юм. Тэндэ хаража һууһан мэргэжэлтэдтэ залу буряад дуушан дүрэдөө үнэншэмэ тодоор, шэнгэжэ шадаад дуулажа гайхуулаа бэлэй. Хожомынь, 1958 ондо энэл дүрэеэ Ехэ театрай зүжэг соо хүгжэм хүтэлэгшэ Евгений Светлановай ударидалга доро дуулаһан юм.
«Линховоин — дүршэлтэй зүжэгшэн. Сэдьхэл доһолгожо шадана», — гэжэ мэдээжэ найруулагша Борис Покровский хэлэһэн байдаг. Тэрээндэ Мельнигэй дүрэ, бусад Иван Сусанин, Гремин тайжа, Собакин, Мефистофель, Буумал хаан, Булган-Табита, дон Базилио, Кончак, Борис Годунов гэһэн дүрэнүүдтэйнь адли үндэр бэлигэйнь гэршэ болоһон юм.
1955 онһоо Улаан-Үдын дунда мэргэжэлэй хүгжэмэй һургуулида багшална. Тэрэнэй түрүүшын шабинар буряадай мэдээжэ дуушад боложо тодороо бэлэй: СССР-эй арадай зүжэгшэн Ким Базарсадаев, Орсой Холбооной арадай зүжэгшэд Саян Раднаев, Владимир Буруев, буряадай АССР-эй габьяата зүжэгшэд Жамсаран Дандаров, Григорий Тушемилов.
1959 ондо Москвада үнгэрһэн Буряадай уран зохёолой ба урлалай хоёрдохи Декадада хабаадаһан байна.
1962 онһоо 1966 он болотор театрайнгаа уран һайханай хүтэлбэрилэгшэ байгаа. Дуушан гуша гаран дууриин дүрэнүүдые байгуулһан байха юм: М. Фроловай «Энхэ-Булад баатар» соо Буумал хаан, Д. Аюшеев Б. Майзель хоёрой «Побратимы» соо Булган-Табита, Б. Ямпиловай «Будамшуу» соо Шэрээтэ лама, М. Глинкын «Иван Сусанин» соо Иван Сусанин, А. Даргомыжскийн «Русалка» соо Мельник, П. Чайковскийн «Евгений Онегин» соо Гремин, «Мазепа» соо Кочубей, А. Бородинай «Князь Игорь» соо Кончак, Ш. Гуногой «Фауст» соо Мефистофель, Д. Россииниин «Сибирский цирюльник» соо Дон Базилио, М. Мусоргскийн «Борис Годунов» соо Борис Годунов, Н. Римский-Корсаковай «Царская невеста» соо Собакин, М. Мусоргскийн «Хованщина» соо Хованский, Б. Ямпиловай «Цыремпил Ранжуров» соо Василий, Б. Ямпиловай «Грозные годы» соо Шоно, П. Берлинскийн «Баир» соо Хаан, А. Серовай «Юдифь» соо Олоферн, Д. Вердиин «Дон Карлос» соо Филипп II б.о.б.
Һасаран Лодоновичай хоолой Ази, Африка, Европа — гурбан түбиин 38 гүрэнүүдээр зэдэлһэн байха юм.
Тэрэнэй бэлигэйнь шэглэлнүүд олон һэн даа: гансашье зүжэглэжэ тоглоходоо хоморой бэрхэ дуушан бэшэ, үшөө тиихэдэ хэдэн зүжэгүүдые өөрөө найруулжа табиһан, зүжэгшэниие шэрдэжэ, будажа дүрэдэнь оруулгын ба хубсаһанайнь зурагуудые зуража харуулха бэлигтэй бэлэй. Арад зоной айхабтар һонирхожо уншаһан хоёр ном бэшэжэ хэблүүлһэн юм. Нэрлэбэл, «Африкын гүрэнүүдээр» (1961), «Дуугаа дуулажа дэлхэйн гүрэнүүдээр» (1970). Энээнһээ гадна олон тоото зураглалнуудые толилуулһан, драмын театрта наадахаар «Оросой эрхэтэн» гэжэ гэжэ ниитэ гаршаг доро зүжэгүүдые С. Метелицэтэй суг, өөрөө «Галдагдаһан сэсэгүүд» гэжэ зүжэг хэблүүлээ. «Прозрение» гэжэ дууриин зүжэгэй үгэнүүдые Н. Логачёв Ю. Хазанов хоёртой, «Во имя любви», «Уран шүлэгшын дуун» гэжэ бүжэгүүдэй үгэнүүдые М. Заславскийтай суг бэшээ.
Һасаран Лодонович 1979 ондо А. П. Бородинай «Игорь тайжа» соо Кончагай, М. П. Фроловай «Энхэ-Булад баатар» соо Буумал хаанай, М. П. Мусоргскийн «Хованщина» соо Иван Хованскийн дүрэнүүдые наадаһанайнгаа түлөө РСФСР-эй М. И. Глинкын нэрэмжэтэ Гүрэнэй шагналда хүртэһэн юм.
«А. Бородинай „Игорь тайжа“ гэжэ зүжэг соо Кончагай дүрэдэ хандаагүй һаа, Линховоин тиимэ үндэр амжалтануудые туйлахашьегүйдөө болохо байгаа. Эндэл өөрынгөө дуулаха, харуулжа байһан дүрэдөө шэнгэжэ орохо, тайзан дээрэ хүдэлхэ аргануудые дүүрэн хэмжээндэ харуулжа шадаа бшуу даа. Эндэл тэрэнэй хүнгэн хүдэлсэ хэрэгтэй болоо ха юм, үнэхөөрөөл талын барас: мяхаша хомхой, хатуу, мэхэтэй, тэрэ мүртөө уян нугархай, наагуураа зөөлэн, этигүүлжэ эзэлхэ эдитэй. Үргэлжэ хүдэлжэ байха», — гэжэ дуушан, багша А. Седов хэлэһэн байдаг.
СССР-эй арадай зүжэгшэн Һ. Л. Линховоин арад тухайгаа арадтаал дуулажа ябаа бэлэй. Ленинградай хүгжэм дуунай дээдэ һургуули дүүргэжэ гарахадаа Прага, берлин хотонуудта үнгэрһэн Бүхэдэлхэйн ехэ наадануудай дипломуудтай, Буряад-Монголой АССР-эй арадай зүжэгшэн нэрэ зэргэтэй байгаа һэмнай. Энэ нэрэ зэргэ оюутанда түрэл арадайнгаа хүгжэмэй, дуунай соёл дэлхэйн хэмжээндэ харуулһан габьяаень сэгнэжэ олгодоһон юм. Арадай дуунуудые, Буряадай хүгжэм зохёогшодой (Б. Ямпилов, Д. Аюшеев, Ж. Батуев, Ч. Павлов, Б. Цырендашиев, С. Манжигеев б.б.), Оросой, хари оронуудай хүгжэм зохёогшодой дуунуудые дууладаг байһан.
Һасаран Лодонович 1980 оной июлиин 10-да наһа бараһан юм. Мүнөө Һасаран Лодоновичай нэрээр Улаан-Үдын нэгэ гудамжа, Хүүгэдэй хүгжэмэй 1-дэхи һургуули, Ага-Хангилай үзэсхэлэн дэлгэдэг газар, Могойтын хүүгэдэй урлалай һургуули нэрлэгдэжэ ябадагууд. Ага тосхоной Соёлой байшанда дуушадай тэрэнэй нэрэмжэтэ мүрысөөнүүд үнгэргэгдэжэ байдаг юм.