Зүжэгшэд ба хүгжэмшэд
Санданова Марина
- Буряадай АССР-эй Соёлой яаманай Хүндэтэ үргэмжэ (1993)
- Чернобылиин аюулда орогшодые, Байгал-Амарай түмэр замшадые хангалгада эдэбхитэй ябаһанай түлөө Хүндэтэ үргэмжэ (1986, 1993, 1996)
- Буряадай аймагуудай захиргаануудай Баярай бэшэгүүд
- Буряад Уласай габьяата зүжэгшэн (2007)
Марина Санданова 1981 ондо Улаан-Үдын 3-дахи дунда һургуули дүүргэһээр тэрэл жэлдээ Зүүн-Сибиириин гүрэнэй соёлой дээдэ һургуулиин хаиарай ангида ороод, 1986 ондо тэрэ һургуулияа амжалтатай дүүргэнэ. Тиигээд лэ Буряадай гүрэнэй дуу хатарай «Байгал» шуулгада ажаллажа, зохёохы намтараа захална. Тэрэл театртаа 20 гаран жэлнүүд соо ажаллаа. Энэ хугасаа соо хэды олон хамтын, гансашье хүнэй хатарнууд табигдаа гээшэб, М. Санданова ехэнхидээ арадай хатарнуудта бэрхэ байһан юм. Хүгжэмөө шагнахадаа бэрхэ, хүдэлсэ һайтай, үндэр мэргэжэлтэй, харуулжа байһан дүрэеэ харагшада ойлгуулха шадабаритай. Ойрын саг соо шуулгын гол хатаршан болоно. Тэрэнэй хабаадлгатай гаража байдаг хатарнууд гэбэл: «Мянгад», «Байгалай сэсэг»,
«Алеуточка», «Залуу наһан», «Манай басагад», «Баяд», «Казах хатар», «Биелгэ» б.б. 1998 ондо шуулгынгаа ойн баярай тоглолтодо бэлдэжэ байхадаа монгол найруулагша С. Сүхэ-Баатарай табиһан «Гал тахилга» гэжэ хатар соо гол дүрэ харуулжа наадана. Хатар найруулагша С. Раднаев М. Санданова зүжэгшын онсо шадабиритай талые хараада абан, тусагаар тэрээндэ гэжэ «Алеуточка» гэжэ хатар табина. Гадна олон олон хатарнууд соо гол дүрэнүүдые харуулхыень даалгадаг болобод: «Эвенк хатар», «Хальмаг хатар», «Һойрнууд», «Шэмээшэг хатар», «Сурхарбаан», монгол хэлэтэ арадуудай «Угайм сүлдэ» гэһэн домог дээрэ үндэһэлжэ табигдаһан зүжэг.
М. Санданова — дэлхэйн жэшээтэ (классические) болон арадай хатарнуудые адли тэгшэ хатардаг болоод байгаа. Тайзан дээрэ бэеэ зохидоор абажа байдагаараа илгардаг болоо. Арадай аман зохёолой ехэ наадануудта үндэһэн урлалаа эрхимээр түлөөлжэ ябаа гэбэл, 1986, 1996 онуудта Францида, 1998, 2003 онуудта Италида, 2001 ондо Грецидэ, Болгарида, 2005, 2006 онуудта Испанида, нэгэнтэ бэшэ хүршэ Монгол орондоо. Гэбэшье эгээл дуратай харагшадынь — Буряадаймнай харагшад. Буряад орон соогуураа, хүршэ хоёр тойрогуудаараа саг үргэлжэ үнгэржэ байдаг нүүдэл тоглолтонуудта таһалгаряагүй хабаадалсажа байдаг юм.
М. К. Санданова 1997 ондо «Байгалай мүшэхэнүүд» гэжэ хүүгэдэй хатарай һургуули «Байгал» шуулгын дэргэдэ байгуулгые һанаашалһан байгаа, тэрэ гэһээр мүнөө болотор ото хүтэлбэрилжэ байдаг юм. Буряадайнгаа хатарай ерээдүйдэ һаналаа табижа, бэлигээ хүүгэдтэ дамжуулжа ябана гээшэ. Энээхэн «Байгалай мүшэхэнүүд» һургуулинь нэгэнтэ бэшэ улас түрын, можо нютагууд хоорондын мүрысөөнүүдтэ диилэжэ гарадаг, Италида, Испанида, Португалида, Францида, Германида үнгэрһэн ехэ наадануудһаа ходол илалта туйлажа бусадаг юм.
«Алеуточка», «Залуу наһан», «Манай басагад», «Баяд», «Казах хатар», «Биелгэ» б.б. 1998 ондо шуулгынгаа ойн баярай тоглолтодо бэлдэжэ байхадаа монгол найруулагша С. Сүхэ-Баатарай табиһан «Гал тахилга» гэжэ хатар соо гол дүрэ харуулжа наадана. Хатар найруулагша С. Раднаев М. Санданова зүжэгшын онсо шадабиритай талые хараада абан, тусагаар тэрээндэ гэжэ «Алеуточка» гэжэ хатар табина. Гадна олон олон хатарнууд соо гол дүрэнүүдые харуулхыень даалгадаг болобод: «Эвенк хатар», «Хальмаг хатар», «Һойрнууд», «Шэмээшэг хатар», «Сурхарбаан», монгол хэлэтэ арадуудай «Угайм сүлдэ» гэһэн домог дээрэ үндэһэлжэ табигдаһан зүжэг.
М. Санданова — дэлхэйн жэшээтэ (классические) болон арадай хатарнуудые адли тэгшэ хатардаг болоод байгаа. Тайзан дээрэ бэеэ зохидоор абажа байдагаараа илгардаг болоо. Арадай аман зохёолой ехэ наадануудта үндэһэн урлалаа эрхимээр түлөөлжэ ябаа гэбэл, 1986, 1996 онуудта Францида, 1998, 2003 онуудта Италида, 2001 ондо Грецидэ, Болгарида, 2005, 2006 онуудта Испанида, нэгэнтэ бэшэ хүршэ Монгол орондоо. Гэбэшье эгээл дуратай харагшадынь — Буряадаймнай харагшад. Буряад орон соогуураа, хүршэ хоёр тойрогуудаараа саг үргэлжэ үнгэржэ байдаг нүүдэл тоглолтонуудта таһалгаряагүй хабаадалсажа байдаг юм.
М. К. Санданова 1997 ондо «Байгалай мүшэхэнүүд» гэжэ хүүгэдэй хатарай һургуули «Байгал» шуулгын дэргэдэ байгуулгые һанаашалһан байгаа, тэрэ гэһээр мүнөө болотор ото хүтэлбэрилжэ байдаг юм. Буряадайнгаа хатарай ерээдүйдэ һаналаа табижа, бэлигээ хүүгэдтэ дамжуулжа ябана гээшэ. Энээхэн «Байгалай мүшэхэнүүд» һургуулинь нэгэнтэ бэшэ улас түрын, можо нютагууд хоорондын мүрысөөнүүдтэ диилэжэ гарадаг, Италида, Испанида, Португалида, Францида, Германида үнгэрһэн ехэ наадануудһаа ходол илалта туйлажа бусадаг юм.