Зүжэгшэд ба хүгжэмшэд
Усович Виктория
- Буряад Уласай габьяата зүжэгшэн
- Оросой Холбооной соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ (2001)
Виктория Усович 1954 оной апрелиин 25-да Улаан-Үдэдэ түрэһэн байгаа. Хүгжэмшэнэй зам үшөө бага наһанһаа, хүгжэмэй 1-дэхи һургуулиһаа эхилжэ шэлэһэн юм. Эхин үедэнь дэмжэһэн багшаяа — Валентина Сергеевна Соколовае бүхы наһандаа баяртай дурсажа ябаа. Хүгжэмэй һургуулиин 6-дахи ангида һуража байхадань эрхим һурагшадайнгаа нэгэн болохо Викэдэ һургуулиингаа скрипкэ болон виолончель дээрэ наададаг шуулагнуудай тоглолтонуудые фортепьяно дээрэ наадажа дэмжэхэ даабари үгтэдэг байгаа. Шуулгын хүтэлбэрилэгшэ Б. Бельский болон дууриин театрай хүгжэмэй шуулга хүтэлбэрилэгшэ В. Грелик гэгшэд суг наадажа байһан хүгжэмшэдөө шагнаха дүйтэй басаган гэжэ магтаһан юм.
— Иигэжэ хамта наадаха гээшэнь намда ехэтэ һайшаагдаа бэлэй. Тиигэжэ би хүгжэм гүйсэдхэгшэ болохо гэжэ шиидээ һэм, — гэжэ Виктория Алексеевна хожомынь хэлэһэн байдаг.
Хүгжэмэй һургуули дүүргэжэ гараад, юрэнхы эрдэмэйнгээ һургуули дүүргэхэдээ Улаан-Үдын П. И. Чайковскийн нэрэмжэтэ дунда мэргэжэлэй хүгжэмэй һургуулида дүршэлтэй багша, олон удаан жэлнүүдэй туршада дуури бүжэгэй театрта хүгжэм гүйсэдхэгшөөр ажаллажа байһан Элеонора Григорьевна Оганджановагай ангида ороно. Тиигэжэ Викториин хүгжэм гүйсэдхэгшэ болохо гэһэн эрмэлзэлынь бүтэхэ тээшээ дардам харгыдаа ороо бэлэй. Тиигээд лэ үнинэй һанаашалһан хүсэлынь 1974 ондо бэелжэ, дуури бүжэгэй театрай дууриин бүлэгтэ хүгжэм гүйсэдхэгшэ болобо. 1986 ондо В. Усович Зүүн-Сибиириин соёлой дээдэ һургуули Надежда Яковлевна Атласай фортепьянын ангида һуража дүүргэнэ. Дури гүйсэдхэгшэдтэй тэдэнэй дуунуудые гүйсэдхэжэ һорилгонууд зай захагүй олон. Хүгжэм гүйсэдхэгшын тушаалайнгаа уялгануудаар Б. Ямпиловай «Цыремпил Ранжуров» (хүгжэмэй шуулга хүтэлэгшэ Э. Кивилоо), Г. Шантыриин «Два капитана» (Э. Кивилоо), Г. Доницеттиин «Любовный напиток» (Л. Морозовский). Эндэ нэрлэгдэһэн хүгжэмэй шуулга хүтэлэгшэд залу хүгжэм гүйсэдхэгшын бэлигые анхаржа, магтажа хэлэһэн байдаг. Мэдээжэ дуушадай тоглолтонуудта гүйсэдхэдэг болоо — Л. Линховоин, К. Базарсадаев, Д. Дашиев, С. Раднаев. В. Буруев, Галина, Татьяна Шойдагбаеванууд, В. Бальжинимаев, Е. Шараева, Б. Будаев, Д. Занданов. Эдэ дуушад Виктория Алексеевнагай наадажа байхадаа дуушадаа шангнадаг, ямар нэгэн шэнэ маягай бии болоходо тэрэ доронь анхараад, алдангүй дэмжээд абадаг аргыень анхаран, магтадаг байгаа.
1981 ондо Буряадай Сэнхир дэлгэсэй ба агаарай долгиной хамжаанай буряад арадай хүгжэмэй зэмсэгүүдэй шуулгада уригдажа, тэндээ ажаллахаар ошоно. Эндэ дуушадай хоолой хаажа бэшэжэ абахада Наталья Будаева, Гүржаб Эрдынеев, Виктория, Баяр Базаровтан, Хажадма Аюржанаева гэгшэдтэ хүгжэм гүйсэдхэжэ үгэдэг болобо. Виктория Усович энэ шуулгатай суг мэдээжэ хүгжэм зохёодог Виктор Усович ахынгаа буряад арадай хүгжэмэй зэмсэгүүдэй шуулгатай суг фортепьяно дээрэ наадаха шэнэ зохёолые гүйсэдхэһэн юм. Хүгжэмэй шуулга хүтэлэгшэнь Валерий Галсанов байгаа. В. Усовичай хабаадалгатай Буряадай болон бусад арадуудай хүгжэм зохёогшодой олон дуу хүгжэмүүд миндаһан дээрэ бэшэгдэһэн байдаг.
2009 онһоо захалаад 5 жэлэй туршада Буряадай хүгжэм дуунай байшантай нягта холбоотой ажаллаа. «Души прекрасные порывы», «Я разговор веду высоким ладом песни», «М. Ю. Лермонтов и музыка», «Мелодии родного края» гэһэн элидхэлтэй тоглолтонуудта хабаадалсадаг болоно. Виктор Усовичай хүүгэдтэ зорюулһан «Сказка про козла», «Небесный календарь» гэһэн онтохонууд бишыхан харагшадые илангаяа гайхуулан һонирхуулдаг байгаа. Иигэжэ гансашье Буряад ороноороо бэшэ, мүн Шэтэ, Эрхүүгээр нүүдэл тоглолтонуудые абажа гарадаг байһан юм. Тиигэжэ ябахадаа дуушадтай ябаха, Виктория Усович хүгжэмөө гүйсэдхэгшэнь бэлэй. Дуушад: Софья Данзанэ, Дулма Пурбуева, Татьяна Пастухова, Дарима Цыденова, Сэсэгма Санданова.
Виктория Усович зохёохы намтарайнгаа бүхы тооной хубидань багшалалгын ехэ хүдэлмэри хэһэн юм. Л. Линховоинай нэрэмжэтэ хүүгэдэй урлалай 1-дэхи һургуулида, үшөө тиихэдэ 10 һургуулида багшалаа. Тэрэнэй олон һурагшад өөрынгөө наһые хүгжэмтэй холбоо — мэргэжэлтэ хүгжэмшэд болоһон байна: А. Ринчинова, А. Будаева, А. Цыдыпова, Е. Перцева б.б., олонхинь өөһэдөө фортепьяно дээрэ Улаан-Үдэ, Москва, Новосибирск, Можайск, Новгород болон бусад хотонуудта наадажа байдаг юм. 1976 онһоо хүгжэм гүйсэдхэлгые П. Чайковскийн нэрэмжэтэ дунда мэргэжэлэй урлалай һургулида ажалһаа гадуур ябажа заажа эхилнэ, тииһээр 2005 онһоо тэндээ багшын тушаал эзэлжэ ороно. Дуун болон хатарай үндэһэн «Байгал», дуури бүжэгэй театрнуудай хүгжэмэй шуулгануудта ажаллажа байһан хүгжэмшэд «...багшамни Виктория Усович» гэжэ омогорхон хөөрэжэ ябадаг юм.
Хүүгэдэй хүгжэмэй болон урлалай һургуулинуудай, Чайковский нэрэмжэтэ һургуулиин оюутадай элдэб олон харалга мүрысөөнүүдтэ («Байкальская осень», «Найдал», «Живой родник» б.б. олон, арба гаран, Виктория Алексеевна заажа үгэдэг, хамһалсадаг, үргэжэ дэмжэжэ байдаг хүн байгаа. Хитадта үнгэрһэн Уласхоорондын хэмжээнэй «Поющие сердца» гэжэ ехэ нааданда Виктория Усович «Эрхим гүйсэдхэгшэ» гэһэн ехэ нааданай тусхай шагналда хүртэһэн юм. Буряад ороноо хари гүрэнүүдээр нэрлүүлжэ ябаһан хүн: Хитадта, Монголдо, Урда-Солонгосто.
Виктория Алексеевнагай хэһэн бүтээһэн, байгуулһые тоолошогүй олон, сэгнэшэгүй үндэр. Эдэ бүгэдын гэршэ — тэрэнэй шагнал хайранууд, нэрэ зэргэнүүд байна.
В. А. Усовичай газар дээрэхи амидарал 2014 оной августын 16-да дүүрээ һэн.
— Иигэжэ хамта наадаха гээшэнь намда ехэтэ һайшаагдаа бэлэй. Тиигэжэ би хүгжэм гүйсэдхэгшэ болохо гэжэ шиидээ һэм, — гэжэ Виктория Алексеевна хожомынь хэлэһэн байдаг.
Хүгжэмэй һургуули дүүргэжэ гараад, юрэнхы эрдэмэйнгээ һургуули дүүргэхэдээ Улаан-Үдын П. И. Чайковскийн нэрэмжэтэ дунда мэргэжэлэй хүгжэмэй һургуулида дүршэлтэй багша, олон удаан жэлнүүдэй туршада дуури бүжэгэй театрта хүгжэм гүйсэдхэгшөөр ажаллажа байһан Элеонора Григорьевна Оганджановагай ангида ороно. Тиигэжэ Викториин хүгжэм гүйсэдхэгшэ болохо гэһэн эрмэлзэлынь бүтэхэ тээшээ дардам харгыдаа ороо бэлэй. Тиигээд лэ үнинэй һанаашалһан хүсэлынь 1974 ондо бэелжэ, дуури бүжэгэй театрай дууриин бүлэгтэ хүгжэм гүйсэдхэгшэ болобо. 1986 ондо В. Усович Зүүн-Сибиириин соёлой дээдэ һургуули Надежда Яковлевна Атласай фортепьянын ангида һуража дүүргэнэ. Дури гүйсэдхэгшэдтэй тэдэнэй дуунуудые гүйсэдхэжэ һорилгонууд зай захагүй олон. Хүгжэм гүйсэдхэгшын тушаалайнгаа уялгануудаар Б. Ямпиловай «Цыремпил Ранжуров» (хүгжэмэй шуулга хүтэлэгшэ Э. Кивилоо), Г. Шантыриин «Два капитана» (Э. Кивилоо), Г. Доницеттиин «Любовный напиток» (Л. Морозовский). Эндэ нэрлэгдэһэн хүгжэмэй шуулга хүтэлэгшэд залу хүгжэм гүйсэдхэгшын бэлигые анхаржа, магтажа хэлэһэн байдаг. Мэдээжэ дуушадай тоглолтонуудта гүйсэдхэдэг болоо — Л. Линховоин, К. Базарсадаев, Д. Дашиев, С. Раднаев. В. Буруев, Галина, Татьяна Шойдагбаеванууд, В. Бальжинимаев, Е. Шараева, Б. Будаев, Д. Занданов. Эдэ дуушад Виктория Алексеевнагай наадажа байхадаа дуушадаа шангнадаг, ямар нэгэн шэнэ маягай бии болоходо тэрэ доронь анхараад, алдангүй дэмжээд абадаг аргыень анхаран, магтадаг байгаа.
1981 ондо Буряадай Сэнхир дэлгэсэй ба агаарай долгиной хамжаанай буряад арадай хүгжэмэй зэмсэгүүдэй шуулгада уригдажа, тэндээ ажаллахаар ошоно. Эндэ дуушадай хоолой хаажа бэшэжэ абахада Наталья Будаева, Гүржаб Эрдынеев, Виктория, Баяр Базаровтан, Хажадма Аюржанаева гэгшэдтэ хүгжэм гүйсэдхэжэ үгэдэг болобо. Виктория Усович энэ шуулгатай суг мэдээжэ хүгжэм зохёодог Виктор Усович ахынгаа буряад арадай хүгжэмэй зэмсэгүүдэй шуулгатай суг фортепьяно дээрэ наадаха шэнэ зохёолые гүйсэдхэһэн юм. Хүгжэмэй шуулга хүтэлэгшэнь Валерий Галсанов байгаа. В. Усовичай хабаадалгатай Буряадай болон бусад арадуудай хүгжэм зохёогшодой олон дуу хүгжэмүүд миндаһан дээрэ бэшэгдэһэн байдаг.
2009 онһоо захалаад 5 жэлэй туршада Буряадай хүгжэм дуунай байшантай нягта холбоотой ажаллаа. «Души прекрасные порывы», «Я разговор веду высоким ладом песни», «М. Ю. Лермонтов и музыка», «Мелодии родного края» гэһэн элидхэлтэй тоглолтонуудта хабаадалсадаг болоно. Виктор Усовичай хүүгэдтэ зорюулһан «Сказка про козла», «Небесный календарь» гэһэн онтохонууд бишыхан харагшадые илангаяа гайхуулан һонирхуулдаг байгаа. Иигэжэ гансашье Буряад ороноороо бэшэ, мүн Шэтэ, Эрхүүгээр нүүдэл тоглолтонуудые абажа гарадаг байһан юм. Тиигэжэ ябахадаа дуушадтай ябаха, Виктория Усович хүгжэмөө гүйсэдхэгшэнь бэлэй. Дуушад: Софья Данзанэ, Дулма Пурбуева, Татьяна Пастухова, Дарима Цыденова, Сэсэгма Санданова.
Виктория Усович зохёохы намтарайнгаа бүхы тооной хубидань багшалалгын ехэ хүдэлмэри хэһэн юм. Л. Линховоинай нэрэмжэтэ хүүгэдэй урлалай 1-дэхи һургуулида, үшөө тиихэдэ 10 һургуулида багшалаа. Тэрэнэй олон һурагшад өөрынгөө наһые хүгжэмтэй холбоо — мэргэжэлтэ хүгжэмшэд болоһон байна: А. Ринчинова, А. Будаева, А. Цыдыпова, Е. Перцева б.б., олонхинь өөһэдөө фортепьяно дээрэ Улаан-Үдэ, Москва, Новосибирск, Можайск, Новгород болон бусад хотонуудта наадажа байдаг юм. 1976 онһоо хүгжэм гүйсэдхэлгые П. Чайковскийн нэрэмжэтэ дунда мэргэжэлэй урлалай һургулида ажалһаа гадуур ябажа заажа эхилнэ, тииһээр 2005 онһоо тэндээ багшын тушаал эзэлжэ ороно. Дуун болон хатарай үндэһэн «Байгал», дуури бүжэгэй театрнуудай хүгжэмэй шуулгануудта ажаллажа байһан хүгжэмшэд «...багшамни Виктория Усович» гэжэ омогорхон хөөрэжэ ябадаг юм.
Хүүгэдэй хүгжэмэй болон урлалай һургуулинуудай, Чайковский нэрэмжэтэ һургуулиин оюутадай элдэб олон харалга мүрысөөнүүдтэ («Байкальская осень», «Найдал», «Живой родник» б.б. олон, арба гаран, Виктория Алексеевна заажа үгэдэг, хамһалсадаг, үргэжэ дэмжэжэ байдаг хүн байгаа. Хитадта үнгэрһэн Уласхоорондын хэмжээнэй «Поющие сердца» гэжэ ехэ нааданда Виктория Усович «Эрхим гүйсэдхэгшэ» гэһэн ехэ нааданай тусхай шагналда хүртэһэн юм. Буряад ороноо хари гүрэнүүдээр нэрлүүлжэ ябаһан хүн: Хитадта, Монголдо, Урда-Солонгосто.
Виктория Алексеевнагай хэһэн бүтээһэн, байгуулһые тоолошогүй олон, сэгнэшэгүй үндэр. Эдэ бүгэдын гэршэ — тэрэнэй шагнал хайранууд, нэрэ зэргэнүүд байна.
В. А. Усовичай газар дээрэхи амидарал 2014 оной августын 16-да дүүрээ һэн.