Зүжэгшэд ба хүгжэмшэд
Гыргенова Дарима
- Буряад Уласай габьяата зүжэгшэн
- Буряад Уласай арадай зүжэгшэн
Дарима Гыргенова Буряадай СССР-эй арадай зүжэгшэн Лариса Сахьянова РСФСР-эй арадай зүжэгшэн Пётр Абашеев хоёрой нэрэмжэтэ дунда мэргэжэлэй хатарай һургуули 1984 ондо дүүргэһэн юм. Һургуулияа дүүргэһээр дуу хатарай «Байгал» театрта абтажа, ойрын саг соо гол хатарнуудта хабаадалсадаг, гансаараа хатардаг болоо бэлэй. Бэрхээр хатарха оньһотой, бэлигтэй зүжэгшэниие «Сэлэнгэ» шуулгада урижа абана, тэндээ ойрын саг соо харагшадай дуратай зүжэгшэн боложо тодорно.
Үсэд нэтэрүү, ажалша, энэнь түрэхын бэлигээ дүүрэн хэмжээндэ дэлгэхэ ябадалдань ехэ түлхисэ болоһон байгаа. Түрүүшын үдэрһөө шуулгын бүхы хатарнуудта оролсожо захалаа: «Байгалай сэсэг», «Манай басагад», «Наадан», «Һойрнууд». Гадна гансаараа хатарха хатарнуудые түргэн ойлгожо абадаг, харагшадай дуратай зүжэгшэн болоо бэлэй. Тэрэнэй «Перссиин», «Баяд», «Мянгад», «Казах», «Солонгос» болон бусад хатарнууд үргэлжэ харагшадай нэрьемэ альга ташалганда хүртэдэг болоно.
Дүршэлтэй болоһон хатаршаниие 2000 ондо хатарай театр «Бадма сэсэг» урижа, Дарима театрай бүхы хатарнуудта тэрэ дороо оролсоно. Тэрэнэй хатар соогоо онсо уян хүдэлсэ «Шива Натараджада зорюулга» гэжэ зүжэгтэ гол дүрэ байгуулжа наадаха арга олгоһон юм. Тэрээнһээ гадна гансаараа хатардаг хатарнууд «Биелгэ», «Мянгад» тэрэнэй ургажа байһан нэрэдэ нэмэри бололсоһон байдаг. Дарима Гыргенова тайзан дээрэ гараха бүридөө харагшын сэдьхэл хүлгөөжэ, шэнэ оршондо абаашаха шэдитэй юм.
Театрта ажаллажа байһан үедөө гансашье Буряад ороноороо бэшэ, мүн хари холуур нүүдэл тоглолтонуудта ябадаг бэлэй. 2000 ондо Монгол орондо үнгэрһэн «Буряадай эдэй засагай ба соёлой үдэрнүүдтэ» «Бадма сэсэг» театрайнгаа бүридэлдэ хабаадалсаа. Тэрэл жэлдээ арадай аман зохёолой хатарнуудай Испанида, Германида, Францида үнгэрһэн ехэ наадануудта хабаадалсаа. Тэрэ ехэ наадануудай үедэ хари оронуудай харагшадта онсо илгаржа тэмдэглэгдэһэн юм. Буряад арадайнгаа урлал түлөөлжэ Голландида, Бельгидэ, Канадада, Тайваньда, Хитадта, Монголдо үнгэрһэн уласхоорондын ехэ нааданууд болон мүрысөөнүүдтэ хабаадлсана. 2004 ондо Араб Эмирадуудта, 2005 ондо Тайбэй хотодо (Тайвань) үнгэрһэн уласхоорондын ехэ наадануудта хабаадаа.
Д. Гыргенова театрайнгаа Сагаалганда зорюулагдаһан «Түрэл гуламтын дулаан» гэһэн тоглолтодо эдэбхитэй хабаадалсана. Гадна «Зүүн, Баруун зүгүүд: дэлхэй эблэрүүлһэн хүгжэм», гэр бүлын заншал гуримуудые бэхижүүлхэ зорилготой «Эжын түлиһэн гуламта», нигүүлэсхы сэдьхэлэй хэмжээ ябуулганууд, Шэнэ жэлэй үнэшэн, аһамаг үхибүүдтэ хэмжээ ябуулганууд, Д. Ж. Бадлуевай зохёон байгуулһан «Элинсэгэй һүлдэ» гэһэн түлэбтэ оролсодог байһан юм.
«Байгал» театртайгаа суг Москвагай Кремлиин ордон соо Оросой Холбооной, Москва хотын Засагай Газарнуудай, ЮНЕСКОГ-эй, ЮНИСЕФ-эй, Оросой Улаан Хэрээһэнэй дэмжэлгээр 2006 оной майн 21-дэ болоһон «Алтан зүрхэн» гэжэ уласхоорондын шагналнуудые барюулалгын III ёһололой энэрхы сэдьхэлэй тоглолтодо хабаадалсаа.
2007 ондо «Заха хизааргүй хатар» гэжэ зохёохы шэнэ түлэбүүд бэелүүлэгдэжэ эхилнэ. Тэндэ шэнэ хатарнууд, дуунууд, Зүүн Зүгэй арадуудай урлал, «Сэдьхэлэйм аялга» гэһэн Чингис Павловай нэрэмжэтэ буряад арадай хүгжэмэй зэмсэгүүдэй шуулгын болон театрай дуушадай тоглолто үргэнөөр табигдаа.
«Дурлаһан зүрхэнэй хандалга» гэһэн тоглолто 66-дахи хаһаяа нээхэдээ бэлдэжэ табина. Буряад дуунууд, хатарай үргэнөөр дэлгэгдэһэн энэ тоглолтодо Дарима Гыргенова тон эдэбхитэй хабаадалсаһан юм.
«Байгал» театр 2008 ондо «Байгалай сэсэг» гэжэ уласхоорондын ехэ нааданай эмхидхэлшэ болоһон юм. Эндэшье театрай эрхим хатаршадай нэгэн Даримын габьяа ехэ байгаа. Уласхоорондын энэ нааданда хатарай эрхим мэргэжэлтэд Индонезиһээ, Бали ольтирогһоо, Шри-Ланкаһаа, Наран Уласһаа, Оросһоо сугларһан байгаа. Энэ уласхоорондын түрүүшын ехэ нааданһаа залгаад эблэрэлгын ехэ һүлдэтэй «Ёохорой һүни» эмхидхэгдэнэ.
2009 онһоо 2015 он болотор Д. Т. Гыргенова театрайнгаа зүжэгшэ бүлэгые даагша байһан юм. 2015 онһоо — театрайнгаа тоглолтын таһагые даагша болоо. Тиигэжэ 2015 ондо Хитадай Хүхэ-Хотодо «Байгал» театрай нүүдэл тоглолто эмхидхэнэ. 2016 ондо «Улаан-Үдын соёлой үдэрнүүдэй Москва, Санкт-Петербург хотонуудта» үнгэрхэдэ эмхидхэлэй хороондо оролсоһон байгаа. Удаань хойно хойноһоо ойн баярнууд, тэрэ тоодо «Байгал» театрай 75 жэл. Энэ ойн баярые үндэр хэмжээндэ үнгэргэбэ гэжэ тэмдэглэгдэһэн юм.
Үсэд нэтэрүү, ажалша, энэнь түрэхын бэлигээ дүүрэн хэмжээндэ дэлгэхэ ябадалдань ехэ түлхисэ болоһон байгаа. Түрүүшын үдэрһөө шуулгын бүхы хатарнуудта оролсожо захалаа: «Байгалай сэсэг», «Манай басагад», «Наадан», «Һойрнууд». Гадна гансаараа хатарха хатарнуудые түргэн ойлгожо абадаг, харагшадай дуратай зүжэгшэн болоо бэлэй. Тэрэнэй «Перссиин», «Баяд», «Мянгад», «Казах», «Солонгос» болон бусад хатарнууд үргэлжэ харагшадай нэрьемэ альга ташалганда хүртэдэг болоно.
Дүршэлтэй болоһон хатаршаниие 2000 ондо хатарай театр «Бадма сэсэг» урижа, Дарима театрай бүхы хатарнуудта тэрэ дороо оролсоно. Тэрэнэй хатар соогоо онсо уян хүдэлсэ «Шива Натараджада зорюулга» гэжэ зүжэгтэ гол дүрэ байгуулжа наадаха арга олгоһон юм. Тэрээнһээ гадна гансаараа хатардаг хатарнууд «Биелгэ», «Мянгад» тэрэнэй ургажа байһан нэрэдэ нэмэри бололсоһон байдаг. Дарима Гыргенова тайзан дээрэ гараха бүридөө харагшын сэдьхэл хүлгөөжэ, шэнэ оршондо абаашаха шэдитэй юм.
Театрта ажаллажа байһан үедөө гансашье Буряад ороноороо бэшэ, мүн хари холуур нүүдэл тоглолтонуудта ябадаг бэлэй. 2000 ондо Монгол орондо үнгэрһэн «Буряадай эдэй засагай ба соёлой үдэрнүүдтэ» «Бадма сэсэг» театрайнгаа бүридэлдэ хабаадалсаа. Тэрэл жэлдээ арадай аман зохёолой хатарнуудай Испанида, Германида, Францида үнгэрһэн ехэ наадануудта хабаадалсаа. Тэрэ ехэ наадануудай үедэ хари оронуудай харагшадта онсо илгаржа тэмдэглэгдэһэн юм. Буряад арадайнгаа урлал түлөөлжэ Голландида, Бельгидэ, Канадада, Тайваньда, Хитадта, Монголдо үнгэрһэн уласхоорондын ехэ нааданууд болон мүрысөөнүүдтэ хабаадлсана. 2004 ондо Араб Эмирадуудта, 2005 ондо Тайбэй хотодо (Тайвань) үнгэрһэн уласхоорондын ехэ наадануудта хабаадаа.
Д. Гыргенова театрайнгаа Сагаалганда зорюулагдаһан «Түрэл гуламтын дулаан» гэһэн тоглолтодо эдэбхитэй хабаадалсана. Гадна «Зүүн, Баруун зүгүүд: дэлхэй эблэрүүлһэн хүгжэм», гэр бүлын заншал гуримуудые бэхижүүлхэ зорилготой «Эжын түлиһэн гуламта», нигүүлэсхы сэдьхэлэй хэмжээ ябуулганууд, Шэнэ жэлэй үнэшэн, аһамаг үхибүүдтэ хэмжээ ябуулганууд, Д. Ж. Бадлуевай зохёон байгуулһан «Элинсэгэй һүлдэ» гэһэн түлэбтэ оролсодог байһан юм.
«Байгал» театртайгаа суг Москвагай Кремлиин ордон соо Оросой Холбооной, Москва хотын Засагай Газарнуудай, ЮНЕСКОГ-эй, ЮНИСЕФ-эй, Оросой Улаан Хэрээһэнэй дэмжэлгээр 2006 оной майн 21-дэ болоһон «Алтан зүрхэн» гэжэ уласхоорондын шагналнуудые барюулалгын III ёһололой энэрхы сэдьхэлэй тоглолтодо хабаадалсаа.
2007 ондо «Заха хизааргүй хатар» гэжэ зохёохы шэнэ түлэбүүд бэелүүлэгдэжэ эхилнэ. Тэндэ шэнэ хатарнууд, дуунууд, Зүүн Зүгэй арадуудай урлал, «Сэдьхэлэйм аялга» гэһэн Чингис Павловай нэрэмжэтэ буряад арадай хүгжэмэй зэмсэгүүдэй шуулгын болон театрай дуушадай тоглолто үргэнөөр табигдаа.
«Дурлаһан зүрхэнэй хандалга» гэһэн тоглолто 66-дахи хаһаяа нээхэдээ бэлдэжэ табина. Буряад дуунууд, хатарай үргэнөөр дэлгэгдэһэн энэ тоглолтодо Дарима Гыргенова тон эдэбхитэй хабаадалсаһан юм.
«Байгал» театр 2008 ондо «Байгалай сэсэг» гэжэ уласхоорондын ехэ нааданай эмхидхэлшэ болоһон юм. Эндэшье театрай эрхим хатаршадай нэгэн Даримын габьяа ехэ байгаа. Уласхоорондын энэ нааданда хатарай эрхим мэргэжэлтэд Индонезиһээ, Бали ольтирогһоо, Шри-Ланкаһаа, Наран Уласһаа, Оросһоо сугларһан байгаа. Энэ уласхоорондын түрүүшын ехэ нааданһаа залгаад эблэрэлгын ехэ һүлдэтэй «Ёохорой һүни» эмхидхэгдэнэ.
2009 онһоо 2015 он болотор Д. Т. Гыргенова театрайнгаа зүжэгшэ бүлэгые даагша байһан юм. 2015 онһоо — театрайнгаа тоглолтын таһагые даагша болоо. Тиигэжэ 2015 ондо Хитадай Хүхэ-Хотодо «Байгал» театрай нүүдэл тоглолто эмхидхэнэ. 2016 ондо «Улаан-Үдын соёлой үдэрнүүдэй Москва, Санкт-Петербург хотонуудта» үнгэрхэдэ эмхидхэлэй хороондо оролсоһон байгаа. Удаань хойно хойноһоо ойн баярнууд, тэрэ тоодо «Байгал» театрай 75 жэл. Энэ ойн баярые үндэр хэмжээндэ үнгэргэбэ гэжэ тэмдэглэгдэһэн юм.