Зүжэгшэд ба хүгжэмшэд
Шанюшкина Чимита
- Зүблэлэтэ Оросой арадай зүжэгшэн
- «Хүндэлэлэй тэмдэг» орденоор шагнагданхай
- Буряадай Гүрэнэй шангай лауреат
- Монголой соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ
- Буряадай АССР-эй Дээдын Зүблэлэй грамотаар шагнагдаһан
- Хальмаг Уласай Хүндэлэлэй грамотаар шагнагдаһан
- Саха Уласай Хүндэлэлэй грамотаар шагнагдаһан
Буряадаймнай айхабтар бэлигтэй дуушадай нэгэн ябаһан Чимита Шанюшкина 1927 ондо Хурамхаанда түрэһэн, Хурамхаанайнгаа дунда һургуули дүүргэжэ гараад, Ураалай Гүрэнэй дуу хүгжэмэй дээдэ һургуули 1950 ондо дүүргэжэ гараһан байха юм. Тэрэл жэлдээ Буряадай оперо болон баледэй театрта ажалда абтаад, С. Ряузовай «Саяанай хормойдо» гэһэн оперодо Мэдэгмаашын дүрэ амжалтатай һайнаар, һайханаар дуулажа, хүдэлжэ эхилһэн байгаа. Тиигээд «Башмачки» гэжэ хүгжэмтэ энеэдэнэй Башкир зүжэгтэ Сарвар, В. Долидзын энеэдэтэй хүхюу «Кето ба Котэ» гэжэ оперодо Кето, Римский-Корсаковай «Хаанай бэри» гэжэ оперодо Марфа боложо наадаһан байха. Тиихэдэ П. Чайковскийн «Елбэрын хатанда» Прилепа, Ю. Мейтусэй «Залуу гвардида» Любовь Шевцова гэгшэдэй дүрэдэ өөрынгөө түхэл, дүрсөөрөө шэнгэжэ наадаһан гэдэг.
Ч. Г. Шанюшкинагай зохёохы намтарай ээлжээтэ шаташье гээ һаа болохо, 1954 ондо тэрэниие Буряадай гүрэнэй дуу хүгжэмэй байшанда (филармони) урижа, тэндээ, дуун болон хатарай «Байгал» шуулгада (үндэһэн «Байгал» театр) гол дуушанаар 40 жэлэй туршада ажаллажа гараа. «Ажаллажа гараа» гэһэн юрын эдэ үгэнүүдэй саана дуушанай мэргэжэлтын үдэр һүнигүй хүнгэн бэшэ оролдолго байгаа, бэлигтээ үндэһэлжэ шэлэһэн энэ ажалдаа бүхыгөө зорюулан ябаа бшуу даа. Бүхы Орос ороноор, хабтагай ехэ Зүблэлтэ гүрэнөөр ошоогүй газарынь үгы байха — украин, грузин, азербайджан, казах, яхад, башкир, татар, таджик, тиихэдэ айхабтар олон монгол дуунуудые тэдэ орон нютагуудаар Буряад арадаа, буряад урлалаа түлөөлжэ, дууладаг байгаа. Чимита Григорьевна Бадма Балдаковай «Инагтаа» гэжэ дуунай түрүүшын гүйсэдхэгшэ байгаа, энэ дууе манай оперо болон баледэй театр нэгэ үедөө, элдэб харалга мүрысөөнүүдэй болоходо, заатагүй оруулдаг, дуулалгын оньһон аргануудые энэл дуугаар элирүүлдэг болоһон бэлэй. Буряадай уран зохёолой болон урлалай декадануудта хабаадалсаа, «Байгал» театртайгаа хари гүрэнүүдээр нэгэнтэ бэшэ ябадаг байгаа.
Чимита Григорьевна энэ дэлхэйһээ мордожо ошобошье, хойноо хэдэн олон бэрхэ дуушадай анхан алхамуудыень дүнгэн дүмэн, урлалай хүнгэн бэшэ аад, тон хүндэтэй харгыда оруулжа табиһан байдаг. Тоолобол, мэдээжэ дуушад Д. Дашиев, Л. Галсанова, Д. Пурбуева, Х. Аюржанаева, Г. Маланова, В. Шагжиев, Б. Раднаева. Мордон ошотороо дуундаа үнэн сэхэ байгаа.
Хүнэй наһанай тоо харахадаа гү, али хэлэхэдээ «Юугээшье бэдэржэ, юугээшье хэхэеэ энэ дэлхэйдэ ерэдэг зон гээшэбибди» гэһэн бодол эзэлүүдгүй ерэдэг. Яахабши теэ, ерэхэеэ ерээ хадаа миин ябаха һэн гүш, бусаха болзоройнгоо ерэтэр юуб даа нэгэ юумэ хэжэ ябаха жама ёһо тогтонхой дэлхэй гээшэ бэзэ. Ойн модон үндэртэй, набтартай, олон зон һайнтай, муутай гэжэ мэргэн үгэнүүд урда галабһаа манай дунда дэлгэрэнхэй, хүн бүхэн хэхэ юумэеэ өөрөө олодог. Зарим нэгэмнай хүнгэн мүрөөр ошоно, нүгөө зариман мэргэжэл шудалжа, бэлигээ элирүүлжэ, арад түмэндөө туһатай ябажа гарадаг ха юм даа. Тиигэжэ эдир залууһаа бэлигээ элирүүлжэ, аргагүй гоёор дуулаха шадабарияа тон зүбөөр хэрэглэн, амиды ябаа бүхы жэлнүүдээ арадай түлөө үнгэргэһэн хүнүүдэй нэгэн — Чимита Григорьевна Шанюшкина байгаа. Чимита Григорьевнае һүүлэй жэлнүүдтэ мүндэлһэн эдиршүүл лэ, мэдээшье һаа, танихагүй байха, гэбэшье өөрынгөө үедэ ехэхэн лэ туйлалтануудые дабажа гараһан хүн бэлэй.
Иигэжэ ажаллаһан аша габьяаень гүрэн түрэ үндэрөөр сэгнэжэ, «Хүндэлэлэй тэмдэг» орденоор шагнагданхай. Буряадай Гүрэнэй шангай лауреат, Монголой соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Буряадай АССР-эй Дээдын Зүблэлэй, тиихэдэ Хальмаг, Саха Уласуудай Хүндэлэлэй грамотануудаар шагнагдаһан байха юм.
2005 ондо наһа бараһан.
Ч. Г. Шанюшкинагай зохёохы намтарай ээлжээтэ шаташье гээ һаа болохо, 1954 ондо тэрэниие Буряадай гүрэнэй дуу хүгжэмэй байшанда (филармони) урижа, тэндээ, дуун болон хатарай «Байгал» шуулгада (үндэһэн «Байгал» театр) гол дуушанаар 40 жэлэй туршада ажаллажа гараа. «Ажаллажа гараа» гэһэн юрын эдэ үгэнүүдэй саана дуушанай мэргэжэлтын үдэр һүнигүй хүнгэн бэшэ оролдолго байгаа, бэлигтээ үндэһэлжэ шэлэһэн энэ ажалдаа бүхыгөө зорюулан ябаа бшуу даа. Бүхы Орос ороноор, хабтагай ехэ Зүблэлтэ гүрэнөөр ошоогүй газарынь үгы байха — украин, грузин, азербайджан, казах, яхад, башкир, татар, таджик, тиихэдэ айхабтар олон монгол дуунуудые тэдэ орон нютагуудаар Буряад арадаа, буряад урлалаа түлөөлжэ, дууладаг байгаа. Чимита Григорьевна Бадма Балдаковай «Инагтаа» гэжэ дуунай түрүүшын гүйсэдхэгшэ байгаа, энэ дууе манай оперо болон баледэй театр нэгэ үедөө, элдэб харалга мүрысөөнүүдэй болоходо, заатагүй оруулдаг, дуулалгын оньһон аргануудые энэл дуугаар элирүүлдэг болоһон бэлэй. Буряадай уран зохёолой болон урлалай декадануудта хабаадалсаа, «Байгал» театртайгаа хари гүрэнүүдээр нэгэнтэ бэшэ ябадаг байгаа.
Чимита Григорьевна энэ дэлхэйһээ мордожо ошобошье, хойноо хэдэн олон бэрхэ дуушадай анхан алхамуудыень дүнгэн дүмэн, урлалай хүнгэн бэшэ аад, тон хүндэтэй харгыда оруулжа табиһан байдаг. Тоолобол, мэдээжэ дуушад Д. Дашиев, Л. Галсанова, Д. Пурбуева, Х. Аюржанаева, Г. Маланова, В. Шагжиев, Б. Раднаева. Мордон ошотороо дуундаа үнэн сэхэ байгаа.
Хүнэй наһанай тоо харахадаа гү, али хэлэхэдээ «Юугээшье бэдэржэ, юугээшье хэхэеэ энэ дэлхэйдэ ерэдэг зон гээшэбибди» гэһэн бодол эзэлүүдгүй ерэдэг. Яахабши теэ, ерэхэеэ ерээ хадаа миин ябаха һэн гүш, бусаха болзоройнгоо ерэтэр юуб даа нэгэ юумэ хэжэ ябаха жама ёһо тогтонхой дэлхэй гээшэ бэзэ. Ойн модон үндэртэй, набтартай, олон зон һайнтай, муутай гэжэ мэргэн үгэнүүд урда галабһаа манай дунда дэлгэрэнхэй, хүн бүхэн хэхэ юумэеэ өөрөө олодог. Зарим нэгэмнай хүнгэн мүрөөр ошоно, нүгөө зариман мэргэжэл шудалжа, бэлигээ элирүүлжэ, арад түмэндөө туһатай ябажа гарадаг ха юм даа. Тиигэжэ эдир залууһаа бэлигээ элирүүлжэ, аргагүй гоёор дуулаха шадабарияа тон зүбөөр хэрэглэн, амиды ябаа бүхы жэлнүүдээ арадай түлөө үнгэргэһэн хүнүүдэй нэгэн — Чимита Григорьевна Шанюшкина байгаа. Чимита Григорьевнае һүүлэй жэлнүүдтэ мүндэлһэн эдиршүүл лэ, мэдээшье һаа, танихагүй байха, гэбэшье өөрынгөө үедэ ехэхэн лэ туйлалтануудые дабажа гараһан хүн бэлэй.
Иигэжэ ажаллаһан аша габьяаень гүрэн түрэ үндэрөөр сэгнэжэ, «Хүндэлэлэй тэмдэг» орденоор шагнагданхай. Буряадай Гүрэнэй шангай лауреат, Монголой соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Буряадай АССР-эй Дээдын Зүблэлэй, тиихэдэ Хальмаг, Саха Уласуудай Хүндэлэлэй грамотануудаар шагнагдаһан байха юм.
2005 ондо наһа бараһан.