Цыденов Баста

Баста Гуруевич Цыденов 1976 ондо Зүүн Сибириин гүрэнэй соёл уралалай найруулан табигшадай таhагые «арадай соёл уралал» гэhэн мэргэжэлээр түгэсхөө. Театрта хүдэлhэн сагтаа хамта дээрээ 50 гаран рольнуудые наадаа.
1990 ондо Б. Эрдынеев ба Р. Бадмаев хоёрой «Дамдин-лама» гэhэн зүжэгтэ Б. Цыденов гол роль болохо Дамдин-ламын роль бэелүүлээ. Бэлиг түгэс нааданайнгаа түлөө Буряад Республикын Гүрэнэй шанда хүртөө hэн. Тус зүжэгынь Елена-Гура хотодо үнгэрhэн Бүгэдэ Польшын театрнуудай нааданда хабаадалсаа юм.

Тэрэл жэлдээ Ц. Бальжанов К. Гоцциин «Буга-хаан» зүжэг табижа, тэндэ Б. Цыденов гол роль болохо Буга-хаанай дүрэ эрхимээр байгуулhан.

Зүжэгшэнэйнь ажал Б. Цыденовэй Москвагай ГИТИС-эй дэргэдэхи найруулан табигшадай курсда ба стажировкодо ошожо, найруулан табигша Б. Ю. Юханановай мастерскойдо hуралсахадань лэ таhалдаhан. Һуралсалай үедэ найруулан табигшын туhалагшаар Гётын «Фауст» зүжэг табилгада хабаадажа, тус зүжэгтэеэ Гамбург хото Гётын нааданда харуулхаяа ошоhон.

1995-1997 онуудта найруулан табигша Бетин Воеводегай (Германи) хүтэлбэри доро Б. Цыденов «Сагаан Оро» гэжэ нэрлэгдэhэн театрай түhөөдэ хабаадаа. 1999 ондо японой агууехэ туршалгаша-найруулагша Тадаши Сузукиин мэргэжэл дээшэлүүлхэ хэшээлдэ ябалсаа (Москва — 2000, 2001, 2002), мүн Япониин Таяма-тога префектурада.

2006 ондо Х. Намсараевай нэрэмжэтэ театрай урилгаар А. Вампиловай «Нугаhанай агнуури» зүжэгэй найруулан табигша болоо. 2007 ондо Эрхүү хотодо үнгэрhэн А. Вампиловай нэрэмжэтэ одоо сагай драматургиин нааданда Б. Цыденов «Нугаhанай агнуури» зүжэгэй түлөө дипломдо хүртөө.

2008 ондо В. Шекспирэй «Макбет» зохёолоор Б. Жигжитовэй бэшэhэн «Максар. Шуhата тала» гэhэн О. Юмовай найруулан табиhан зүжэгтэ тэрэ гол дүрэ байгуулаа. Б. Цыденовай Максар-Макбет — зүрхэтэй, шэн зоригтой, алдарта сэрэгшэн байха мүртөө засаг түрэ жүрөөдэн, hанаашаяа бэелүүлхын түлөө юунэйшье урда тогтохогүй хүн. Талын хии үзэгдэлнүүдэй хаан болохош гэжэ зүгнэн хэлэhээрнь, хатуу абаритай сэрэгшэн тэрээн тухай нюусаар бодомжолон, Сагаан хааниие алажа, хан шэрээень эзэлхэеэ hанаашална.

Досоонь бурьялбашье, тэрэ бэеэ барина, зүгөөр шарайнь саадахи зоболонгынь элирүүлэн, дэмы хэгдэhэн гэмтэ хэрэгүүдэйнь агтай амтан хоолойень хородхооно. Саяна Цыдыповагай наадаhан, хараха янзада, номгон, даруухан Максармаа hамганиинь, зөөлэхэнөөр hаймhаран, hанаашалhан хэрэгээ бүтээхыень баадхана. Аза талаан ба засаг түрэ гээшэ саг галабта хүн түрэлтэнэй hанаа сэдьхэл хүлгөөн туляадаг зүйл. Тэрэнэй түлөө хүнүүд Максартал адляар талын улайшатар шуhаяа адхаруулна. Үбгэн Сагаан хаан Максарай гарhаа унажа, хойноhоонь үхэлэй утаhан шэрэгдэнэ. Зүгөөр үнэн зүбэй үhөө нэхэбэри яабашье байха! Зүжэг Барнаул хотодо «Сибириин залгаа аян» нааданда харуулагдаа.
Максарай роль гүйсэдхэhэнэй түлөө Б. Г. Цыденов нааданай «Эрэ хүнэй эрхим роль» шагналда хүртөө. Зүжэг мүн «Алтан баг» шагналда дэбжүүлэгдэн, үшөө табан шэглэлээр, тэдэнэй тоодо «Эрэ хүнэй эрхим роль — Б. Цыденовэй Макбет-Максар» шагнал абаhан урилдаанда табигдаа.

«Гэгээрэлэй зам» гэжэ зальбарал-зүжэгтэ Б. Цыденов гансата хоёр рольдо наадаа: Жамьянай Эсэгын ба Эрдэни-ламын. Юрэнхыдөө, энэл рольнуудаар байгаа юртэмсын табисуур тушаа бодожо үзэмөөр болоно: «хүн түрэнэ — зула бадарна, хүн нүгшэнэ — зула бүхэнэ» — эндэ будаадын шажанай гүнзэгы хараа бодол харуулагдаа. 2010 оной сентябрь соо тус зүжэг Москвада болохо «Алтан баг» нааданай зүжэгүүдые харалгын түсэбтэ оруулагдаа.

Владимир Кондратьевай найруулан табиhан, хитад драматург Цао Юйин «Залинта аадар» гэжэ зүжэгтэ Баста Цыденов гол роль — томо үйлэдбэриин эзэн, гэр бүлын эсэгэ Пу Юаниин дүрэ бэелүүлээ. Зүжэгшэн олониитэдэ хабаатай ба ганса хүнэй доторой байдал уран наринаар байгуулан, олон талынь шэнжэнүүдые нээжэ зураглаа юм. Б. Цыденовэй герой тиимэ ехэ хара сэдьхэлтэн бэшэ, зүгөөр үйлэдбэри, наймаанай хэрэгтэ шунахайран ороhонойхи, доторойнгоо хүн шанарые бүглэрүүлэн алдажа, уг удамаашье гээнэ, өөрөөшье хосоролгын туйлда ороно. Тус зүжэгые Нацагдоржын нэрэмжэтэ Монголой академическэ театрай хүдэлмэринүүдээр, мүн Хүх-Хотын АРВМ театрай ба Хитадай хэдэн драмын театрнуудтай сугтаа агууехэ драматургын 100 жэлэй ойдо зорюулагдаhан уласхоорондын түhөөгэй түсэбтэ оруулагдаhаниинь, гол роль гүйсэдхэгшэ Б. Г. Цыденовэй габьяагай бии байhаниинь элитэ.

2012 ондо «Турандот» зүжэгэй түрүүшын харалга үнгэржэ, гол роль — император Альтоумые наадаhан Б. Цыденовэй ялас гэмэ наадые харагшад хүндэтэйгээр хүлеэн абаа.

Мүн Каннын кинофестивальда харуулагдаhан, найруулан табигша Баяр Дышеновэй «Эхын захяа» гэhэн фильм соо зүжэгшэн хүбүүнэй роль наадаhан юм.