Тенякова Людмила

Людмила Андреевна Тенякова хүүгэд ба эдиршүүлдэ хүгжэм ойлгуулха ажал ябуулгада ехэ хубитяа оруулһан хүн.
Л. А. Тенякова 1941 оной июниин 20-до Улаан-Үдэ хотодо түрэһэн. П. И. Чайковскийн нэрэмжэтэ хүгжэмэй дунда мэргэжэлэй һургуулиин теориин ба хүгжэм зохёогшодой таһагта һуралсаһанай удаа 1964 ондо Улаан-Үдын хүүгэдэй Түбэй хүгжэмэй 1-хи һургуулида теориин хэшээлнүүдэй багшаар эльгээгдээ. 15 жэлэй туршада ЦДМШ № 1-дэ хүдэлжэ гараа. Людмила Андреевна саг үргэлжэ мэргэжэлээ дээшэлүүлжэ байдаг, һуралсалай ябаса руу мүнөө үеын шэнэ онол аргануудые эдэбхитэйгээр нэбтэрүүлжэ ябаа. Буряад Уласай соёлой яаманай арга барилай зүблэлэй гэшүүн Л. А. Тенякова нээмэл хэшээлнүүдые үнгэргэн, хотын хүгжэмэй һургуулиин багшанартай баян дүршэлөөрөө хубаалдагша һэн. Хүгжэмэй тусхай дунда һургуулиин оюутадта теориин багшалалгын арга заабаринуудые дамжуулһан лекцинүүдэй дараа ябуулаа.

Людмила Андреевна Тенякова хүүгэд ба эдиршүүлдэ хүгжэм ойлгуулха ажал ябуулгада ехэ хубитяа оруулһан хүн.

Л. А. Тенякова 1941 оной июниин 20-до Улаан-Үдэ хотодо түрэһэн. П. И. Чайковскийн нэрэмжэтэ хүгжэмэй дунда мэргэжэлэй һургуулиин теориин ба хүгжэм зохёогшодой таһагта һуралсаһанай удаа 1964 ондо Улаан-Үдын хүүгэдэй Түбэй хүгжэмэй 1-хи һургуулида теориин хэшээлнүүдэй багшаар эльгээгдээ. 15 жэлэй туршада ЦДМШ № 1-дэ хүдэлжэ гараа. Людмила Андреевна саг үргэлжэ мэргэжэлээ дээшэлүүлжэ байдаг, һуралсалай ябаса руу мүнөө үеын шэнэ онол аргануудые эдэбхитэйгээр нэбтэрүүлжэ ябаа. Буряад Уласай соёлой яаманай арга барилай зүблэлэй гэшүүн Л. А. Тенякова нээмэл хэшээлнүүдые үнгэргэн, хотын хүгжэмэй һургуулиин багшанартай баян дүршэлөөрөө хубаалдагша һэн. Хүгжэмэй тусхай дунда һургуулиин оюутадта теориин багшалалгын арга заабаринуудые дамжуулһан лекцинүүдэй дараа ябуулаа. 

Тэрэ 1975 ондо заочноор Зүүн-Сибириин гүрэнэй соёл, уралалай дээдэ һургуули дүүргээ.

1977 ондо Людмила Андреевна Буряадай гүрэнэй филармонидо хүгжэм шэнжэлэгшэ-лекторой тушаалда ажаллахаяа ороо. Филармониин захиралай зүгһөө ургажа ябаһан эдир үетэндэ хүгжэм ойлгуулха арга нүхэсэл олгуулха үүргэтэй шэнэ эмхи байгуулхыень Л. А. Теняковада даалгаһыень, тэрэ «Филармони — һургуулида» гэһэн хүүгэдэй наһанай хэмжүүртэ тааралдалтай тусхай урилга-зүбшөөлөөр орохо лекци-концертнуудые ябуулха түсэб зохёон байгуулаа. Тэрэнэй багшын баян дүршэл, хүгжэмдэ хабаатай уран зохёол гүнзэгыгөөр шудалһанайнь үрэ, үргэлжэ дээгүүр зохёохы шадабаринь хүүгэдые хүгжэм ойлгожо, тэрэниие шагнажа һургахын тула һонирхуулма тодо аргануудые оложо, шагнагшадта хүргэхэ хэрэгтэнь ашатай байгаа. «Абяануудай шэдитэ хаан түрэ», «Хүгжэмтэ хайрсагхан», «Онтохонтой уулзалга», «Хүгжэмтэ зоопарк» (амитадай хүреэлэн) гэхэ мэтэ бишыхан шагнагшадта зорюулһан ябуулганууд энээгээр дүүрээгүй.
Хүгжэм тухай хөөрэлдөөгөө түсэблэжэ, дунда ангинуудта хүгжэмэй хэшээл бэлдэхэдээ, Тенякова мэргэжэлтэ дуушадаар уулзалга эмхидхэжэ, хүгжэмэй, уран зохёолой, түүхын хэшээлнүүдтэ олоһон ойлгосыень улам гүнзэгырүүлхэ зорилго табидаг һэн. Жэшээ болон нэрлэбэл: «Хайшан гээд уран зохёол ба хүгжэм хоёр эблэрнэб», «Хэнэй дуунуудые дууланабши?», «Юрын бэшэ хэшээлнүүд», «Хүгжэмтэ аяншалганууд» гэхэ мэтэ хүгжэм тухай хөөрлдөөнүүдэй холбоо. Ахалагша ангинуудай һурагшадта тааруулһан лекци-концертнуудтаа бүхэдэлхэйн хүгжэмэй эрдэнитэ дараанай зохёолнуудые оруулжа, тэдэниие шагнаха зуураа ухаан бодолоо гүйлгэжэ, шэнжэлхы дадал олохыень хараадаа абаа бшуу. Энэ «Үхэлгүй агуу бэлиг ухаан» (В. А. Моцарт), «Эхэ оромни — зүрхэндэм» (Ф. Шопен), «Үнэн сэхые хүсэнэб» (А. Даргомыжский), «Агууехэ хүгжэмтэ уянга» (П. И. Чайковский), «Гансаардаһан далбага сайрана» (С. Есенин), «Ерүүл гургалдайгаар» (А. Кольцов), «Хоёр эхэ» (Р. Гамзатов) гэһэн уран зохёолой хүгжэмтэ-уран зохёолто тааралдалнууд.
Үшөөшье тэдэниие тооложо үргэлжэлүүлхээр, юуб гэбэл Людмила Андреевна хорин жэл соо Буряадай филармонидо хүдэлһэн сагтаа зуугаад хөөрлдөө-наадануудые бэлиг түгэс бэлэдхэжэ, зохёон бэшэгшын, найруулан табигшын ба бэелүүлэгшын үүргэ дүүргэдэг һэн.

Һурагшадай урда хөөрэлдөө-наадаяа дэлгэхын хажуугаар, үшөө фабрика, заводууд, тусхай ба дээдэ һургуулинуудаар ябажа, мүн иишэ-тиишээ гастолёоршье ябажа харуулдаг байгаа. Концертын һонирхолтой найруулгануудые абажа, Омск, Ангарск, Усолье-Сибирское, Эрхүү, Шэтэ хотонуудта айлшалһан. Мүн Буряад ороной хамаг хүдөө нютагууд руу ошоходоо, тон заха холын гүүртэнүүдээр ябажа, хонишод, һаалишадай урда ба тарилган, хадалган соогуур механизаторнуудта харуулхаяа, поли дээгүүршье наадаяа дэлгэхэдэнь, хүдөөгэй ажалшад үнэн зүрхэнэй баярые хүргэдэг бэлэй. 
Л. А. Теняковагай нааданууд хододоо амжалтатай үнгэржэ байгаа. Тэрэ заал соо гү, али үшөө хаанашьеб хаража, шагнажа байһан хүнүүдтэ хүгжэм тушаа үргэн мэдэсэеэ дэлгэжэ, үнэн сэдьхэлһээ найдал түрүүлмэ үгэнүүдые хэлэжэ, хоорондын дүтэ барисаа байгуулжа шададаг һэн. 

Буряадай телевидениин Хүүгэдэй редакциин хүгжэм шэнжэлэгшэ «Шинии хани — хүгжэм» гэһэн 12 залгаа теледамжуулгануудые бэлдэжэ, сэнхир экранда гаргаа. Тэрэ дамжуулгануудай нэгэн «Уран зохёол хүгжэм хоёр яагаад нүхэсөөб» гээшэнь жэлэй эрхим дамжуулга гэгдэһэн.

Тенякова Буряад филармониин симфоническэ оркестртэй эдэбхи ехэтэйгээр суг ажаллаа. Тэрэ һурагшадта зорюулһан «Амаралтын үдэрэй симфоническэ концерт» гэжэ наадые П. И. Чайковскиин нэрэмжэтэ Улаан-Үдын хүгжэмэй дунда мэргэжэлэй һургуулиин концертнэ танхим соо, мүн классическэ болон одоо сагай симфоническэ хүгжэмэй концертнуудые Буряадай гүрэнэй оперо ба баледэй театрай тайзан дээрэ бүдүүн зоной урда табидаг һэн. 

Хүгжэмтэ соёл, уралалай ашада ойлгомжын ажал ябуулһан габьяагайнгаа түлөө Людмила Андреевна Тенякова Оросой Холбооной Хүндэлэлэй тэмдэгээр шагнагдажа, «Буряад Уласай габьяата артист» (1993) гэһэн нэрэ зэргэдэ хүртөө. Тэрэ — ажалай ветеран.

1977 ондо Людмила Андреевна Буряадай гүрэнэй филармонидо хүгжэм шэнжэлэгшэ-лекторой тушаалда ажаллахаяа ороо. Филармониин захиралай зүгһөө ургажа ябаһан эдир үетэндэ хүгжэм ойлгуулха арга нүхэсэл олгуулха үүргэтэй шэнэ эмхи байгуулхыень Л. А. Теняковада даалгаһыень, тэрэ «Филармони — һургуулида» гэһэн хүүгэдэй наһанай хэмжүүртэ тааралдалтай тусхай урилга-зүбшөөлөөр орохо лекци-концертнуудые ябуулха түсэб зохёон байгуулаа. Тэрэнэй багшын баян дүршэл, хүгжэмдэ хабаатай уран зохёол гүнзэгыгөөр шудалһанайнь үрэ, үргэлжэ дээгүүр зохёохы шадабаринь хүүгэдые хүгжэм ойлгожо, тэрэниие шагнажа һургахын тула һонирхуулма тодо аргануудые оложо, шагнагшадта хүргэхэ хэрэгтэнь ашатай байгаа. «Абяануудай шэдитэ хаан түрэ», «Хүгжэмтэ хайрсагхан», «Онтохонтой уулзалга», «Хүгжэмтэ зоопарк» (амитадай хүреэлэн) гэхэ мэтэ бишыхан шагнагшадта зорюулһан ябуулганууд энээгээр дүүрээгүй.

Хүгжэм тухай хөөрэлдөөгөө түсэблэжэ, дунда ангинуудта хүгжэмэй хэшээл бэлдэхэдээ, Тенякова мэргэжэлтэ дуушадаар уулзалга эмхидхэжэ, хүгжэмэй, уран зохёолой, түүхын хэшээлнүүдтэ олоһон ойлгосыень улам гүнзэгырүүлхэ зорилго табидаг һэн. Жэшээ болон нэрлэбэл: «Хайшан гээд уран зохёол ба хүгжэм хоёр эблэрнэб», «Хэнэй дуунуудые дууланабши?», «Юрын бэшэ хэшээлнүүд», «Хүгжэмтэ аяншалганууд» гэхэ мэтэ хүгжэм тухай хөөрлдөөнүүдэй холбоо. Ахалагша ангинуудай һурагшадта тааруулһан лекци-концертнуудтаа бүхэдэлхэйн хүгжэмэй эрдэнитэ дараанай зохёолнуудые оруулжа, тэдэниие шагнаха зуураа ухаан бодолоо гүйлгэжэ, шэнжэлхы дадал олохыень хараадаа абаа бшуу. Энэ «Үхэлгүй агуу бэлиг ухаан» (В. А. Моцарт), «Эхэ оромни — зүрхэндэм» (Ф. Шопен), «Үнэн сэхые хүсэнэб» (А. Даргомыжский), «Агууехэ хүгжэмтэ уянга» (П. И. Чайковский), «Гансаардаһан далбага сайрана» (С. Есенин), «Ерүүл гургалдайгаар» (А. Кольцов), «Хоёр эхэ» (Р. Гамзатов) гэһэн уран зохёолой хүгжэмтэ-уран зохёолто тааралдалнууд.
Үшөөшье тэдэниие тооложо үргэлжэлүүлхээр, юуб гэбэл Людмила Андреевна хорин жэл соо Буряадай филармонидо хүдэлһэн сагтаа зуугаад хөөрлдөө-наадануудые бэлиг түгэс бэлэдхэжэ, зохёон бэшэгшын, найруулан табигшын ба бэелүүлэгшын үүргэ дүүргэдэг һэн.

Һурагшадай урда хөөрэлдөө-наадаяа дэлгэхын хажуугаар, үшөө фабрика, заводууд, тусхай ба дээдэ һургуулинуудаар ябажа, мүн иишэ-тиишээ гастолёоршье ябажа харуулдаг байгаа. Концертын һонирхолтой найруулгануудые абажа, Омск, Ангарск, Усолье-Сибирское, Эрхүү, Шэтэ хотонуудта айлшалһан. Мүн Буряад ороной хамаг хүдөө нютагууд руу ошоходоо, тон заха холын гүүртэнүүдээр ябажа, хонишод, һаалишадай урда ба тарилган, хадалган соогуур механизаторнуудта харуулхаяа, поли дээгүүршье наадаяа дэлгэхэдэнь, хүдөөгэй ажалшад үнэн зүрхэнэй баярые хүргэдэг бэлэй.
Л. А. Теняковагай нааданууд хододоо амжалтатай үнгэржэ байгаа. Тэрэ заал соо гү, али үшөө хаанашьеб хаража, шагнажа байһан хүнүүдтэ хүгжэм тушаа үргэн мэдэсэеэ дэлгэжэ, үнэн сэдьхэлһээ найдал түрүүлмэ үгэнүүдые хэлэжэ, хоорондын дүтэ барисаа байгуулжа шададаг һэн.

Буряадай телевидениин Хүүгэдэй редакциин хүгжэм шэнжэлэгшэ «Шинии хани — хүгжэм» гэһэн 12 залгаа теледамжуулгануудые бэлдэжэ, сэнхир экранда гаргаа. Тэрэ дамжуулгануудай нэгэн «Уран зохёол хүгжэм хоёр яагаад нүхэсөөб» гээшэнь жэлэй эрхим дамжуулга гэгдэһэн.

Тенякова Буряад филармониин симфоническэ оркестртэй эдэбхи ехэтэйгээр суг ажаллаа. Тэрэ һурагшадта зорюулһан «Амаралтын үдэрэй симфоническэ концерт» гэжэ наадые П. И. Чайковскиин нэрэмжэтэ Улаан-Үдын хүгжэмэй дунда мэргэжэлэй һургуулиин концертнэ танхим соо, мүн классическэ болон одоо сагай симфоническэ хүгжэмэй концертнуудые Буряадай гүрэнэй оперо ба баледэй театрай тайзан дээрэ бүдүүн зоной урда табидаг һэн.

Хүгжэмтэ соёл, уралалай ашада ойлгомжын ажал ябуулһан габьяагайнгаа түлөө Людмила Андреевна Тенякова Оросой Холбооной Хүндэлэлэй тэмдэгээр шагнагдажа, «Буряад Уласай габьяата артист» (1993) гэһэн нэрэ зэргэдэ хүртөө. Тэрэ — ажалай ветеран.