Юндунова Дабацу

Дабацу Ринчиндоржиевна Юндунова 1960 ондо Бэшүүрэй аймагай Харлан нютагта түрөө. Харланай 8 жэлэй һургуулиин эхин шатые дүүргээд, республикын 1-дэхи интернат-һургуулида ерэжэ һураһан юм.

Һургуулида ябахадаа, буряадай радиодо штатна бэшэ корреспондентээр хабаадалсажа, «Буряадай пионернүүд» гэһэн дамжуулга үнгэргэдэг һэн. Хоёр хэлэ — буряад, ородые һайн мэдэдэг, уран гоёор, хурсаар үгэнүүдээ үгүүлдэг, аятай зохид хоолойтой дээрэһээнь радиодо хэрэгтэй сагтань дикторнуудые һэлгэдэг, һайндэрэй демонстраци болон парадуудые хүтэлбэрилдэг байгаа. Мүнөөшье Дабацу Ринчиндоржиевна республикын хэмжээндэ үнгэргэгдэдэг хэмжээ ябуулгануудай концертын программа хүтэлдэг.

Һургуулияа дүүргээд, Владивосток хотодо буряад театральна 2-дохи студида оюутадые абахадань, тэндэ 4 жэлэй туршада сугтаа Сэсэг Шарапова, Суранзан Жаргалова, Виктор Самбуев, Николай Соктоев, Баян-Далай Бидагаров, Баир Будаев болон бусадтай һураһан байна. Н. Гоголиин зохёолоор табигдаһан «Женитьба» гэһэн дипломно спектакльдаа Дабацу хадам зууршалагша эхэнэр Фекла Ивановнагай роль шадамар бэрхээр гүйсэдхөө.

1981 оной июниин 15-да эдэ дүүргэгшэ хүбүүд, басагад Х. Намсараевай нэрэмжэтэ Буряадай академическа драмын театрай зүжэгшэд боложо ороо. Дабацу Юндунова монгол, буряад, совет, хари гүрэнэй драматургиин 60-аад рольнуудые гүйсэдхөө. Зүжэгшэн болохо харгыдань найруулан табигшад Ф. С. Сахиров, В. И. Кондратьев, Т. Б. Бадагаева, С. Д. Бальжанов, Б. В. Жалцанова гэгшэд ехэ хубитаяа оруулһан юм.

Байгаалиһаа бэлигтэй энэ эхэнэр багахан рольһоо ехэ дүрэ гаргажа шадаха гэжэ театр шүүмжэлэгшэд тэрэниие гол рольнуудые наадаһан хүнүүдтэй зэргэсүүлдэг. Суг хүдэлдэг нүхэдынь тэрэнэй анхаралтай, һүбэлгэнииень тэмдэглэһэн байдаг.

У. Шекспирэй «Король Лир» соо Реганын роль наадаад, энэ роль гүйсэдхэһэнэйнгээ түлөө 1994 ондо Буряад Уласай театрай ажал ябуулагшадай холбооной зүгһөө эхэнэрэй роль эрхимээр гүйсэдхэһэнэй түлөө шанда хүртөө.
Т. Миннулинэй «Белая ворона» соо залуу, энеэдэтэй Бике, Д. Дылгировэй «Амар заяагүй амаралта» соо Сэсэгэй, Б-М. Пурбуевай «Тэргэ тулеэн юутэб?» гэжэ зүжэг соо Сэжэдмагай, Д. Доржиевагай «Мүнгэн хутага» соо Намжилмагай, Б. Гавриловэй «Чингис хаан» соо Есуган хатаниие, Н. Шабаевай «Гэртээ байдаг болохомни» зүжэг соо Даримын рольнууд бултанда мэдээжэ. Мүн тиихэдэ Б-М. Пурбуевай «Тохёолгон» (Ханда), Б. Эрдынеевэй «Дамдин-лама» (Джурма) г. м.

Дабацу хүүгэдэй олон зүжэгүүдтэ хабаадаһан байдаг: «Дурак Етаро» соо Кошка, «Сказка о лжи и честном Доржи» соо Доржо, «Оловянные кольца Альманзора» соо Королева, «Малыш и Карлсон» гэһэн спектакль соо Фрекен Бокк, «Приключениях мудрого слоненка Ланченкара» соо Волшебная куропатка г. м. Шэнэ жэлдэ зорюулагдан В. Массальскийн онтохоноор табигдаһан «Золотой ключик или новые приключения Буратино» соо хара мэхэтэй Алиса үнэгэниие О. Бабуевай наадаһан Базилио миисгэйтэй гүйсэдхэһэн байна. Энэ ажалынь харагшадай, театрайнгаа уран һайханай зүблэлһөө үндэр сэгнэлтэдэ хүртөө.

Буряад драматургнууд Б-М. Пурбуевай, Г. Башкуевай, Б. Эрдынеевэй, Н. Шабаевай зохёолнуудаар табигдаһан зүжэгүүдтэ илангаяа ажабайдалай «үбшэнтэй» асуудалнуудые ялас гэмэ зүбөөр наадажа харуулна.

Дабацу Ринчиндоржиевна Эрхүү, Шэтэ, Монгол оронуудаар олон тоото уласхоорондын фестивальнууд болон гастрольнуудта ябаһан байха. «Сибирский транзит» гэһэн регион хоорондын театральна фестивальда хабаадагша, тэрэ Соёлой яаманай зүгһөө баярай бэшэгээр тэмдэглэгдээ.

Театрай болон киногой дипломтой Дабацу Чимит Ринчиновтэй болон дэлхэйдэ мэдээжэ топ-модель Ирина Пантаеватай 2000 ондо белорусс-немец түсэлөөр «Иду, пока несут меня ноги» гэһэн фильмдэ буулгагдаа. Энэ кино мүнөө «Побег из Гулага» гэжэ нэрэтэйгээр суурханхай. Киногой буулгабаринууд "Беларусьфильм«гэһэн киностудида үнгэрөө, харин үнэн болохо ушарнуудынь Нарьян-Мар хотодо буулгагдаа.

Буряад харагшад «Ищите женщину» гэжэ 2008 ондо гараһан фильм һанана ёһотой. Тэрэ кино соо гол герой болохо эхын роль наадана. Эндэ Эхэ басаганайнгаа хуби заяа шиидхэхэһээ гадна, өөрынгөө заяа шиидхэнэ. Энэ фильмдэ Россиин габьяата зүжэгшэн О. Бабуев, тиихэдэ залуу зүжэгшэд Б. Ендонов, Б. Дашадоржиева, Б. Динганорбоев, Н. Мунконова, Б. Дамбаев болон бусад хабаадаа.

1996 ондо Дабацу Юндунова Буряад Уласай габьяата зүжэгшэн гэһэн нэрэ зэргэдэ, тиихэдэ Арадай Хуралай, Соёлой яаманай Хүндэлэлэй грамотануудаар, Оросой Холбооной Соёлой яаманай «Үндэр амжалта туйлаһанай түлөө» гэһэн тэмдэгээр шагнагданхай.