Шарапова Сэсэг

Теарай ахамад найруулагшаар олон жэлдэ хүдэлһэн Владимир Ильич Кондратьевай бэшэһэн статьяһаа хэһэг дурадханабди. Үнэн зүрхэнһөө бэшэгдэһэн эдэ мүрнүүд бэлигтэй зүжэгшэн Сэсэг Ганжуровна Шараповае тон үнэн зүбөөр зураглана. Манай оломнай илгарма һайхан, онсо бэлигтэй энэ зүжэгшэнэй тайзан дээрэ наадахыень хараха золтой байгаа. Мэндэ ябаа һаа, нилээд лэ олохон зүжэгтэ хабаадаха, хүнэй дура буляамаар наадахал һэн даа!...
«Манай театрай түүхэдэ зохёохы хурса бэлигтэй хүнүүд яһалал хүдэлһэн. Хойноо, харагшадай сэдьхэлдэ ехэ удаан гажарал, шаналал үлээгөөд, ехэ гашуудалтайгаар гэнтэ наһа барашаһан, гэбэшье бэлигээрээ одон шэнги яларжа, театрай оршониие гэрэлтүүлһэн хүнүүд олон. Тэдэнэй тоодо гайхалтай онсо бэлигтэй байһан Сэсэг Шараповае оруулха байнаб. Сэсэг 1959 оной июниин 15-да Буряадай АССР-эй Ивалгын аймагай Дээдэ-Ивалга тосхондо түрэһэн байгаа.
1981 оной хабар театрай директор Ц. А. Балбаров һая найруулагшаар хүдэлжэ байһан намайе Владивосток хото Урлалай институдай буряад студи дүүргэжэ байһан оюутадтай Б. Дагбаевай бэшэһэн «Найдал» гэжэ зүжэг найруулан табихыемни эльгээһэн байгаа. Тиихэдэ эгээ түрүүшынхиеэ Сэсэг Шараповатай танилсаа һэм. Суг һуража байһан нүхэдэйнгөө дундаһаа юугээрээб даа илгарна гэжэ гансата ажаглаадхёо һэм. Тайзан дээрэ гарахадаа гоё һайханаараа абаһаар анхарал татадаг, уян нугархай, хүгжэмдэ һонор, дууша, доторой нюуса элшэтэй басаган һэн. Сэсэг бэшэнтэеэ хамта дээдэ һругуулияа амжалтатай дүүргээд, театрта хүдэлхэеэ ерээ.

Һая хүдэлжэ байһан залуушуулые байһан репертуарта оруулдаг, заримдаа элдэб шалтагаанаар роль үгэнгүй байжа, удаан «дарадаг», үгы гэбэл, бэлэхэн рольдо туршадаг. Сэсэг хүнгэхэнөөр, түргөөр, шэнэ зүжэгүүдтэ хабаадажа эхилээ. Б. Эрдынеевай «Хазаар хара һахал» гэжэ зүжэгтэ багаханшье һаа, гол үйлэдэгшэ нюурнуудай нэгэн болохо Балмасууе наадаһан байна. Хүдөөгэй басаганай эгээлэй юрын, гэнэн хонгор ябадалнууд тухай зүжэг дотор хэлэгдэнэ. Хүгшэн эжынь дуратай хүбүүндэнь аша басагаяа хадамда үгэхэеэ дурагүйдэжэ, тэдэниие һалгааха элдэб арга бэдэрнэ. Сэрэмжэ Уладаева хүгшэн эжынь боложо наадаа. Һая ажалайнгаа намтар эхилжэ байһан залуу, тиихэдэ дүршэл ехэтэй хоёр зүжэгшэд ехэ тааража наадаа бэлэй. Хоюулаа дууша, уян нугархай зүжэгшэд хадуугдама гоёор наадажа, харагшадай дура сэдьхэл буляагаа һэн. Зүжэгэй дундуур һайшаамаар дуулажа, хатаржа наадахадаашье, заримдаа тоосолдоодшье абахадаа, һайн һанаатай, хорогүй хонгор абари зантай, бэе бэедээ ехэ мээхэй, дуратай хоёрой харилсаа харуулжа шададаг һэн даа. Мүнөө иигэжэ наадаха хүн хомор болоо. Бидэ дан ухаатай сэсэн, ехэ бодомжотой болообди, тиигээдшье дэлхэймнай байдал ондоо болоо.

Зүжэгшэн хүндэ наадаха өөрын «одото» рольнууд гэжэ байдаг. А. Арбузовай «Иркутская история» гэжэ зүжэгтэ Валентинын роль Сэсэгэй «одото» роль байгаа. Рольнуудые хубаарилха үедэ маргахашье ушар гараа, лаб һайнаар наадаха зүжэгшэниие томилходо болохо байгаа. Юуб гэхэдэ, хэды дахин олон хүнүүдэй наадаһан, ехэ орёо роль, зүблэлтэ засагай үеын урлалай жэшээтэ зохёол, гүйсэдхэлгын талаар даган дууряаха ушарнууд бии болонхой байгаа.
Энэ ушарта талаан туршаһамнай харюулагдаа, бидэ шүүгээбди. Театр шэнжэлэгшэ, хэлэ бэшэгэй эрдэмэй доктор С. Имихелова статья соогоо иигэжэ бэшэһэн юм: «Арбузовай зүжэгэй дабтагдашагүй аялгые зүжэгшэд харагшадта дамжуулжа шадаа. С. Шарапова илангаяа гоёор зүжэгтэ наадана. Тэрэнэй Валентина ехэ зам гатална. Хүнгэнөөр, бодолгүйгөөр ябадаг Валька бэеэ сэгнэдэггүй байһанаа инаг дуранай охиндо абтажа, ажабайдалаа сэгнэжэ һурана, эжы боложо жаргана, дуратай инагаа алдажа зобоно. Нүхэрэйнгөө ябаһанай һүүлдэ гашуудажа, юундэшье хэрэггүй, хамаагүй болошоод ябана. Тиигэһээр саг эмшэлжэ, шэнэ ажабайдалда зоригжожо эхилнэ. Зүжэгшэнэй хоолойн аялга илангаяа гайхуулна. Ханхинама хонгёо, үнэн зүрхэнэй, үгы гэбэл, хүсэтэй шэрүүн хоолойн аялгаар Валентинын сэдьхэл, доторой байдал үнэншэмэ тодоор харуулна».

Бүхэроссиин театральна фестивальда Эрхүүдэ энэ зүжэг харуулагдаһан юм. Валентинын роль наадаһан Сэсэг гайхамаар ехэ амжалта туйлаа, харагшад тэрэниие нэгэн дуугаар магтаа, тэрэ РСФСР-эй Министрнүүдэй Соведэй дипломдо болон шанда хүртөө.

Үнэхөөрөөл «одото» ролиинь байгаал даа. Зүжэгшэн өөртөө, өөрынгөө арга боломжонуудта этигээ, зохёохы ажалай, илалтын амта таняа. Хожомшог болоһон хойно тэрэнэй доторой байдал, абари зан һайнаар мэдэжэ эхилээбди. Тэрээндэ хамаг юумэн хуу бии һэн. Сэхэ, огсомшье, урин зөөлэн, үсэд хэрзэгышье, гэнэн хонгор, энэрхы һайн зантайшье байгаа, эгээл шухалань гэхэдэ, дүтынгөө гү, али хари хүнэй гасалан ойлгохо, хайрлаха нимгэн сэдьхэлтэй бэлэй. Гайхалтай юумэниинь гэхэдэ, Арбузовай Валентинада абари зангай эдэ шанар шэнжэнүүд баһал байгаа.

Тэрэ онсо шэнжэтэй рольнуудые ехэ шадамараар гүйсэдхэдэг байгаа.

Дэмы гү, али аягүй ааша харуулха, энеэдэтэйгээр харагдаха, гоё бэшэ байхаһаа айдаггүй һэн. Толгойн бодолһоо бэшэ, зохёон һанажашье бэшэ, зүжэгшэнэй шадабариһаашье бэшэ, гансал өөрынь таажа мэдэхэ доторой бодолоор, сэдьхэл зүрхэнэйнгөө татасаар лэ бэдэрэлгэнүүдые хэдэг бэлэй. Эгээл шухалань гэхэдэ, хэрэгтэй янза хэбэр үзүүлдэггүй, үнэн бодото шэнжэ харуулдаг байһан юм.

Сэсэг ажабайдалдаашье үнэн сэхэ бэшэ абари зан харуулдаггүй, рольнуудтаашье худалаар наададаггүй байгаа. Сугтаа хүдэлжэ байхадаа, хахад үгэһөө, абаһаар лэ бэе бэеэ ойлголсодог байгаабди. Ходо жэгдэ һайн байха гэжэ яахаб даа, заримдаа хэрэлдэдэг, тоосолдодогшье һэмди, гэбэшье ехэрхүү зан хэмнайшье харуулдаггүй байгаа. Мэргэжэлэй болон хүн шанарай талаар бэе бэеэ хүндэлхэ гээшэ манай ажалда ехэ сэнтэй. Намайе өөрын, һанаан бодолоороо дүтэ режиссёр гэжэ һанадаг байжа болоо. Харин би ээлжээндээ тэрэниие айхабтар нарин мэдэрэлтэй, таажа мэдэхэ бэлигтэй, гайхамаар эб олосотой, ямаршье роль наадажа шадаха гэжэ ойлгодог байгааб. Ф. Буляковай «Хүгшэд хадамда гаран алдаба» гэжэ зүжэгтэ үтэлһэн зоной һангай гэртэ байдаг Васеные ямар нимгэн зөөлэн сэдьхэлээр, зүрхэ хүдэлгэмөөр наадаа гээшэ һэм. Сэсэг зүжэгэй удхые сэдьхэл соогуураа гаргажа, бэшэндээ нүлөөлжэ, зүжэгэй гол һудал барижа наададаг байгаа гэжэ тэмдэглэмээр.

О. Нилэй «Любовь под вязами» гэжэ зүжэгтэ Аббиин сэдьхэл доһолгомо дүрэ һүүлшынь роль болоно.

Хүндөөр үбшэлжэ, 1999 оной октябриин 13-да Улаан-Үдэ наһа бара.

(В. Кондратьев. «Владимир Кондратьев. Школа слез и смеха» гэжэ В. Д. Бабуевагай номһоо, Улаан-Үдэ хото, 2013.
«Она была актрисой» гэжэ бүхы статьянь «Бурятия» сониндо 2002 оной ноябриин13-да толилогдоо.)