Жаргалова Суранзан

Суранзан Дондоковна Агын тойрогой Догой нютагта 1959 оной майн 9-дэ түрэhэн. 1975 ондо Догойн дунда hургуули дүүргэhэнэй удаа соёлой гэгээрэлэй тусхай дунда hургуулида (мүнөө үедэ БРУКиИ байhанаа П. Чайковскийн нэрэмжэтэ уралалай дунда мэргэжэлэй hургуули) hуралсаа. П. В. Шапова ба Т. П. Кирпичникова багшанарынь тайзанай уралалай эхин мэдэсэнүүдые олгоо hэн. 1977 ондо Владивосток хотын соёл уралалай дээдэ hургулиин буряад студида абалган болохо тухай соносхол гаража, Суранзан тэдэ оюутадай тоодо орохо азатай байгаа. ДВИИ түгэсхэhэнэй удаа 1981 онhоо 2012 он хүрэтэр Суранзан Жаргалова театрта хүдэлөө.

Байгаалиhаа үгтэhэн сэбэр hайхан гадаада түхэлынь досоохи гал дүлэтэ эршэтэйнь хамтаран, зүжэгшэнэй театрайнгаа бүхы зүжэгүүдтэ хам оролсоходонь туhа болоо. Тэрэнэй зохёохы амжалта болоhон Н. В. Гоголиин «Ревизор» соо Анна Андреевнагай рольдо наадахадаа, зүжэгшэн өөрынгөө улам хүгжэжэ байhан бэлиг шадабарияа бүрин түгэс харуулжа, сугтаа зүжэглэhэн суута Михаил Елбонов, Доржо Сультимов гэгшэдээр зэргэ наадажа шадаха байhанаа гэршэлээ. Н. В. Гоголиин үхэлгүй мүнхэ шог зугаата зүжэгые уряалаар ерэhэн РСФСР-эй арадай зүжэгшэн Г. Б. Дроздов найруулан табяа юм. Хажуудань найруулгын талаар туhалагшаар С. Д. Хажитов байгаа.

Суранзан Жаргалова мүн Марья Антоновнагай роль гүйсэдхэhэн Сэсэг Шарапова хоёр харагшадай халуун талархалда хүртэhэн. Эдэ хоёр тон өөрсэ, мартагдашагүй дүрэнүүдые бүтээгээ. Дроздовой табиhан найруулга соо хотын захирагшын hамган шэнээр харуулагдаа. Тэрэниие юрэнхыдөө хүгшөөбэр аад, залуу болохо дуратай, Антоша тухай hанаагаа зободог ба үбгэндөө үгтэхэ эдилгые бүд hадаар абадагаар харуулагша hэн. Эхэньшье залуу хүнэй hаналые буляамаар. Тиимэhээ Хлестаковай бахардахаар зүйл, хэбэрынь, биил ха. Хлестаковай бии бололгон ба Анна Андреевнагай ерүүл хүнэй хүзүүндэнь аhалдахаяа тэгүүлhэн ааша харагшадай hонорто бүтэхэгүй юумэн тухай hанаашалгые табиба гээшэ.
Суранзан Жаргаловагай гүйсэдхэhэн тус роль «1986 оной эрхим роль» гэгдээ hэн.

Ч. Айтматовай «Саазын табсан» соо өөрынгөө түрэмэлнүүдэй түлөө тэмсэhэн эмэ шоно Акбарын рольдо наадахадаа, Жаргалова зүжэгшэ оюун бэлигээ хурсаар элирүүлээ.

Б. Эрдынеевэй «Галуунууд бусаба» соо Сэсэгэй дүрэ бэелүүлжэ, Монголой Нацагдоржын нэрэмжэтэ драмын театрай тайзанда гараха золтой байгаа.

Ю. Кимэй «Саран хүхын уйлал» сохи гэнэн хонгор Агриппинын рольдо наадахадаа, оршолонгой шэрүүн бэрхэшээлнүүдые дабажа гарабашье, хүн сэдьхэлэйнгээ урин дулаае алдаагүй, ажабайдалай сэнгые ойлгоhон ухаатай сэсэн эхэнэрэй дүрэ байгуулаа. Тэрэнэй гашуудалта хуби заяагаар зүжэгшэн hэшхэлтэеэ зүришэлдэбэл, жаргал олдохогүй гэжэ харуулна. Жаргалова Агриппинын дүрые бэеэ барингяар наадана, гэбэшье, гадаа талынь хүлеэсэтэй соо героиниин сэдьхэлэй зоболон таагдан, досоошоо нюугдаха бүреэ гүнзэгырхэнь ойлгогдоно. Хүгжэм зохёогшо А. Федоров уянгата зүжэгэйнгээ хэб бүтээхэдээ, зүүн зүгэй театрай уран hайханай зүйлнүүдые элсүүлэн, найруулга, хүгжэм ба тайзан дээрэхи алхаса-хүдэлсын шугам зурагые зохидоор хоноон тааруулаа.

Хүгжэм ойлгохо hонор шэхэтэй, буряадаараа дуугарха баян хэлэтэй, ирагуу найралга ба уран зохёол hайн мэдэхэ зүжэгшэн 1996 ондо театрайнгаа тайзан дээрэ өөрын гансааран тайзанда гараха (сольно) хүгжэм-найрагта үдэшые үнгэргэжэ, үндэр амжалта туйлажа, харагшадай талархалда хүртөө. Суранзан өөрынгөө злхёоhон шүлэгүүдые ураар уншаа, түрэлхиин hайхан хоолойтой байhанайхи, олон үеын буряад хүгжэм зохёогшодой дуунуудые дуулаа. Театрай танхим соо тэрэнэй бэлигые дээрэ сэгнэдэг зон нүхэд, бэшэшье харагшад олоороо суглараа юм.

Г. Башкуевай «Агаараар эльгээhэн үнэсэл» гэhэн зүжэг соо тэрэнэй наадаhан Галинын роль харагшадта халуунаар угтагдажа, театрта ойро зондо hайшаагдаа. Энэ энеэдэтэй, «хара шог ёгтын» зүйлнүүдые элсүүлhэн «үйлэ нүхэсэлэй комеди» эжэл архиншадай, хүрьгэн ба хадам аба хоёрой hамгаяа болон хадам эхэеэ гасаалха гэлсэhэн тухай зүжэглэмэл үгүүлэл болоно. Түрмын газарhаа бусаhан Иван (Ц. Цырендоржиев) Тани басаганайнгаа эсэгэеэ зоноhоо туберкулёз үбшэ халдажа ерэhыень hэжэглээд, аша хүбүүеншье гартань барюулангүй, гомдолтой үгэ хэлэhэндэнь, туйлай ехээр гомдоно. Мууларhан тэрэ хүрьгэниинь байhан Буладта (Б. Дамбаев) зорижо, холын үбэлжөөн руу ерэнэ. Түрэлхидөө хэhээхэ тухай хөөрэлдөө үүдхээд, ёро муутайгаар шоглохоёо хэлсэбэ: Иван үхэнхэй хүн боложо зорёолбо.
Шог зугаата зүжэг соо hанагдаагүй, ойлгогдошогүй ушаралнууд болоно: инаглалай шорото гурбалжан, худал нүгшэгшэ, амидыралгын үзэгдэл ба «агаараар эльгээhэн үнэсэл». «Наhа барагшые» үнэсэхэ аргагүй байлган түгэсхэлдөө бодото тааладаан болошоно. Жүтөөрхэл, уйдхар, шоо үзэлгэ, мүн хоёр хүнэй буудалсаан (дуэль) гэхэ мэтые дабажа гараhан геройнуудай уршагта ябадалнууд баяр, жаргалаар түгэсэн, гэр бүлэ ниилэжэ, бэе бэеэ хүлисэнэ, дурлалсанашье. Харагшад иимэ «хара» зүйлтэйшье hаа, гэрэлтэй комедиhээ хамагые hайн тээшэнь бодомжолхо hанаа, энедэ ба доторой баяртай байдал абана гэхээр. Тус зүжэгтэйгөө театр бүхы республикын нютагуудаар, Эрхүү можо руушье айлшалаа.

Мэргэжэлээрээ эдеэшэлгынь шалгалта болоhон Б-М. Пурбуевай «Эрьехэ наран — 1,2,3» гэжэ гурбалжан зүжэгтэ Суранзан Жаргалова буруушаама рольнуудай нэгэн — баян байдалтай, убайгүй ба hэшхэлгүй олзын хэрэг эрхилэгшэ — дүтынгөөшье зоной сэбэр нангин мэдэрэлнүүдые дэбhэжэ шадамаар бэри болохо Анна Батоевнагай ролиие тон үнэншэмөөр, тодо hайнаар наадажа шадаа. Өөрынгөө олзо барииша олохын түлөө тэрэнэй героиня Суранзан хара будаг гамнангүй, хардаха, муушалхын орьёлдо хүрэнэ. Бэелэгдэhэн дүрэнь тодо хурса, тобойсо харуулагданхай, зарим нэгэнтэй адлишаан танимааршье. Тус героиниин сэдьхэл бодолой уналга тухай үбгэндөө мүнгэ урьhаар үгэхэдөө, расписка (үнэмшэлгын саарhан) бэшүүлhэн ушарынь батална. Хүн гээшэ хэhэн хэрэгүүдэйнгээ түлөө харюусажа, үйлэдэhэн нүгэлөө арhа мяхаараа мэдэрхэ тушаа буряадай оньhон үгын ёhоор «нүгэлөө нюдөөрөө үзэхэ» гэдэг.
Суранзан Жаргалова hайн зүжэгшэн байхаhаа гадна, шэлэhэн мэргэжэлээ эхын уялгатай эбээр нэгэдхэн ажаhууhан табан хүүгэдэй энхэргэн эжы юм.

Хэрэглэhэн зохёол: «Зүжэгшэн Суранзан Жаргалова», Валентина Бабуева, культурологиин эрдэмэй кандидад.