Зүжэгшэд ба хүгжэмшэд
Дамдинова Дарима
- Буряадай Гүрэнэй Ажалай Улаан тугай орденто Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ академическэ драмын театрай зүжэгшэн, найруулан табигшын туһалагша
- Буряад Республикын габьяата зүжэгшэн
- Монголдо үнгэрһэн шог зугаата фестиваль-нааданай уласхоорондын нааданай лауреад (Улаан-Баатар, 1999)
Дарима Дашиевна Дамдинова 1949 оной мартын 13-да Хэжэнгын аймагта түрөө. Владивосток хотын соёл, уралалай дээдэ һургуули 1975 ондо дүүргэһэнэй удаа театрта хүдэлжэ байнхай. Бүхэдэлхэйн болон ородой классикада ороһон, буряад, монгол драмын зүжэгүүдтэ хамтадаа 70 гаран рольнуудта тэрэ наадаа. Илангаяа үндэһэн зүжэгүүдтэ наадаһан рольнуудынь харагшадай зүрхэндэ дүтөөр һанагдаашье, дурлагдаашье.
Түрүүшынь томо роль 1977 ондо ерээ, Б. Эрдынеевэй «Дүүргэгдээгүй бэшэг» соохи залуу наһанай охин соо ябаһан, хүхюун, дорюун, шог зугаатай, хурса хэлэтэй, түбһэндэ бэрхэ хүдөө ажахын дээдэ һургуулиин оюутан Бутидмаагай дүрэ һэн. Тус ажалыень хото хүдөөгэй харагшад халуунаар угтан абаһан юм.
Д. Дылгыровай «Хари хүнэй гашуудал» соохи Дарима хээтэйхэнэй, абаһаар харахада, ухаагаар багашаг, дээгүүр һанаатай шэнги аад, саанаа һайн һанаатай, үнжэгэн сэдьхэлтэй эхэнэрэй рольдо урагшатайгаар наадаһан. Мүн харагшадта Ш-Н. Цыденжаповай «Гэгээн сэдьхэл» соохи Гэрэлмаагай, Б-М. Пурбуевай гурбан жэлэй туршада бүхы буряад һуурин, тосхонуудаар харуулагдаһан «Талын басаган» соохи Гүнсэмаагай рольнууд ехэтэ һайшаагдаа.
Мүн Д. Эрдынеевэй «Бальжан хатан» соо буршаганама шангархуу аашатай, эзэн эхэнэртээ үнэн сэхэ Хархан удаганай ролиие тобойсо гоёор наадаһан юм.
Зүжэгшэнэй урдаа хараха роль гэбэл буряад драматургиин буурашагүй омогорхол болохо Ц. Шагжинай «Будамшуу» зүжэгтэ доторойнгоо хамаг эршэ хүсэ, уяруулма зохёохы бэлигээ дэлгэн гүйсэдхэһэн Гэрэлэй роль болоно.
Зүжэгшэндэ бүри гүнзэгы удхатай драматическэ рольнуудшье гар дарагдама юм. Тэдэнэй нэгэн — Ф. Буляковай «Хүгшэд хадамда гаран алдаба» гэһэн зүжэг соохи Иванихын роль. Тэрэнэй героиниин шэрүүн гадаада түхэлэй саана хэрэглэгдээгүй үлэһэн эхэнэр хүнэй энхэрэл, һэргэг зүрхэнэйнь нюуса халуун элшэ тухайлагдана. Д. Дамдиновагай бэелүүлһэн Иванихын дүрэ харагшадай сэдьхэл дэмы хүлгүүлээгүй, зүжэгшын тэрэ ажалынь театрта ойро зоной үндэр сэгнэлтэ абаа юм.
Тон шадабари ехэтэйгээр Э. Брагинскиин «Ганса эрэдэ таһалга хүлһэлэгдэнэ» гэһэн зүжэгтэ Людмилын, А. Галинай «Ретро» соо мүн Людмилын дүрэнүүдые байгуулаа. Польшын Елена-Гура хотодо харуулагдаһан «Дамдин лама» зүжэг соо үбгэнэйнгээ ба үхибүүдэйнгээ түлөө һанаагаа ото зобожо байһан Сэндэмэ гэжэ эхэнэрэй драматическэ рольдо наадаа һэн.
Түрэлхиин хошон абаритай, хонгёо хоолойтой, уян хүдэлсэтэй зүжэгшэн шог зугаатай, хүхюутэй рольнуудта сахилгаалма хурсаар наададаг. Тэрэ театрайнгаа зүжэгшэдөөр сугтаа Улаан-Баатар хотодо 1999 ондо үнгэрһэн шог зугаата уласхоорондын нааданда хабаадажа, дипломантын зэргэдэ хүртэһэн. Д. Дамдиновагай энеэдэтэйгээр наадаһан багахан шог зугаата зүжэгхэнүүд, үйлэхэнүүд, забһарай үгэнүүд харагшадта зохидшоогдодог. Иимэрхүү зүжэглэмэл үзэгдэлнүүдтэ зүжэгшэнэй талаһаа эрилтэтэй мүлимэл арга шадабари, нааданай оньһоной нарин ойлгосо, ая, хэмжүүр соонь наадалга гэхэ мэтэдэ Дарима Дамдинова гүйсэд харюусана.
Тэрэ Москва, Ленинград, Шэтэ, Эрхүү хотонуудаар ба Польша, Монгол оронуудаар, Хальмаг республика ба Буряад республикынгаа холо ойрын нютагуудаар, мүн Усть-Ордагай, Агын автономито тойрогуудаар театрайнгаа харуулһан бүхы зүжэгүүдтэ, дуу хүгжэмтэ гү, ганса хүнэй хабаадалгатай наадануудта гү — бүгэдэндэнь дундууса оролсон ябаа.
Театрта хамаатай хамаг хэмжээнүүдтэ: «Сибириин залгаа аян» гэһэн хизаархоорондын нааданда, Улаан-Баатарта үнгэрһэн монгол туургата арадуудай театрнуудай уласхоорондын нааданда гэхэ мэтэ үйлэ хэрэгүүдтэ эдэбхи үүсхэл ехэтэйгээр хабаадалсаһан.
Һүүлшын жэлнүүдтэ Дарима Дашиевна найруулан табигшын туһалагшын харюусалгатай тушаалда ажаллана. Абаһаар харахада, тус ажалынь ехэ обёорогдосогүй гэхээр, зүгөөр театрай ажал хэрэгэй ябасада тон ехэ үүргэтэй юм. Зорюута иимэ тушаал зэргэдэ хаанашье һургадаггүй. Теэд Дарима Дашиевна 40-д жэлэй туршада тайзан дээрэ хүдэлһэн хүн хадаа, зүжэгэй байгуулга, харалгада табилгаһаа эхилээд, зүжэгшэдэй нааданай тон жэжэ оньһон хүрэтэр хёрхо нюдөөр ажаглан хаража, хүсэд бэежэһэн мэргэжэлтын мэргэн зүбшөөлөөр тулгуури болон байдаг.
Түрүүшынь томо роль 1977 ондо ерээ, Б. Эрдынеевэй «Дүүргэгдээгүй бэшэг» соохи залуу наһанай охин соо ябаһан, хүхюун, дорюун, шог зугаатай, хурса хэлэтэй, түбһэндэ бэрхэ хүдөө ажахын дээдэ һургуулиин оюутан Бутидмаагай дүрэ һэн. Тус ажалыень хото хүдөөгэй харагшад халуунаар угтан абаһан юм.
Д. Дылгыровай «Хари хүнэй гашуудал» соохи Дарима хээтэйхэнэй, абаһаар харахада, ухаагаар багашаг, дээгүүр һанаатай шэнги аад, саанаа һайн һанаатай, үнжэгэн сэдьхэлтэй эхэнэрэй рольдо урагшатайгаар наадаһан. Мүн харагшадта Ш-Н. Цыденжаповай «Гэгээн сэдьхэл» соохи Гэрэлмаагай, Б-М. Пурбуевай гурбан жэлэй туршада бүхы буряад һуурин, тосхонуудаар харуулагдаһан «Талын басаган» соохи Гүнсэмаагай рольнууд ехэтэ һайшаагдаа.
Мүн Д. Эрдынеевэй «Бальжан хатан» соо буршаганама шангархуу аашатай, эзэн эхэнэртээ үнэн сэхэ Хархан удаганай ролиие тобойсо гоёор наадаһан юм.
Зүжэгшэнэй урдаа хараха роль гэбэл буряад драматургиин буурашагүй омогорхол болохо Ц. Шагжинай «Будамшуу» зүжэгтэ доторойнгоо хамаг эршэ хүсэ, уяруулма зохёохы бэлигээ дэлгэн гүйсэдхэһэн Гэрэлэй роль болоно.
Зүжэгшэндэ бүри гүнзэгы удхатай драматическэ рольнуудшье гар дарагдама юм. Тэдэнэй нэгэн — Ф. Буляковай «Хүгшэд хадамда гаран алдаба» гэһэн зүжэг соохи Иванихын роль. Тэрэнэй героиниин шэрүүн гадаада түхэлэй саана хэрэглэгдээгүй үлэһэн эхэнэр хүнэй энхэрэл, һэргэг зүрхэнэйнь нюуса халуун элшэ тухайлагдана. Д. Дамдиновагай бэелүүлһэн Иванихын дүрэ харагшадай сэдьхэл дэмы хүлгүүлээгүй, зүжэгшын тэрэ ажалынь театрта ойро зоной үндэр сэгнэлтэ абаа юм.
Тон шадабари ехэтэйгээр Э. Брагинскиин «Ганса эрэдэ таһалга хүлһэлэгдэнэ» гэһэн зүжэгтэ Людмилын, А. Галинай «Ретро» соо мүн Людмилын дүрэнүүдые байгуулаа. Польшын Елена-Гура хотодо харуулагдаһан «Дамдин лама» зүжэг соо үбгэнэйнгээ ба үхибүүдэйнгээ түлөө һанаагаа ото зобожо байһан Сэндэмэ гэжэ эхэнэрэй драматическэ рольдо наадаа һэн.
Түрэлхиин хошон абаритай, хонгёо хоолойтой, уян хүдэлсэтэй зүжэгшэн шог зугаатай, хүхюутэй рольнуудта сахилгаалма хурсаар наададаг. Тэрэ театрайнгаа зүжэгшэдөөр сугтаа Улаан-Баатар хотодо 1999 ондо үнгэрһэн шог зугаата уласхоорондын нааданда хабаадажа, дипломантын зэргэдэ хүртэһэн. Д. Дамдиновагай энеэдэтэйгээр наадаһан багахан шог зугаата зүжэгхэнүүд, үйлэхэнүүд, забһарай үгэнүүд харагшадта зохидшоогдодог. Иимэрхүү зүжэглэмэл үзэгдэлнүүдтэ зүжэгшэнэй талаһаа эрилтэтэй мүлимэл арга шадабари, нааданай оньһоной нарин ойлгосо, ая, хэмжүүр соонь наадалга гэхэ мэтэдэ Дарима Дамдинова гүйсэд харюусана.
Тэрэ Москва, Ленинград, Шэтэ, Эрхүү хотонуудаар ба Польша, Монгол оронуудаар, Хальмаг республика ба Буряад республикынгаа холо ойрын нютагуудаар, мүн Усть-Ордагай, Агын автономито тойрогуудаар театрайнгаа харуулһан бүхы зүжэгүүдтэ, дуу хүгжэмтэ гү, ганса хүнэй хабаадалгатай наадануудта гү — бүгэдэндэнь дундууса оролсон ябаа.
Театрта хамаатай хамаг хэмжээнүүдтэ: «Сибириин залгаа аян» гэһэн хизаархоорондын нааданда, Улаан-Баатарта үнгэрһэн монгол туургата арадуудай театрнуудай уласхоорондын нааданда гэхэ мэтэ үйлэ хэрэгүүдтэ эдэбхи үүсхэл ехэтэйгээр хабаадалсаһан.
Һүүлшын жэлнүүдтэ Дарима Дашиевна найруулан табигшын туһалагшын харюусалгатай тушаалда ажаллана. Абаһаар харахада, тус ажалынь ехэ обёорогдосогүй гэхээр, зүгөөр театрай ажал хэрэгэй ябасада тон ехэ үүргэтэй юм. Зорюута иимэ тушаал зэргэдэ хаанашье һургадаггүй. Теэд Дарима Дашиевна 40-д жэлэй туршада тайзан дээрэ хүдэлһэн хүн хадаа, зүжэгэй байгуулга, харалгада табилгаһаа эхилээд, зүжэгшэдэй нааданай тон жэжэ оньһон хүрэтэр хёрхо нюдөөр ажаглан хаража, хүсэд бэежэһэн мэргэжэлтын мэргэн зүбшөөлөөр тулгуури болон байдаг.