Зүжэгшэд ба хүгжэмшэд
Дамбиев Баиржаб
- Буряадай гүрэнэй СССР-эй арадай зүжэгшэн Г. Ц. Цыдынжаповай нэрэмжэтэ оперо болон баледэй академическэ театрай гол дуушан
- Буряад Уласай гүрэнэй шангай лауреат
- Буряад Уласай Хүндэлэлэй грамотаар шагнагданхай (2010)
- Буряад Уласай Соёлой яаманай Хүндэлэлэй грамотаар шагнагданхай
Баиржаб Дашиевич Дамбиев 1995-1999 онуудта Улаан-Үдын П. И.Чайковскийн нэрэмжэтэ дунда мэргэжэлэй хүгжэмэй һургуули В. Б. Елбаев багшын ангида дүүргээд, 2000-2005 онуудта Зүүн-Сибириин гүрэнэй соёл урлалай академиин дуунай таһагай Оросой Холбооной Уласай арадай зүжэгшэн В. Д. Бальжинимаевай ангида һуража гараа.
Һуралсалайнгаа үедэ тэрэ Буряадай гүрэнэй оперо болон баледэй театрта амжалтатайгаар хүдэлжэ байгаа, удаань эндээл 1998 ондо найрал дуушанаар ороһон. 2001 онһоо Баиржаб Дамбиев оперын гол дуушан болоо.
Байгаалиин бэлиг, дуулаха ба наадаха шадабари, ажалша, урагшаа һанаатай байhандаа тэрэ богони хугасаа соо зүжэгүүд соохи тенорэй ехэнхи партинуудые гүйсэдхэдэг болоо. Шударгы эрхимээр ажаллажа, хоёрхон лэ жэлэй удаа Г. Доницеттиин «Дон Паскуале» оперын Малатестын парти шадамар бэрхээр гүйсэдхэһэнэй түлөө Буряад Уласай Соёлой яаманай Хүндэлэлэй грамотаар шагнагдаа һэн.
Үшөө нэгэ жэл үнгэрһэн хойно К. Орфой «Кармина Бурана» гэжэ зүжэгтэ Бланцифлорой дүрэ яларма тодоор гүйсэдхэжэ, Буряад Уласай Юрэнхылэгшын Захиралтаар Буряад Уласай Гүрэнэй шанда хүртөө. 2010 ондо уран һайханаар дуулаха, наадаха аргаараа харагшадай анхарал татаһан хэдэн олон дүрэнүүдэй, Буряад Уласай соёлой хүгжэлтэдэ ехэ нүлөө оруулһанайнгаа түлөө зүжэгшэн Буряад Уласай Хүндэлэлэй грамотаар шагнагдаа.
Мүнөө Баиржаб Дамбиев — ялас гэмэ уран бэлигтэй хүн, гоё һайхан хоолойнь, онсо тембр, зүжэгшэнэй ёһотой гоё һайхан шарайнь харагшадай зүрхэ сэдьхэл хүдэлгэдэг, магтаал һайшаалда хүртэдэг.
Һүүлэй хэдэн жэл соо дуушанай репертуар элдэб зантай ба орёо партинуудаар нилээд олон болоһон. Тодорхойлбол, Дж. Вердиин «Травиатын» Альфред, П. Чайковскийн «Пиковая дамын» Герман ба «Иолантын» Роберт, И. Штраусай Айзенштейн ба Орловский тайжа «Летучая Мышь», Д. Шостаковичой «Катерина Измайлова» оперын Сергей, Д. Гершвинэй Кроун «Порги и Бесс», Ж. Бизегэй «Карменэй» Хозе, Д. Пуччиниин «Чио-Чио-санай» Пинкертон, Дж. Вердиин «Аидын» Радамес.
«Кармен» зүжэгэй эгээ түрүүшын наада хараһан хүгжэмэй мэдээжэ шүүмжэлэгшэ Борис Синкин (мүнөө үеын оперын Санкт-Петербургын ехэ һургуулиин уран зохёолой хүтэлбэрилэгшэ) Буряад Уласай Гүрэнэй шангай лауреат Б. Дамбиевай гүйсэдхэһэн Хозегэй парти харагшадай зүрхэ сэдьхэл хүлгөөгөө гэжэ тэмдэглэһэн. Тэрэнэй репетициһээ репетицидэ геройнгоо дүрэ бэдэрэн олоһониие харагшадай угтажа абалга дээрэһээ элирээ, оперно урлалда дуратайшуулай магтаал һайшаалда хүртэжэ шадаба. Тэрэнэй хоолойнь шанга, уран, нугархай ба ирагуу. Дуушан өөрынгөө уран хоолойгоор ба мэргэжэл шадабаряараа Оросой Холбооной ямаршье театр шэмэглэхээр. Хоёрдохи үзэгдэлэй гол арида «...сэсэгхэн» гээшэнь ямар бэ даа онсо дулаанаар, зүрхэ хүдэлгэмөөр гүйсэдхэгдөө гээшэ! Харин Микаэлатай дуэдтэ дуулахадань, тэдэ ходо хоюулаа дуулажа байдаг шэнги һанагдаа.
2013 ондо Мариинска театрай мэдээжэ мэргэжэлтэдэй — дирижер Леонид Корчмар, режиссер Алексей Степанюк, уран зурааша Вячеслав Окунев гэгшэдэй туһаар табигдаһан М. Фроловой «Энхэ-Булат баатар» гэһэн үндэһэн оперодо Энхэ-Булад баатарай ба Дж. Верди «Аида» оперын Рада месэй партинуудые дуушанай гүйсэдхэлгэнь республикын прессэдэ ойлгогдонгүй үнгэрөөгүй юм ааб даа. Энэ буряад театрта табигдаһан айхамшаг оперын дүрбэдэхи постановко юм. Дж. Вердиин дуури болбол театрай дуушанда шухала шалгалта болобо, харин Б. Дамбиев тэрэниие «эрхим һайн» гэһэн сэгнэлтээр бариба.
Баиржаб Дамбиевай концертын репертуарта олон гэгшын оперын аринууд, дуунууд ба романснууд бии. Дуушан ехэ эдэбхитэйгээр суг ажалладаг нүхэдэйнгөө зохёохы үдэшэнүүдтэ, урлалай мэргэжэлтэдэй концертнүүдтэ, бенефисүүдтэ ба дурасхаалай үдэшэнүүдтэ хабаадалсадаг. Уран тодоор тэрэнэй ирагуу гоё хоолой Илалтын үдэртэ зорюулагдаһан концертнүүдтэ ба буряад дуунай үдэшэнүүдтэ үзэгдэдэг.
Б. Дамбиевай хабаадалгатайгаар бүхы шухала концертнүүд, хүдөөгөөр болон Эрхүү, Хабаровск хотонуудаар, Монгол ороноор гастрольнууд үнгэрдэг. 2009 ондо Улаан-Баатарта үнгэрһэн Буряад Уласай Соёлой үдэрнүүдтэ хабаадалсажа, монгол харагшадай халуун альга ташалгада хүртэлсэһэн байна. 2011 ондо театртай суг Москва хотодо үнгэрһэн Буряад Уласай экономико болон соёлой үдэрнүүдтэ харагшадые буряад урлалтай үндэр хэмжээндэ танилсуулжа хабаадаа.
Оросой Холбооной Засаг Газарай Түрүүлэгшэ В. В. Путинай, Солонгосой Коммунис намый ЦК-гай генеральна секретарь Ким Чен Ирэй, Буряад Уласай Россиин мэдэлдэ ороһоор 350 жэлэй ойн баярта дашарамдуулан үнгэрһэн тоглолтодо хабаадалсаһан.
2012-2013 онуудта Баиржаб Дамбиев «Байкал-Опера» проектдэ хабаадалсажа, Оросой Новосибирск, Томск, Якутск, Красноярск, Абакан, Кызыл хотонуудаар ба Улаан-Баатар хотоор нүүдэл тоглолтодо хабаадлсажа ябаһан юм.
Баиржаб Дамбиевай репертуар:
Ж. Бизе. «Кармен» — Хозе (түрүүшынхиеэ 2008 оной февраль һарада, 2011 ондо — француз хэлэн дээрэ);
Дж. Пуччини. «Чио-Чио-сан» — Пинкертон (түрүүшынхиеэ 2009 оной ноябрь һарада);
М. Фролов. «Энхэ-Булад баатар» — Энхэ-Булад баатар (түрүүшынхиеэ 2011 оной июнь һарада);
Дж. Верди. «Травиата» — Альфред (түрүүшынхиеэ 2009 оной декабрь һарада), Жермон;
С. Рахманинов. «Алеко» — Молодой цыган (түрүүшынхиеэ 2010 ондо);
Дж. Верди. «Трубадур» — Старый цыган;
Дж. Верди. «Риголетто» — Герцог;
П. Чайковский «Пиковая дама» — Герман (түрүүшынхиеэ 2012 оной декабрь һарада);
П. Чайковский «Евгений Онегин» — Ленский;
П. Чайковский «Иоланта» — Роберт;
И. Штраус. «Летучая Мышь» — Айзенштайн ба князь Орловский;
Д. Шостакович. «Катерина Измайлова» — Сергей (түрүүшынхиеэ голлон дуулаа, 2006.12.);
А. Бородин. «Князь Игорь» — Владимир Игоревич (түрүүшынхиеэ 2007 оной декабрь һарада);
Д. Гершвин. «Порги и Бесс» — Кроун;
Р. Вагнер. «Летучий голландец» — Рулевой (түрүүшынхиеэ 2012 оной октябрь һарада);
Г. Доницетти. «Дон Паскуале» — Малатеста;
К. Орф. «Кармина Бурана» — Бланцифлор;
Дж. Верди. «Аида» — Радамес (түрүүшынхиеэ 2013 оной сентябрь һарада) б. б.
Һуралсалайнгаа үедэ тэрэ Буряадай гүрэнэй оперо болон баледэй театрта амжалтатайгаар хүдэлжэ байгаа, удаань эндээл 1998 ондо найрал дуушанаар ороһон. 2001 онһоо Баиржаб Дамбиев оперын гол дуушан болоо.
Байгаалиин бэлиг, дуулаха ба наадаха шадабари, ажалша, урагшаа һанаатай байhандаа тэрэ богони хугасаа соо зүжэгүүд соохи тенорэй ехэнхи партинуудые гүйсэдхэдэг болоо. Шударгы эрхимээр ажаллажа, хоёрхон лэ жэлэй удаа Г. Доницеттиин «Дон Паскуале» оперын Малатестын парти шадамар бэрхээр гүйсэдхэһэнэй түлөө Буряад Уласай Соёлой яаманай Хүндэлэлэй грамотаар шагнагдаа һэн.
Үшөө нэгэ жэл үнгэрһэн хойно К. Орфой «Кармина Бурана» гэжэ зүжэгтэ Бланцифлорой дүрэ яларма тодоор гүйсэдхэжэ, Буряад Уласай Юрэнхылэгшын Захиралтаар Буряад Уласай Гүрэнэй шанда хүртөө. 2010 ондо уран һайханаар дуулаха, наадаха аргаараа харагшадай анхарал татаһан хэдэн олон дүрэнүүдэй, Буряад Уласай соёлой хүгжэлтэдэ ехэ нүлөө оруулһанайнгаа түлөө зүжэгшэн Буряад Уласай Хүндэлэлэй грамотаар шагнагдаа.
Мүнөө Баиржаб Дамбиев — ялас гэмэ уран бэлигтэй хүн, гоё һайхан хоолойнь, онсо тембр, зүжэгшэнэй ёһотой гоё һайхан шарайнь харагшадай зүрхэ сэдьхэл хүдэлгэдэг, магтаал һайшаалда хүртэдэг.
Һүүлэй хэдэн жэл соо дуушанай репертуар элдэб зантай ба орёо партинуудаар нилээд олон болоһон. Тодорхойлбол, Дж. Вердиин «Травиатын» Альфред, П. Чайковскийн «Пиковая дамын» Герман ба «Иолантын» Роберт, И. Штраусай Айзенштейн ба Орловский тайжа «Летучая Мышь», Д. Шостаковичой «Катерина Измайлова» оперын Сергей, Д. Гершвинэй Кроун «Порги и Бесс», Ж. Бизегэй «Карменэй» Хозе, Д. Пуччиниин «Чио-Чио-санай» Пинкертон, Дж. Вердиин «Аидын» Радамес.
«Кармен» зүжэгэй эгээ түрүүшын наада хараһан хүгжэмэй мэдээжэ шүүмжэлэгшэ Борис Синкин (мүнөө үеын оперын Санкт-Петербургын ехэ һургуулиин уран зохёолой хүтэлбэрилэгшэ) Буряад Уласай Гүрэнэй шангай лауреат Б. Дамбиевай гүйсэдхэһэн Хозегэй парти харагшадай зүрхэ сэдьхэл хүлгөөгөө гэжэ тэмдэглэһэн. Тэрэнэй репетициһээ репетицидэ геройнгоо дүрэ бэдэрэн олоһониие харагшадай угтажа абалга дээрэһээ элирээ, оперно урлалда дуратайшуулай магтаал һайшаалда хүртэжэ шадаба. Тэрэнэй хоолойнь шанга, уран, нугархай ба ирагуу. Дуушан өөрынгөө уран хоолойгоор ба мэргэжэл шадабаряараа Оросой Холбооной ямаршье театр шэмэглэхээр. Хоёрдохи үзэгдэлэй гол арида «...сэсэгхэн» гээшэнь ямар бэ даа онсо дулаанаар, зүрхэ хүдэлгэмөөр гүйсэдхэгдөө гээшэ! Харин Микаэлатай дуэдтэ дуулахадань, тэдэ ходо хоюулаа дуулажа байдаг шэнги һанагдаа.
2013 ондо Мариинска театрай мэдээжэ мэргэжэлтэдэй — дирижер Леонид Корчмар, режиссер Алексей Степанюк, уран зурааша Вячеслав Окунев гэгшэдэй туһаар табигдаһан М. Фроловой «Энхэ-Булат баатар» гэһэн үндэһэн оперодо Энхэ-Булад баатарай ба Дж. Верди «Аида» оперын Рада месэй партинуудые дуушанай гүйсэдхэлгэнь республикын прессэдэ ойлгогдонгүй үнгэрөөгүй юм ааб даа. Энэ буряад театрта табигдаһан айхамшаг оперын дүрбэдэхи постановко юм. Дж. Вердиин дуури болбол театрай дуушанда шухала шалгалта болобо, харин Б. Дамбиев тэрэниие «эрхим һайн» гэһэн сэгнэлтээр бариба.
Баиржаб Дамбиевай концертын репертуарта олон гэгшын оперын аринууд, дуунууд ба романснууд бии. Дуушан ехэ эдэбхитэйгээр суг ажалладаг нүхэдэйнгөө зохёохы үдэшэнүүдтэ, урлалай мэргэжэлтэдэй концертнүүдтэ, бенефисүүдтэ ба дурасхаалай үдэшэнүүдтэ хабаадалсадаг. Уран тодоор тэрэнэй ирагуу гоё хоолой Илалтын үдэртэ зорюулагдаһан концертнүүдтэ ба буряад дуунай үдэшэнүүдтэ үзэгдэдэг.
Б. Дамбиевай хабаадалгатайгаар бүхы шухала концертнүүд, хүдөөгөөр болон Эрхүү, Хабаровск хотонуудаар, Монгол ороноор гастрольнууд үнгэрдэг. 2009 ондо Улаан-Баатарта үнгэрһэн Буряад Уласай Соёлой үдэрнүүдтэ хабаадалсажа, монгол харагшадай халуун альга ташалгада хүртэлсэһэн байна. 2011 ондо театртай суг Москва хотодо үнгэрһэн Буряад Уласай экономико болон соёлой үдэрнүүдтэ харагшадые буряад урлалтай үндэр хэмжээндэ танилсуулжа хабаадаа.
Оросой Холбооной Засаг Газарай Түрүүлэгшэ В. В. Путинай, Солонгосой Коммунис намый ЦК-гай генеральна секретарь Ким Чен Ирэй, Буряад Уласай Россиин мэдэлдэ ороһоор 350 жэлэй ойн баярта дашарамдуулан үнгэрһэн тоглолтодо хабаадалсаһан.
2012-2013 онуудта Баиржаб Дамбиев «Байкал-Опера» проектдэ хабаадалсажа, Оросой Новосибирск, Томск, Якутск, Красноярск, Абакан, Кызыл хотонуудаар ба Улаан-Баатар хотоор нүүдэл тоглолтодо хабаадлсажа ябаһан юм.
Баиржаб Дамбиевай репертуар:
Ж. Бизе. «Кармен» — Хозе (түрүүшынхиеэ 2008 оной февраль һарада, 2011 ондо — француз хэлэн дээрэ);
Дж. Пуччини. «Чио-Чио-сан» — Пинкертон (түрүүшынхиеэ 2009 оной ноябрь һарада);
М. Фролов. «Энхэ-Булад баатар» — Энхэ-Булад баатар (түрүүшынхиеэ 2011 оной июнь һарада);
Дж. Верди. «Травиата» — Альфред (түрүүшынхиеэ 2009 оной декабрь һарада), Жермон;
С. Рахманинов. «Алеко» — Молодой цыган (түрүүшынхиеэ 2010 ондо);
Дж. Верди. «Трубадур» — Старый цыган;
Дж. Верди. «Риголетто» — Герцог;
П. Чайковский «Пиковая дама» — Герман (түрүүшынхиеэ 2012 оной декабрь һарада);
П. Чайковский «Евгений Онегин» — Ленский;
П. Чайковский «Иоланта» — Роберт;
И. Штраус. «Летучая Мышь» — Айзенштайн ба князь Орловский;
Д. Шостакович. «Катерина Измайлова» — Сергей (түрүүшынхиеэ голлон дуулаа, 2006.12.);
А. Бородин. «Князь Игорь» — Владимир Игоревич (түрүүшынхиеэ 2007 оной декабрь һарада);
Д. Гершвин. «Порги и Бесс» — Кроун;
Р. Вагнер. «Летучий голландец» — Рулевой (түрүүшынхиеэ 2012 оной октябрь һарада);
Г. Доницетти. «Дон Паскуале» — Малатеста;
К. Орф. «Кармина Бурана» — Бланцифлор;
Дж. Верди. «Аида» — Радамес (түрүүшынхиеэ 2013 оной сентябрь һарада) б. б.