Зүжэгшэд ба хүгжэмшэд
Гомбоева-Языкова Клавдия
- Буряадай Гүрэнэй СССР-эй арадай артист Г. Ц. Цыдынжаповай нэрэмжэтэ оперо болон баледэй академическэ театрай зүжэгшэн
- Буряад Уласай габьяата зүжэгшэн (1943)
- Оросой Холбооной габьяата зүжэгшэн (1948)
- «Хүндэлэлэй тэмдэг» гэһэн ордендо хүртэгшэ
- СССР-эй Верховно Соведэй 2-дохи зарлалай депутат (1946-1950)
Клавдия Ивановна Гомбоева-Языкова 1915 ондо Доодо-Анаа нютагта (хожомынь Хоринск тосхон болоһон) үгытэй таряашад Иван Александрович Языков ба басаган обогоороо Трунева байһан Агния Гавриловна хоёрой бүлэдэ 3 хүбүүдэй удаа басаган түрэжэ гараһан юм. Тэдэ булта дууша, хүгжэмшэ зон байгаа, һайн ансамбльшье байгуулха аргатай һэн: абань скрипкэ дээрэ, эжынь — гитара дээрэ, Кеша ахань балалайка дээрэ, Клава гитара, мандолина дээрэшье наададаг, бэшэшье аханарынь хүгжэмэй зэмсэгүүдтэ ульhатай һэн.
1927 онһоо 1937 он болотор Хориин таряашан-залуушуулай һургуулида һураһан, тэрэнэй удаа номой санда ажаллаһан юм.
Хүдөөгэй номой сангай хүдэлмэрилэгшэ Клавдия Языковагай нэгэтэ уран һайханай харалгада дуулажа байхадань, 1939 ондо театрально-хүгжэмэй училищидэ залуу бэлигтэй дуушадые бэдэржэ ябаhан В. Морошкин ба Б. Ямпилов композиторнууд тэрэниие Хоридо анхарбад. Тиигэжэ тэрэ Улаан-Yдэдэ шалгалта тушаагаад, училищидэ оробо, тэрэнэй удаа Буряадай филармонидо ажаллажа эхилбэ.
1940 ондо буряад зүжэгшэдэй бүридэлдэ Клавдия Языкова Москвада үнгэрһэн Буряадай урлалай болон уран зохёолой 1-дэхи Арбан хоногто хабаадаба. Тэрэ сагта Буряадай хүгжэмтэ-драмын театрай найрал дуунай зүжэгшэн болоһон байгаа. Декадын һүүлээр тэрэ Буряадай хүгжэмтэ-драмын театрай бүлэгэй, 1950 онһоо Буряадай оперо болон баледэй театрай гол зүжэгшэдэй нэгэн болобо.
Дайнай үедэ концертнэ бригадын бүридэлдэ ябаһан тэрэниие Шэтын, Хабаровскын, Владивостогой госпитальнуудта ехэ халуунаар угтажа абадаг байгаа. Тэрэнэй концертнэ репертуарта оперно аринууд, романснууд, ород арадай дуунууд ородог һэн. Илалтын үдэрые тэрэ Алас Дурнын 1-хи фронтдо угтаһан байна.
1946 оной эхиндэ нютагаархидынь, Сталинай нэрэмжэтэ колхозой ажалшад, тэрэниие Yндэһэтэнэй зүблөөнэй депутадаар дэбжүүлбэ. Зууршалга бэшэгые А. Татаурова гэжэ хонишон колхозой түрүүлэгшэ В. Трунёв гэгшэд бэлдэһэн, энэнь 1946 оной январиин 20-ой «Буряад-Монголой үнэн» сониндо толилогдоһон байна.
1946-49 онуудта Клавдия Ивановна Гомбоева-Языкова Москвагай консерваторидо һураһан юм.
Клавдия Гомбоева-Языкова «Евгений Онегин» гэжэ оперын Татьянын парти буряад тайзан дээрэ түрүүшынхиеэ гүйсэдхэһэн. Классика эрхимээр шудалжа, арад зоной дунда дэлгэрүүлһэн ехэ амжалтануудай түлөө Буряадай АССР-эй габьяата зүжэгшэн гэһэн үндэр нэрэ зэргэдэ хүртэһэн байна. Тиигээд тэрэ Маркиан Фроловой «Энхэ-Булад баатар» гэһэн оперодо Арюун Гоохоной, Ш. Гуногой «Фаустын» Маргаритын, Д. Пуччиниин «Чио-Чио-сан» оперодо Чио-Чио-санай болон бусад партинуудые гүйсэдхөө.
Тэрэ үеын сонинуудта иигэжэ бэшэһэн байдаг: «Гомбоева-Языкова — бэлиг түгэлдэр, зохёохы шадамар хүн. Тэрэ хадаа оперно дуушанда хэрэгтэй бүхы шадабаритай: хонгёо һайхан, сэдьхэл татама хоолойтой, бэлиг ехэтэй, дура буляама хурсаар дүрэ гаргаха шадабаритай».
Россиин урлалай габьяата ажал ябуулагша, хүгжэмшэн, профессор О. И. Куницын К. И. Гомбоева-Языковагай хонгёо хоолой тухай иимэ мүрнүүдые зорюулһан юм: «Уянгата сопрано хоолойнгоо бүхы арга боломжые гаргажа, дуушан ямаршье орёо хүгжэмэй хамаг hайхан талые шагнагшадта дамжуулжа шададаг байгаа: үргэн кантиленыешье, колоратурна пассажуудыешье, хүшэр хүндэ речитативуудыешье. К. Гомбоева-Языковагай хоолойн онсо шэнжэ гэхэдэ, энэ зөөлэн, дулаахан — хэды хонгёо шанга дуутай байбашье, хүйтэн „шэлдэл“ эрид шанга болодоггүй. Дуушан шэхэ хужарламаар, намдуу тэгшээр, шадамар бэрхээр дуулана. Тайзан дээрэ өөрыгөө абажа шадана: юрэ бусын түхэлтэй, этигэмээр, тодо хурса дүрэ байгуулжа шадана».
Хүдэлһэн хугасаадаа Клавдия Гомбоева-Языкова Буряадай оперо болон баледэй театрай тайзан дээрэ 30-аад парти гүйсэдхэһэн юм. Тэдэнэй тоодо:
Булган (П. Берлинскийн ба Б. Ямпиловай «Баир»)
Арюун-Гоохон (М. Фроловой «Энхэ-Булад баатар»)
Мэдэгмаша (С. Ряузовай «Саяанай хормойдо»)
Ная (Л. Книпперэй «Байгал дээрэ»)
Номин (Д. Аюшевай ба Б. Майзелиин «Анда нүхэд»)
Татьяна (П. Чайковскийн «Евгений Онегин»)
Тамара (А. Рубинштейнэй «Демон»)
Маргарита (Ш. Гуногой «Фауст»)
Чио-Чио-сан (Дж. Пуччиниин «Чио-Чио-сан»)
Русалка (А. Даргомыжскийн «Лусууд басаган»)
Микаэла (Ж. Бизегэй «Кармен»)
Иоланта (П. Чайковскийн «Иоланта»)
Наталья (И. Дзержинскийн «Номгон Дон»)
Седая девушка (К. Корчмаревой «Баярай үхин») гэхэ мэтэ.
1965 ондо түрэл тайзанаа орхиходоо, Ш. Гуногой «Фаустын»
Маргаритын парти гүйсэдхөө. Саашадаа 18 жэлэй туршада Улаан-Yдын П. И. Чайковскиин нэрэмжэтэ хүгжэмэй училищидэ багшалһан намтартай.
Литература:
1. Олег Куницын. «Музыкальный театр Бурятии» (Улан-Удэ, 1988);
2. Т. Ф. Гармаева. «Клавдия Ивановна Гомбоева-Языкова»
(Информационный портал «Хоринский район. Хоринск. Земляки»)
1927 онһоо 1937 он болотор Хориин таряашан-залуушуулай һургуулида һураһан, тэрэнэй удаа номой санда ажаллаһан юм.
Хүдөөгэй номой сангай хүдэлмэрилэгшэ Клавдия Языковагай нэгэтэ уран һайханай харалгада дуулажа байхадань, 1939 ондо театрально-хүгжэмэй училищидэ залуу бэлигтэй дуушадые бэдэржэ ябаhан В. Морошкин ба Б. Ямпилов композиторнууд тэрэниие Хоридо анхарбад. Тиигэжэ тэрэ Улаан-Yдэдэ шалгалта тушаагаад, училищидэ оробо, тэрэнэй удаа Буряадай филармонидо ажаллажа эхилбэ.
1940 ондо буряад зүжэгшэдэй бүридэлдэ Клавдия Языкова Москвада үнгэрһэн Буряадай урлалай болон уран зохёолой 1-дэхи Арбан хоногто хабаадаба. Тэрэ сагта Буряадай хүгжэмтэ-драмын театрай найрал дуунай зүжэгшэн болоһон байгаа. Декадын һүүлээр тэрэ Буряадай хүгжэмтэ-драмын театрай бүлэгэй, 1950 онһоо Буряадай оперо болон баледэй театрай гол зүжэгшэдэй нэгэн болобо.
Дайнай үедэ концертнэ бригадын бүридэлдэ ябаһан тэрэниие Шэтын, Хабаровскын, Владивостогой госпитальнуудта ехэ халуунаар угтажа абадаг байгаа. Тэрэнэй концертнэ репертуарта оперно аринууд, романснууд, ород арадай дуунууд ородог һэн. Илалтын үдэрые тэрэ Алас Дурнын 1-хи фронтдо угтаһан байна.
1946 оной эхиндэ нютагаархидынь, Сталинай нэрэмжэтэ колхозой ажалшад, тэрэниие Yндэһэтэнэй зүблөөнэй депутадаар дэбжүүлбэ. Зууршалга бэшэгые А. Татаурова гэжэ хонишон колхозой түрүүлэгшэ В. Трунёв гэгшэд бэлдэһэн, энэнь 1946 оной январиин 20-ой «Буряад-Монголой үнэн» сониндо толилогдоһон байна.
1946-49 онуудта Клавдия Ивановна Гомбоева-Языкова Москвагай консерваторидо һураһан юм.
Клавдия Гомбоева-Языкова «Евгений Онегин» гэжэ оперын Татьянын парти буряад тайзан дээрэ түрүүшынхиеэ гүйсэдхэһэн. Классика эрхимээр шудалжа, арад зоной дунда дэлгэрүүлһэн ехэ амжалтануудай түлөө Буряадай АССР-эй габьяата зүжэгшэн гэһэн үндэр нэрэ зэргэдэ хүртэһэн байна. Тиигээд тэрэ Маркиан Фроловой «Энхэ-Булад баатар» гэһэн оперодо Арюун Гоохоной, Ш. Гуногой «Фаустын» Маргаритын, Д. Пуччиниин «Чио-Чио-сан» оперодо Чио-Чио-санай болон бусад партинуудые гүйсэдхөө.
Тэрэ үеын сонинуудта иигэжэ бэшэһэн байдаг: «Гомбоева-Языкова — бэлиг түгэлдэр, зохёохы шадамар хүн. Тэрэ хадаа оперно дуушанда хэрэгтэй бүхы шадабаритай: хонгёо һайхан, сэдьхэл татама хоолойтой, бэлиг ехэтэй, дура буляама хурсаар дүрэ гаргаха шадабаритай».
Россиин урлалай габьяата ажал ябуулагша, хүгжэмшэн, профессор О. И. Куницын К. И. Гомбоева-Языковагай хонгёо хоолой тухай иимэ мүрнүүдые зорюулһан юм: «Уянгата сопрано хоолойнгоо бүхы арга боломжые гаргажа, дуушан ямаршье орёо хүгжэмэй хамаг hайхан талые шагнагшадта дамжуулжа шададаг байгаа: үргэн кантиленыешье, колоратурна пассажуудыешье, хүшэр хүндэ речитативуудыешье. К. Гомбоева-Языковагай хоолойн онсо шэнжэ гэхэдэ, энэ зөөлэн, дулаахан — хэды хонгёо шанга дуутай байбашье, хүйтэн „шэлдэл“ эрид шанга болодоггүй. Дуушан шэхэ хужарламаар, намдуу тэгшээр, шадамар бэрхээр дуулана. Тайзан дээрэ өөрыгөө абажа шадана: юрэ бусын түхэлтэй, этигэмээр, тодо хурса дүрэ байгуулжа шадана».
Хүдэлһэн хугасаадаа Клавдия Гомбоева-Языкова Буряадай оперо болон баледэй театрай тайзан дээрэ 30-аад парти гүйсэдхэһэн юм. Тэдэнэй тоодо:
Булган (П. Берлинскийн ба Б. Ямпиловай «Баир»)
Арюун-Гоохон (М. Фроловой «Энхэ-Булад баатар»)
Мэдэгмаша (С. Ряузовай «Саяанай хормойдо»)
Ная (Л. Книпперэй «Байгал дээрэ»)
Номин (Д. Аюшевай ба Б. Майзелиин «Анда нүхэд»)
Татьяна (П. Чайковскийн «Евгений Онегин»)
Тамара (А. Рубинштейнэй «Демон»)
Маргарита (Ш. Гуногой «Фауст»)
Чио-Чио-сан (Дж. Пуччиниин «Чио-Чио-сан»)
Русалка (А. Даргомыжскийн «Лусууд басаган»)
Микаэла (Ж. Бизегэй «Кармен»)
Иоланта (П. Чайковскийн «Иоланта»)
Наталья (И. Дзержинскийн «Номгон Дон»)
Седая девушка (К. Корчмаревой «Баярай үхин») гэхэ мэтэ.
1965 ондо түрэл тайзанаа орхиходоо, Ш. Гуногой «Фаустын»
Маргаритын парти гүйсэдхөө. Саашадаа 18 жэлэй туршада Улаан-Yдын П. И. Чайковскиин нэрэмжэтэ хүгжэмэй училищидэ багшалһан намтартай.
Литература:
1. Олег Куницын. «Музыкальный театр Бурятии» (Улан-Удэ, 1988);
2. Т. Ф. Гармаева. «Клавдия Ивановна Гомбоева-Языкова»
(Информационный портал «Хоринский район. Хоринск. Земляки»)