Зүжэгшэд ба хүгжэмшэд
Степанова Мария
- Буряадай Гүрэнэй Ажалай Улаан тугай орденто Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ академическэ драмын театрай түрүүшын зүжэгшэдэй нэгэн
- СССР-эй арадай зүжэгшэн (1976)
Мария Николаевна 1916 оной февралиин 1-дэ Эрхүү можын Алайрай аймагай Хуйта һууринда түрэһэн байгаа.
«Иимэ Катерина хаанашье үгы, бүри һаяаршье бии болохогүй ха даа...» — гэжэ Буряад-Монголой хүгжэмтэ-драмын театрай зүжэгшэн Мария Степанова тухай 1945 ондо РСФСР-эй габьяата зүжэгшэн А. И. Канин хэлэһэн байдаг. Ород, Зүблэлтын найруулагша А. Канин Найдан Гендунова, Чойжинима Генинов, Владимир Халматов, Юлия Шангина, Дагба Дондуков, Мария Степанова шэнги тайзанда дурлаһан бүлэг зүжэгшэдтэй хүдэлхэдөө, ехэл жаргалтай байһанаа тэмдэглэһэн байдаг. Тэрэ А. Островскийн «Залинта аадар» гэжэ зүжэг табижа, энэнь театрай зохёохы бүлэгэй уран бэлигые гэршэлһэн юм.
Мария Степанова зүжэгэй дүрын сэдьхэлээ зоболгые аргагүй гүнзэгыгөөр харуулжа шадаа, тиимэһээ харагшад Катеринын дүрэ тэрэнэй нэрэтэй удаан холбожо, Катеринын хэлэһэн һүүлшын үгэнүүдые дахин дахин уншажа үгэхыень тэрээндэ ходол хандадаг байһан гэхэ. Гэхэтэй хамта тэдэ жэлнүүдтэ ород болон буряад уран зохёолнуудһаа ганса дүрын үгэнүүдые уншалга зүжэгшэдэй дунда ехэ дэлгэрэнги байгаа.
Олон зүжэгүүдтэ наадажа, аха үеын харагшадта хадуугдаа. Хоца Намсараевай «Жаргалай түлхюур» (1947), Максим Горькийн «Егор Булычов» болон бусад«, Николай Погодинай «Кремлиин курантнууд», Грибоедовай «Горе от ума», Горькийн «Дайсад», Д. Батожабайн " Ход конем" болон Ц. Шагжинай «Первый год» гэһэн зүжэгүүдтэ наадаа. Тиихэдэ Хоца Намсаревай «Цыремпил» гэһэн зүжэгтэ Мария Степанова эхэ боложо наадаа һэн. Үндэһэтэнэй театрай тайзан дээрэ харагшадай һонирхол татаһан олон-олон зүжэгүүдтэ наадаһан байдаг.
Шекспирэй «Отеллодо» Дездемонын, мүн Шиллерэй «Коварство и любовь» гэжэ драмада Луизын роль хадаа энэ зүжэгшэнэй наадаһан түрүүшын рольнууд болоно. Тэрэнэй зүжэгшэн болохо замынь урлалай һургуулиин театрай бүлэгһөө эхитэй. 1932 ондо, үшөө оюутан байхадаа, Буряад-Монголой һая байгуулагдаһан хүгжэмэй болон драмын театрай туһамаршадай бүлэгтэ оруулагдаһан байна. Хоёр жэлэй үнгэрхэдэ, театрай гол бүридэлдэ оруулагдаа. Мария Степановагай бэрхэ зүжэгшэн болохо хэрэгтэ бэлигтэй найруулагша, багша Александр Васильевич Миронский ехэ дүүргэ дүүргэһэн юм.
СССР-эй арадай зүжэгшэн (1976 он) Мария Николаевна Степанова тайзан дээрэ дүшэн табан жэлэй туршада хүдэлхэдөө, зуу гаран томо рольнуудта наадаһан байна. Тэрэ үсөөн буряад зүжэгшэдэй тоодо кинодо наадаһан зүжэгшэн гэжэ түүхэдэ оронхой. Тэрэнэй наадаһан уран һайханай фильмүүдые тоолобол, «Пора таёжного подснежника» (Жалмасу), «Золотой дом» (Ханда), «Только вдвоем» (Тымани), «След росомахи» (Кымынэ).
— Д. Батожабайн «Катастрофа» гэһэн зүжэгтэ сугтаа наадаха золтой байгааб, — гэжэ «И Будамшу я, и Король» гэжэ ном соогоо Россиин арадай зүжэгшэн Михаил Елбонов бэшэнэ. — Ухаа муутай эхэнэр боложо наададаг байгаа. Ехэ үнэншэмөөр наададаг һэн. Энээниие хараха хэрэгтэй: харагшадта нэгэ доро энеэдэтэй, аймшагтайшье болодог байгаа... Тайзан дээрэ гаража ерэһыень тодоор һанадагби — хүшэгын саанаһаа модо унанхай, хиирэһэн нюдэтэй, үрэ үрзэгэр юумэ гаража ерэдэг һэн. Тиихэдэ монгол уран зохёолшо Намдагай «Ээдрээ» гэжэ зүжэг бүхөөр хадуугдаа. Эндэ Мария Степановна дээдэ уг изагуурта монгол эхэнэр, Эрдэни эжын роль гүйсэдхэдэг байгаа. Энэ рольдо илангаяа гоёор тааража наадагша һэн, юундэб гэхэдэ, өөрынь шэнжэ шанарта тон дүтэ байгаа ха юм.
Мария Николаевна Степанова 1983 оной августын 10-да арад зоной сэдьхэлдэ мүнхэрһэн юм.
2006 ондо Буряад Уласай соёлой яаман драматическа зүжэгтэ эхэнэр хүнэй ролиие эрхимээр гүйсэдхэгшэдэ СССР-эй арадай зүжэгшэн М. Н. Степановагай нэрэмжэтэ шан жэл бүри олгохо гэжэ тогтооһон байна.
Уран зохеол:
«Народные артисты СССР и России — гордость земли бурятской». Альбом-буклет (автор-бүридхэгшэ Н. А. Гончикова; ахамад ред. В. Б. Прокопьев), Улаан-Үдэ, 2007.
«Иимэ Катерина хаанашье үгы, бүри һаяаршье бии болохогүй ха даа...» — гэжэ Буряад-Монголой хүгжэмтэ-драмын театрай зүжэгшэн Мария Степанова тухай 1945 ондо РСФСР-эй габьяата зүжэгшэн А. И. Канин хэлэһэн байдаг. Ород, Зүблэлтын найруулагша А. Канин Найдан Гендунова, Чойжинима Генинов, Владимир Халматов, Юлия Шангина, Дагба Дондуков, Мария Степанова шэнги тайзанда дурлаһан бүлэг зүжэгшэдтэй хүдэлхэдөө, ехэл жаргалтай байһанаа тэмдэглэһэн байдаг. Тэрэ А. Островскийн «Залинта аадар» гэжэ зүжэг табижа, энэнь театрай зохёохы бүлэгэй уран бэлигые гэршэлһэн юм.
Мария Степанова зүжэгэй дүрын сэдьхэлээ зоболгые аргагүй гүнзэгыгөөр харуулжа шадаа, тиимэһээ харагшад Катеринын дүрэ тэрэнэй нэрэтэй удаан холбожо, Катеринын хэлэһэн һүүлшын үгэнүүдые дахин дахин уншажа үгэхыень тэрээндэ ходол хандадаг байһан гэхэ. Гэхэтэй хамта тэдэ жэлнүүдтэ ород болон буряад уран зохёолнуудһаа ганса дүрын үгэнүүдые уншалга зүжэгшэдэй дунда ехэ дэлгэрэнги байгаа.
Олон зүжэгүүдтэ наадажа, аха үеын харагшадта хадуугдаа. Хоца Намсараевай «Жаргалай түлхюур» (1947), Максим Горькийн «Егор Булычов» болон бусад«, Николай Погодинай «Кремлиин курантнууд», Грибоедовай «Горе от ума», Горькийн «Дайсад», Д. Батожабайн " Ход конем" болон Ц. Шагжинай «Первый год» гэһэн зүжэгүүдтэ наадаа. Тиихэдэ Хоца Намсаревай «Цыремпил» гэһэн зүжэгтэ Мария Степанова эхэ боложо наадаа һэн. Үндэһэтэнэй театрай тайзан дээрэ харагшадай һонирхол татаһан олон-олон зүжэгүүдтэ наадаһан байдаг.
Шекспирэй «Отеллодо» Дездемонын, мүн Шиллерэй «Коварство и любовь» гэжэ драмада Луизын роль хадаа энэ зүжэгшэнэй наадаһан түрүүшын рольнууд болоно. Тэрэнэй зүжэгшэн болохо замынь урлалай һургуулиин театрай бүлэгһөө эхитэй. 1932 ондо, үшөө оюутан байхадаа, Буряад-Монголой һая байгуулагдаһан хүгжэмэй болон драмын театрай туһамаршадай бүлэгтэ оруулагдаһан байна. Хоёр жэлэй үнгэрхэдэ, театрай гол бүридэлдэ оруулагдаа. Мария Степановагай бэрхэ зүжэгшэн болохо хэрэгтэ бэлигтэй найруулагша, багша Александр Васильевич Миронский ехэ дүүргэ дүүргэһэн юм.
СССР-эй арадай зүжэгшэн (1976 он) Мария Николаевна Степанова тайзан дээрэ дүшэн табан жэлэй туршада хүдэлхэдөө, зуу гаран томо рольнуудта наадаһан байна. Тэрэ үсөөн буряад зүжэгшэдэй тоодо кинодо наадаһан зүжэгшэн гэжэ түүхэдэ оронхой. Тэрэнэй наадаһан уран һайханай фильмүүдые тоолобол, «Пора таёжного подснежника» (Жалмасу), «Золотой дом» (Ханда), «Только вдвоем» (Тымани), «След росомахи» (Кымынэ).
— Д. Батожабайн «Катастрофа» гэһэн зүжэгтэ сугтаа наадаха золтой байгааб, — гэжэ «И Будамшу я, и Король» гэжэ ном соогоо Россиин арадай зүжэгшэн Михаил Елбонов бэшэнэ. — Ухаа муутай эхэнэр боложо наададаг байгаа. Ехэ үнэншэмөөр наададаг һэн. Энээниие хараха хэрэгтэй: харагшадта нэгэ доро энеэдэтэй, аймшагтайшье болодог байгаа... Тайзан дээрэ гаража ерэһыень тодоор һанадагби — хүшэгын саанаһаа модо унанхай, хиирэһэн нюдэтэй, үрэ үрзэгэр юумэ гаража ерэдэг һэн. Тиихэдэ монгол уран зохёолшо Намдагай «Ээдрээ» гэжэ зүжэг бүхөөр хадуугдаа. Эндэ Мария Степановна дээдэ уг изагуурта монгол эхэнэр, Эрдэни эжын роль гүйсэдхэдэг байгаа. Энэ рольдо илангаяа гоёор тааража наадагша һэн, юундэб гэхэдэ, өөрынь шэнжэ шанарта тон дүтэ байгаа ха юм.
Мария Николаевна Степанова 1983 оной августын 10-да арад зоной сэдьхэлдэ мүнхэрһэн юм.
2006 ондо Буряад Уласай соёлой яаман драматическа зүжэгтэ эхэнэр хүнэй ролиие эрхимээр гүйсэдхэгшэдэ СССР-эй арадай зүжэгшэн М. Н. Степановагай нэрэмжэтэ шан жэл бүри олгохо гэжэ тогтооһон байна.
Уран зохеол:
«Народные артисты СССР и России — гордость земли бурятской». Альбом-буклет (автор-бүридхэгшэ Н. А. Гончикова; ахамад ред. В. Б. Прокопьев), Улаан-Үдэ, 2007.