Бочиктоев Дамбадугар

Дамбадугар Доржиевич Бочиктоев 1947 оной августын 26-да Буряадай АССР-эй Яруунын аймагай Үльдэргэ нютагта түрэһэн намтартай. 1975 ондо Алас-Дурнын Гүрэнэй уралалай дээдэ һургуули дүүргэhэнэй һүүлээр Буряад театрай бүридэлдэ абтаhан юм.

«Һайн шэг шарайтай, салигар, уян бэетэй, зүжэгшэнэй доторой эршэтэй, дуулахадаа һайхан хоолойтой Д. Д. Бочиктоев эхилхэһээ харагшадта ехэ һайшаагдаhан юм. Түрүүшынь дүрэнүүдые — Д. Дылгыровэй „Хари хүнэй гашуудал“ соо Сандан Доржиевич, монгол зохёолшо Ж. Лодойн „Баян тала“ соо Дамдин, Б-М. Пурбуевай „Талын басаган“ соо Түдэб — наадаhан дүрэнүүдээ бултыень дүүрэн гүнзэгыгѳѳр наадажа, амжалта туйлажа, олондо мэдээсэл тараадаг хэрэгсэлнүүдэй дэмжэлгэ болон һайшаалда хүртэһэн юм. Залуу зүжэгшэн тухай хэлэхэдээ, наадаhан хүнэйнгээ һанал бодолые, сэдьхэлэйнь байдалые дамжуулжа шададаг ѳѳрын тусхай, дабташагүй маягтай зүжэгшэн гэгдэдэг болоо», — гэжэ театр шэнжэлэгшэ А. Политов бэшэһэн байдаг.

Удаань наадаһан олон тоото зүжэгүүд соогоошье Бочиктоев ѳѳрыгѳѳ ёһотой дээдэ гарай мэргэжэлтэнээр харуулһан юм. Д. Дылгыровэй зохёолоор табигдаһан «Приказываю жить» гэжэ Смоленщинын партизануудай хүдэлѳѳн тухай зүжэг соо Бочиктоев Иванов гэжэ обогтой, шархатаһан совет сэрэгшэдые гэртээ нюудаг, наһатай ород таряашаниие наадана.
«Бочиктоевой дүрэ — хатуушье, болохотойшье хүн — дайсаниие мэхэлхын түлѳѳ арадайнгаа үнэхѳѳрѳѳ сэсэн ухаан бодолые харуулна. Бочиктоевой гүйсэдхэһэн Иванов хадаа хүнэй сэдьхэлые элдэб талаһаа элирүүлнэ. Эхэ орондоо урбагшадта тэрэ хайра гамгүйгѳѳр хандана, харин партизан отрядай ударидагшын тэрээн тухай һанаагаа зобоходонь, зүрхэ сэдьхэлээ уяран байна», — гэжэ зүжэгшэн тухай 1985 ондо театр шэнжэлэгшэ В. Муруева бэшэһэн юм. 1986 ондо энэл шэнжэлэгшэ Т. Миннулинай ами наһанай үхэлые илаһаниие дамжуулһан «Сагаан турлааг» гэжэ зүжэг тухай иигэжэ бэшээ: «Альмандарай дүрэдэ наадаhан Д. Бочиктоев ехэ һайнаар наадаа. Тайзан дээрэ бии болохоһоонь эхилээд, энэ Альмандар гээшэ түби дэлхэйдээ дурланхай хүн гэжэ ойлгохоор. Гараараа даллан, үргэнѳѳр алхалжа, шогтой зугаатайгаар хѳѳрэлдэжэ ябахадань, аргагүй ехэ хүстэй, ажабайдалда дуратай, гайхамшагта хүн гэжэ мэдэрхээр. Залуу зүжэгшэн хубилжа шадаха уралал харуулаа. Бэеэ олонхой, арадайнгаа дүршэл шэнгээһэн, дабташагүй абари зантай хүнэй дүрэ мүндэлүүлээ».

Олон тоото бусадшье дүрэнүүдынь харагшадай зүрхэ сэдьхэл эзэлһэн байха: Ч. Цыдендамбаевай «Холо ойрын түрэлнүүд» соо аралжаа наймаанай аhан ехэ дарга, Ж. Мольерэй «Проделки Скапена» соо Аргант, Ш-Н. Цыденжаповай «Нангин сэдьхэл» соо Абахай хаан, Н. Дамдиновай «Арадай баатар Гэсэр хаан» соо Сэсэн Анахай Абарга, Б.-М. Пурбуевай «Тэргэ түлеэн юутэб?» гэжэ энеэдэнэй зүжэг соо сагадаагай дарга майор Санданов, М. Каримай «Не бросай огонь, Прометей!» соо Гефест, У. Шекспирэй «Лиир хаан» соо Кент, Ц. Шагжинай «Будамшуу» соо Лама, Р. Бадмаевай «Сагаан алтан» соо Дамба хонишон.

Мүнѳѳ дээрээ зуугаад гол болон ехэшье, багашье бусад дүрэнүүдые ород, буряад, хари гүрэнэй зохёогшодой зүжэгүүд соо наадаа.

Һүүлэй үеын зүжэгүүд соо эгээл ехэнүүд гэхэдэ Д.-Р. Батожабайн «Тѳѳригдэһэн хуби заяан» соо Бүхэ ламын, Б-М. Пурбуевай «Толдойн хүбүүн Болдой» соо Толдойн, «Эрьехэ наран-1, 2, 3» соо Дандарай, Б. Эрдынеевэй «Япон Долгор» соо Дамбын, Б. Гавриловай «Эртэ урдын ёһо заншалаар» гэжэ зүжэг соо Юндэнэй, И Друцын «Залуугаймнай шубууд» соо Базарай дүрэнүүд.

Дамбадугар Бочиктоевой зохёохы замда дуу гүйсэдхэлгэ ехэ һуури эзэлдэг юм. Тэрэ хадаа ирагуу һайхан, дулаахан аялгатай хоолойгоороо шагнагшадайнгаа шэхэ баясуулдаг, буряадай бэлигтэй дуушадай нэгэн юм. Һургуулида һуража байхаһаа эхилээд, ехэ амжалтатайгаар бүхы хэмжээнүүдтэ, һайндэрнүүдтэ дууладаг бэлэй. Сэрэгэйшье албанда нүхэдѳѳ дахуулан дууладаг байhан юм. Уралалай дээдэ һургуулида һурахадаа, дуунай хэшээлнүүдтэ анхаралаа ехээр хандуулжа, дуушанай мэргэжэлтэ дүршэлтэй болоо һэн.

Театрайнгаа тайзан дээрэ гү, аймагуудаар, ондоо можо нютагуудаар, Хальмагта, Монгол орондо нүүдэл тоглолтоор ябахадаа нааданда тон эдэбхитэйгээр оролсожо, буряад, монгол арадай дуунуудые дэлгэрүүлжэ, Буряад оронойнгоо мүнѳѳ үеын зохёолшодой алдар нэрэнүүдые мэдээжэ болгон суурхуулжа ябадаг. Тиихэдэ зүжэгшэнэй гүйсэдхэһэн дуунуудтай сомог гаранхай.

Дамбадугар Бочиктоев кинодошье наадаһан юм: Суг һураһан нүхэдтэеэ «И на Тихом океане» фильм соо (Мосфильм, найруулагшань Ю. Чулюкин) япон сэрэгэй даргые, суута япон найруулагша Акира Куросавын «Дерсу Узала» соо (Мосфильм) Тазай дүрэ, мэдээжэ буряад найруулагша Барас Халзановай «Нет чужой земли» соо (Свердловскын киностуди) шажанай албатаниие наадаhан байдаг.

Һүүлэй жэлнүүдтэ зүжэгшэн буряадай Жабар Үбгэншье гээ hаа болохо, Сагаалганай үедэ Буряад арадтаа буужа ерэдэг Сагаан Үбгэниие наадажа суурханхай. Буряад түлѳѳлэгшэдтэй хамта Великий Устюгта Дед Морозой буусада айлшалһан юм.

2015 оной туршада Дамбадугар Доржиевичта, энэл Сагаан Үбгэнэйнгөө «hахал, дэгэл» соо ябахадань, тудаhан нэгэ ехэ аза гэбэл — Ородой Холбооной Засаг Газарай Гүрэнэй шагналда хүртэhэн байна.

Ородой Холбооной Уласай габьяата зүжэгшэн Дамбадугар Бочиктоев Х. Намсараевай нэрэмжэтэ Буряад театрайнгаа зүжэгшэд болон зохёохы ажалтадай бүлэгые олон удаан жэлнүүд соо толгойлжо ябаа, уран hайханай зүблэлэй бүридэлдэ ородог байhан юм.