Зүжэгшэд ба хүгжэмшэд
Бороев Болот
- Буряадай Гүрэнэй ленинэй орденто СССР-эй арадай зүжэгшэн Г. Ц. Цыдынжаповай нэрэмжэтэ оперо болон баледэй академическэ театрай зүжэгшэн
- Зүблэлтын үеын дуунуудые гүйсэдхэгшэдэй Ородой Холбооной хэмжээнэй мүрысѳѳндэ илагша (Якутск, 1977)
- Арадай дуунуудые гүйсэдхэгшэдэй Бүхэзүблэлтын мүрысѳѳнэй I шагналтан (Ленинград, 1979)
- Ородой Холбооной Уласай габьяата зүжэгшэн (1990)
Болот Дашиевич Бороев 1947 оной сентябриин 26-да Агын Буряадай автономито тойрогой Ага осхондо түрэһэн намтартай.
Оперын тайзан хүрэхэ харгынь олон тээгүүр тойрожо ерэһэн гэжэ хэлэлтэй.
Түрүүн тэрэ Шэтын дунда мэргэжэлэй хүдѳѳ ажахын hургуулида, удаань Львовой сэрэгэй-политическэ дээдэ hургуулида һураа. Тэрэнэй һүүлээр Д. Банзаровай нэрэмжэтэ Буряадай Гүрэнэй багшанарай дээдэ һургуулида орожо, түүхын-хэлэ бэшэгэй һалбари дүүргэһэн байна. Тиигээд, Хойто далайн тралово матросоор ябаа, тиихэдээ Бороев матрос палуба дүүрэн шууяатайгаар халин адхардаг далайн дабһатай уһан гээшые бэе дээрээ үзэһэн байха.
Хорин табатайдаал Улаан-Үдын дунда мэргэжэлэй хүгжэмэй hургуули В. Б. Елбаевай ангида ерэхэдэнь, багшань арга бэлигыень тэрэ дороо обёоржо, hургуулида абаһан юм.
Энэ hургуулияа дүүргэхэ жэлдээ Болот Бороев Зүблэлтын үеын дуунуудые гүйсэдхэгшэдэй Ородой Холбооной хэмжээнэй мүрысѳѳндэ илагша боложо, П. И. Чайковскийн нэрэмжэтэ Москвагай Гүрэнэй хүгжэм дуунай дээдэ hургуулида СССР-эй Гүрэнэй шагналтан, профессор А. И. Батуринай ангида ороһон юм. 1982 ондо дээдэ hургуулияа дүүргэмсээрээ, театрай гол дүрэнүүдые дуулажа эхилээ.
Оперын дуушан Болот Бороевой зүжэгүүд соо гүйсэдхэһэн гол дүрэнүүдые нэрлэбэл: П. Чай¬ковскийн «Иоланта» оперо соо Водемон, А. Бородинай «Князь Игорь» соо Владимир Игоревич, Дж. Пуччиниин «Чио-Чио-сан» соо Пинкертон, Дж. Вердиин «Травиата» соо Альфред, «Риголетто» соо Герцог, Г. Доницеттиин «Дочь полка» соо Тонио, Д. Россиниин «Севильский цирюльник» Альмавива граф, П. Чайковскийн «Евгений Онегин» соо Ленский, М. Мусоргскийн «Борис Годунов» соо Самозванец болон Юродивый, М. Фроловой «Энхэ-Булад баатар» соо Үльгэршэн, Б. Ямпиловай «Чудесный клад» соо Баяр, «Сильнее смерти» соо Даша б. б. (болон бусад гэжэ ойлгохоюм ха).
Ирагуу һайхан үргэн дэлисэтэй мүнгэн тембр хоолойтой бэлигтэй дуушанай мүндэлүүлһэн хэды олон дүрэнүүдэй гүрлѳѳ харагшын сэдьхэлдэ хадуугдан үлөө гээшэб!
Тэрэнэй тайзанда тааруу саб гэмэ бэе, дуулаха оньhон, наадаха бэлигынь, зүжэгшэнэй доторой эршэ, үнэн сэдьхэлһээ дууладаг байhаниинь — эдэ бүгэдэ харагшадай зүрхэ сэдьхэлые эзэлэн байhан ушар үнэн юм. Энээниие юунтэйшье зэргэсүүлмээр бэшэ ха юм даа. Ехэ ажалша хүн байгаа, намтарыень харахада, ехэл яаралтай, энэ наһан соогоо бүхы юумэ үрдихэ гэhэн эрмэлзэлтэй ябаа байна гэхээр. Тэрэ ехэ олон ушарнуудта дуулажал байдаг, тойроод байһан зоноороо харилсаха ехэ дуратай бэлэй, юуб гэхэдэ тэрэ үедэ театрта зүжэггүй үдэр гэжэ үгы шахуу байгаал даа.
Болот Бороевой тоглолтын жасада ород, совет, хари гүрэнэй хүгжэмэй зохёолнууд, мүн тиихэдэ буряад арадай болон зохёогдомол дуунууд ородог һэн. Һуража байха үедѳѳшье арадай дуунда ехэ дуратай, арадай аялга зүрхэ сэдьхэл хүдэлгэмѳѳр гаргахадань, тэрэниие онсолон илгажа нэрлэдэг байhан бэлэй. Энээнь хадаа бүхэзүблэлтын мүрысѳѳндэ илаһан ушарынь гэршэлнэ гээшэ.
Дуушанай нүүдэл тоглолтоор ябаһан газарайнь дэбисхэр тон үргэн, шүүмжэлэгшэдэй үгэнүүд хододоо һайн байдаг байгаа. Монгол ороноор «Монгол орондо Буряад ороной коммунизм байгуулгын туйлалтануудай жэшээ дээрэ СССР-эй үдэрнүүдтэ» хабаадаhанай дүнгѳѳр Монголой Хубисхалта Залуушуулай орденоор шагнагдаһан юм.
1987 ондо Болот Бороевто Буряадай АССР-эй арадай зүжэгшэнэй нэрэ зэргэ олгогдоо, гурбан жэл үнгэрөөд байхада — Ородой Холбооной Уласай габьяата зүжэгшэнэй нэрэ зэргэдэ хүртѳѳ.
«Энхэ-Булад баатар» соо Б. Бороевой гүйсэдхэһэн Үльгэршэнэй хэмжүүрээрээ багахан дүрэ соо буряад арадай аман зохёолой аялга шэнээр мүндэлѳѳ гэмээр юм. Ирагуу һайхан хоолойнь тэрэниие ажабайдалай юрьеэнһээ ходолжо, үндэр уянгын гүн руу дахуулаа... Зүжэгшэнэй сэдьхэлэй байдалай хүгжэлтэ бишыхан дүрэдэ ами оруулжа, үльгэршэнэй аалихан аялга шангара-шангарһаар, үндэр дээгүүр түүрээжэ, тэрэ хэлэнэйнгээ, хоолойнгоо эди шэдеэр харагшые дүүрэн эзэлэн абаһан шэнги байгаа«, — гэжэ Сергей Коробков «Театр» сэтгүүлэй 5-дахи дугаар соо 1990 оной май соо бэшэhэн байдаг.
Оперын тайзан хүрэхэ харгынь олон тээгүүр тойрожо ерэһэн гэжэ хэлэлтэй.
Түрүүн тэрэ Шэтын дунда мэргэжэлэй хүдѳѳ ажахын hургуулида, удаань Львовой сэрэгэй-политическэ дээдэ hургуулида һураа. Тэрэнэй һүүлээр Д. Банзаровай нэрэмжэтэ Буряадай Гүрэнэй багшанарай дээдэ һургуулида орожо, түүхын-хэлэ бэшэгэй һалбари дүүргэһэн байна. Тиигээд, Хойто далайн тралово матросоор ябаа, тиихэдээ Бороев матрос палуба дүүрэн шууяатайгаар халин адхардаг далайн дабһатай уһан гээшые бэе дээрээ үзэһэн байха.
Хорин табатайдаал Улаан-Үдын дунда мэргэжэлэй хүгжэмэй hургуули В. Б. Елбаевай ангида ерэхэдэнь, багшань арга бэлигыень тэрэ дороо обёоржо, hургуулида абаһан юм.
Энэ hургуулияа дүүргэхэ жэлдээ Болот Бороев Зүблэлтын үеын дуунуудые гүйсэдхэгшэдэй Ородой Холбооной хэмжээнэй мүрысѳѳндэ илагша боложо, П. И. Чайковскийн нэрэмжэтэ Москвагай Гүрэнэй хүгжэм дуунай дээдэ hургуулида СССР-эй Гүрэнэй шагналтан, профессор А. И. Батуринай ангида ороһон юм. 1982 ондо дээдэ hургуулияа дүүргэмсээрээ, театрай гол дүрэнүүдые дуулажа эхилээ.
Оперын дуушан Болот Бороевой зүжэгүүд соо гүйсэдхэһэн гол дүрэнүүдые нэрлэбэл: П. Чай¬ковскийн «Иоланта» оперо соо Водемон, А. Бородинай «Князь Игорь» соо Владимир Игоревич, Дж. Пуччиниин «Чио-Чио-сан» соо Пинкертон, Дж. Вердиин «Травиата» соо Альфред, «Риголетто» соо Герцог, Г. Доницеттиин «Дочь полка» соо Тонио, Д. Россиниин «Севильский цирюльник» Альмавива граф, П. Чайковскийн «Евгений Онегин» соо Ленский, М. Мусоргскийн «Борис Годунов» соо Самозванец болон Юродивый, М. Фроловой «Энхэ-Булад баатар» соо Үльгэршэн, Б. Ямпиловай «Чудесный клад» соо Баяр, «Сильнее смерти» соо Даша б. б. (болон бусад гэжэ ойлгохоюм ха).
Ирагуу һайхан үргэн дэлисэтэй мүнгэн тембр хоолойтой бэлигтэй дуушанай мүндэлүүлһэн хэды олон дүрэнүүдэй гүрлѳѳ харагшын сэдьхэлдэ хадуугдан үлөө гээшэб!
Тэрэнэй тайзанда тааруу саб гэмэ бэе, дуулаха оньhон, наадаха бэлигынь, зүжэгшэнэй доторой эршэ, үнэн сэдьхэлһээ дууладаг байhаниинь — эдэ бүгэдэ харагшадай зүрхэ сэдьхэлые эзэлэн байhан ушар үнэн юм. Энээниие юунтэйшье зэргэсүүлмээр бэшэ ха юм даа. Ехэ ажалша хүн байгаа, намтарыень харахада, ехэл яаралтай, энэ наһан соогоо бүхы юумэ үрдихэ гэhэн эрмэлзэлтэй ябаа байна гэхээр. Тэрэ ехэ олон ушарнуудта дуулажал байдаг, тойроод байһан зоноороо харилсаха ехэ дуратай бэлэй, юуб гэхэдэ тэрэ үедэ театрта зүжэггүй үдэр гэжэ үгы шахуу байгаал даа.
Болот Бороевой тоглолтын жасада ород, совет, хари гүрэнэй хүгжэмэй зохёолнууд, мүн тиихэдэ буряад арадай болон зохёогдомол дуунууд ородог һэн. Һуража байха үедѳѳшье арадай дуунда ехэ дуратай, арадай аялга зүрхэ сэдьхэл хүдэлгэмѳѳр гаргахадань, тэрэниие онсолон илгажа нэрлэдэг байhан бэлэй. Энээнь хадаа бүхэзүблэлтын мүрысѳѳндэ илаһан ушарынь гэршэлнэ гээшэ.
Дуушанай нүүдэл тоглолтоор ябаһан газарайнь дэбисхэр тон үргэн, шүүмжэлэгшэдэй үгэнүүд хододоо һайн байдаг байгаа. Монгол ороноор «Монгол орондо Буряад ороной коммунизм байгуулгын туйлалтануудай жэшээ дээрэ СССР-эй үдэрнүүдтэ» хабаадаhанай дүнгѳѳр Монголой Хубисхалта Залуушуулай орденоор шагнагдаһан юм.
1987 ондо Болот Бороевто Буряадай АССР-эй арадай зүжэгшэнэй нэрэ зэргэ олгогдоо, гурбан жэл үнгэрөөд байхада — Ородой Холбооной Уласай габьяата зүжэгшэнэй нэрэ зэргэдэ хүртѳѳ.
«Энхэ-Булад баатар» соо Б. Бороевой гүйсэдхэһэн Үльгэршэнэй хэмжүүрээрээ багахан дүрэ соо буряад арадай аман зохёолой аялга шэнээр мүндэлѳѳ гэмээр юм. Ирагуу һайхан хоолойнь тэрэниие ажабайдалай юрьеэнһээ ходолжо, үндэр уянгын гүн руу дахуулаа... Зүжэгшэнэй сэдьхэлэй байдалай хүгжэлтэ бишыхан дүрэдэ ами оруулжа, үльгэршэнэй аалихан аялга шангара-шангарһаар, үндэр дээгүүр түүрээжэ, тэрэ хэлэнэйнгээ, хоолойнгоо эди шэдеэр харагшые дүүрэн эзэлэн абаһан шэнги байгаа«, — гэжэ Сергей Коробков «Театр» сэтгүүлэй 5-дахи дугаар соо 1990 оной май соо бэшэhэн байдаг.