Зүжэгшэд ба хүгжэмшэд
Балдаев Сергей
- Буряадай АССР-эй габьяата зүжэгшэн (1965)
- Буряадай АССР-эй арадай зүжэгшэн (1977)
- Москвада үнгэрhэн Буряадай уралал болон уран зохёолой нэгэдэхи (1940), хоёрдохи (1959), гурбадахи (1973) Арбан хоногуудта хабаадагша
- Эсэгэ Ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай ветеран
Сергей Лазаревич Балдаев Буряад ороной хүгжэмэй соёлой элитэ ажал ябуулагшадай нэгэн болоно. Сергей Лазаревич 1922 оной ноябриин 20-до Усть-Ордагай Буряадай бэеэ дааhан тойрогой Боохоной аймагай Монголют нютагта олон хүүгэдээр үнэр багшын бүлэдэ түрэһэн намтартай. Гэртэхиниинь хүгжэмдэ дуратай байхаһаа гадна, абаяа дахажа, хүгжэмэй арадай зэмсэгүүд дээрэ наададаг байһан юм. Улаан-Үдын дунда мэргэжэлэй хүгжэмэй hургуули, удаань Уралай гүрэнэй хүгжэм дуунай дээдэ hургуули дүүргэһэн. Ажалайнгаа намтар Буряадай Гүрэнэй хүгжэм дуунай байшангай буряад арадай хүгжэмэй зэмсэгүүдэй шуулгада эхилһэн байна.
1940 ондо үнгэрһэн түрүүшын Арбан хоногой үедэ хуурнууд хоёр утаһатай байһан юм гэжэ һүүлдэ Сергей Лазаревич хѳѳрэдэг һэн. Тиихэдээ шуулгын 82 хүгжэмшэдтэ Москвагай хүгжэмэй зэмсэгүүдэй дархан С. Шошиндо элдэб зэмсэгүүдые, тэрэ тоодо хуурнуудыешье бүтээхыень захиһан байха юм.
Совет сэрэгтэ алба хэhэнэй удаа Сергей Балдаев 1946 ондо арадай зэмсэгүүдэй шуулгада бусажа, гол хүгжэмшөөр, тэрэнэй һүүлээр буряад шуулга соогоо дахуулан наададаг зэмсэгүүдэй нэгэн болохо хуур дээрэ нааданда hургугшаар хүдэлһэн юм. 1948 ондо буряад хүгжэмшэдэй хуурнууд гурбан утаһатай болоод байһан.
1954 ондо тэрэ Буряадай оперо болон баледэй театрай шуулгада виолончель дээрэ наадаха мэргэжэлтэнээр эльгээгдэһэн. 1957-1967 онуудта «Байгал» гэжэ дуун болон хатарай хамтаралда хүдэлһэн намтартай.
1966 ондо Сергей Балдаев Ардан Зонхоев хоёр Чингис Павловтай хамта буряад арадай зэмсэгүүдэй шуулга дахинаа бии болгохо гэһэн үүсхэл гаргаһан байна. Иимэ шуулга 1940 ондо түрүүшыншье Арбан хоногой үедэ, дайнайшье үедэ ажаллажа байһан аад, һүүлдэ хүгжэмшэдынь тарашаһан байгаа. Гэхэтэй хамта Сергей Балдаев Ардан Зонхоев хоёр Улаан-Үдын дунда мэргэжэлэй хүгжэмэй hургуулида буряад арадай зэмсэгүүдэй таһаг нээхэ гэһэн ажал ябуулжа эхилһэн юм. Тус таһаг 1970 ондо нээгдэжэ, тэрэниие С. Л. Балдаев ударидаһан байна. Тиихэдэ хуурай хэшээлнүүдые Балдаев ѳѳрѳѳ, шаанзын хэшээлнүүдые Ардан Фёдорович Зонхоев заажа эхилһэн юм.
Сергей Лазаревич хожомынь иигэжэ хѳѳрэдэг һэн: «Түрүүшээр хүндэшэг байһан, зэмсэгшьегүй, һуралсалай түсэбшье гэжэ үгы байха. Эхилхэдээ үбдэгтѳѳ скрипкэ тулаад наададаг һэмди. Тиихэдэмнай сопрано-хуур болоод үгэдэг һэн. Манда ехэ бэрхэ дархан Бальжинима Дугаров туһалһан юм. Алтан гартай дархан манда хууршье, шаанзашье бүтээжэ үгэһэн юм. Энэ хүн хадаа 1959 ондо Москвада үнгэрхэ Буряад Уралалай болон уран зохёолой хоёрдохи Арбан хоногто зэмсэгые бүри зохид болгохо гэһэн ажал ябуулжа, 4 утаһатай хуурнуудые дархалһан юм.»
1967-1974 онуудта Сергей Балдаев Буряадай теле-радиодамжуулгын хамжаанай арадай зэмсэгүүдэй шуулгада наадаһан юм. Тиихэдээ хуур дээрэ голлон наададаг хүгжэмшэнөөр, утаһатай зэмсэгүүдэй багшаар хүдэлһэн байна. 1974 онһоо 1997 он болотор «Байгал» гэһэн дуун болон хатарай хамтаралай хүгжэмэй талаар хүтэлбэрилэгшѳѳр хүдэлхэ үедѳѳ, Буряадайнгаа бүхы аймагуудаар, СССР-эй, Ородой республика болон хото, можонуудаар, хари гүрэнѳѳршье хэдэн зуугаад тоглолтонуудта хабаадаһан, шуулгын, хатарай, дуунай олон тоото буряад хүгжэм буулгуулжа абхуулһан, харагшадаа, шагнашадаа баясуулһан байха.
С. Л. Балдаев зүжэгшын ажал ябуулхаһаа гадна амжалтатайгаар багшалдаг, хүгжэмэй зэмсэгүүдэй дээдэ гартан боложо, тэдэнээ заһадаг, шэнэ зэмсэг зохёодог, бүтээдэг хүн байһан юм.
С. Л. Балдаев тухай уншаха гэбэл:
«Пой, пой, струна моя степная, пой так, как только ты умеешь...»
(Олег Куницын, Надежда Гончикова, «Бурятия» hонин, 1995 оной майн 4.)
1940 ондо үнгэрһэн түрүүшын Арбан хоногой үедэ хуурнууд хоёр утаһатай байһан юм гэжэ һүүлдэ Сергей Лазаревич хѳѳрэдэг һэн. Тиихэдээ шуулгын 82 хүгжэмшэдтэ Москвагай хүгжэмэй зэмсэгүүдэй дархан С. Шошиндо элдэб зэмсэгүүдые, тэрэ тоодо хуурнуудыешье бүтээхыень захиһан байха юм.
Совет сэрэгтэ алба хэhэнэй удаа Сергей Балдаев 1946 ондо арадай зэмсэгүүдэй шуулгада бусажа, гол хүгжэмшөөр, тэрэнэй һүүлээр буряад шуулга соогоо дахуулан наададаг зэмсэгүүдэй нэгэн болохо хуур дээрэ нааданда hургугшаар хүдэлһэн юм. 1948 ондо буряад хүгжэмшэдэй хуурнууд гурбан утаһатай болоод байһан.
1954 ондо тэрэ Буряадай оперо болон баледэй театрай шуулгада виолончель дээрэ наадаха мэргэжэлтэнээр эльгээгдэһэн. 1957-1967 онуудта «Байгал» гэжэ дуун болон хатарай хамтаралда хүдэлһэн намтартай.
1966 ондо Сергей Балдаев Ардан Зонхоев хоёр Чингис Павловтай хамта буряад арадай зэмсэгүүдэй шуулга дахинаа бии болгохо гэһэн үүсхэл гаргаһан байна. Иимэ шуулга 1940 ондо түрүүшыншье Арбан хоногой үедэ, дайнайшье үедэ ажаллажа байһан аад, һүүлдэ хүгжэмшэдынь тарашаһан байгаа. Гэхэтэй хамта Сергей Балдаев Ардан Зонхоев хоёр Улаан-Үдын дунда мэргэжэлэй хүгжэмэй hургуулида буряад арадай зэмсэгүүдэй таһаг нээхэ гэһэн ажал ябуулжа эхилһэн юм. Тус таһаг 1970 ондо нээгдэжэ, тэрэниие С. Л. Балдаев ударидаһан байна. Тиихэдэ хуурай хэшээлнүүдые Балдаев ѳѳрѳѳ, шаанзын хэшээлнүүдые Ардан Фёдорович Зонхоев заажа эхилһэн юм.
Сергей Лазаревич хожомынь иигэжэ хѳѳрэдэг һэн: «Түрүүшээр хүндэшэг байһан, зэмсэгшьегүй, һуралсалай түсэбшье гэжэ үгы байха. Эхилхэдээ үбдэгтѳѳ скрипкэ тулаад наададаг һэмди. Тиихэдэмнай сопрано-хуур болоод үгэдэг һэн. Манда ехэ бэрхэ дархан Бальжинима Дугаров туһалһан юм. Алтан гартай дархан манда хууршье, шаанзашье бүтээжэ үгэһэн юм. Энэ хүн хадаа 1959 ондо Москвада үнгэрхэ Буряад Уралалай болон уран зохёолой хоёрдохи Арбан хоногто зэмсэгые бүри зохид болгохо гэһэн ажал ябуулжа, 4 утаһатай хуурнуудые дархалһан юм.»
1967-1974 онуудта Сергей Балдаев Буряадай теле-радиодамжуулгын хамжаанай арадай зэмсэгүүдэй шуулгада наадаһан юм. Тиихэдээ хуур дээрэ голлон наададаг хүгжэмшэнөөр, утаһатай зэмсэгүүдэй багшаар хүдэлһэн байна. 1974 онһоо 1997 он болотор «Байгал» гэһэн дуун болон хатарай хамтаралай хүгжэмэй талаар хүтэлбэрилэгшѳѳр хүдэлхэ үедѳѳ, Буряадайнгаа бүхы аймагуудаар, СССР-эй, Ородой республика болон хото, можонуудаар, хари гүрэнѳѳршье хэдэн зуугаад тоглолтонуудта хабаадаһан, шуулгын, хатарай, дуунай олон тоото буряад хүгжэм буулгуулжа абхуулһан, харагшадаа, шагнашадаа баясуулһан байха.
С. Л. Балдаев зүжэгшын ажал ябуулхаһаа гадна амжалтатайгаар багшалдаг, хүгжэмэй зэмсэгүүдэй дээдэ гартан боложо, тэдэнээ заһадаг, шэнэ зэмсэг зохёодог, бүтээдэг хүн байһан юм.
С. Л. Балдаев тухай уншаха гэбэл:
«Пой, пой, струна моя степная, пой так, как только ты умеешь...»
(Олег Куницын, Надежда Гончикова, «Бурятия» hонин, 1995 оной майн 4.)