Зүжэгшэд ба хүгжэмшэд
Бадмаев Баир
- Буряадай Гүрэнэй Ажалай Улаан тугай орденто Х. Намсараевай нэрэмжэтэ академическэ драмын театрай зүжэгшэн
- Буряад Уласай габьяата зүжэгшэн
- Чингис хаанай орденой кавалер (Монгол орон, 2007)
Баир Цыденбалович Бадмаев 1996 ондо Зүүн-Сибириин гүрэнэй соёлой ехэ hургуули дүүргэhэнэй hүүлээр театрай бүридэлдэ ороhон байна. Тэрэ сагhаа хойшо 40-өөд рольнуудые наадаhан юм. Саб гэмэ, салигар бэетэй зүжэгшэн эгээ түрүүшын рольнуудаа наадахаhаа эхилээд, харагшадайнгаа эльгэ зүрхыень татажа, театрайнгаа уран hайханай талаарухүтэлбэрилэгшэдтэ ямаршье дүрэдэ анхаралтайгаар хандадагаараа, мүн найруулагшын ямаршье хараа бодолтой зүжэгтэ хүдэлхэ аргагүй ехэ бэлигээрээ ехэтэ hайшаагдаhан байха юм.
Наадаха бэлиг шадабаринь жэлhээ жэлдэ, дүрэhөө дүрэдэ мүлиржэ, бүри хурса болоно гэхэдэ, алдуу бэшэ. Баир Бадмаевай дүрэнүүдынь тад ондоо: гунигтай, энеэдэтэй, доторой хүлгөөтэй, уянгата дүрэнүүд байха, гол дүрэшье байг, багаханшье, саг зуурын жэжэхэншье дүрэ байг — адли тэгшэ наададаг хүн юм. Зүжэгшэн ямаршье жаахан дүрэhөө hонин, ѳѳрсэ удхатай, гол дүрэhөө юугээрээшье дутуугүй (шүүмжэлэгшэдэй тэмдэглэhээр) дүрэ гарган наадажа шададаг.
Баир Бадмаев иимэ гол дүрэнүүдые байгуулаа гэбэл: Б. Эрдынеевэй «Япон Долгор» соо капитан Орлов, С., Э. Жамбаловтанай «Түрын дүхэриг» соо бѳѳ, А. Лыгденовэй «Зүрхэн шулуун» соо Гунга Бароной, Найданай дүрэнүүд, А. Вампиловай «Нугаhанай агнуури» соо Кузаков, Б. Эрдынеевэй «На стыке веков» соо Туракин, Б. Брехтын «Һохор сагаанай сэнтэй сэдьхэлэй дуун» соо Матиас, Н. Шабаевай «Гэртээ байдаг боохомни» соо Дарма.
Булад Гавриловай «Чингис хаан» гэhэн зүжэг соо залуу Тэмүүжэниие наадаад, Буряад Уласай Гүрэнэй шанда хүртэhэн юм. Энэ роль соо Баир Бадмаев «инаг дуранай охиндо абтажа, дурлаhанай, үзэн ядаhанай байдалда ороhоншье hаа, урдаа табиhан зорилгоёо бэелүүлжэ шадаха залуу хүниие» уран хурсаар наадажа шадаа гэжэ Буряад Уласай соёлой габьяата ажал ябуулагша, театр шэнжэлэгшэ А. А. Политов хэлэhэн байдаг. Тус роль гүйсэдхэhэнэй түлѳѳ зүжэгшэн 2007 ондо Монгол ороной Чингис хаанай орденоор шагнагдаhан байна.
Зүжэгшын наадаhан зарим дүрэнүүдынь энэ хүнэй туйлаhан дээрээ тогтонгүй, шэнэ hонин дүрэ наадахаа оролдодог тухайнь гэршэлнэ. Ямар дүрэнүүд бэ гэбэл, Д. Батожабайн «Тѳѳригдэhэн хуби заяан» соо Гүн-Эрбэд, К. Гоцциин «Хоёр ноёной зараса» соо Сильвио, Ц. Шагжинай «Будамшуу» соо Найдан үбгэн, Балбар, Д. Эрдынеевэй «Бальжан хатан» соо Үүвы-тайжа, У. Шекспирэй «Турандот» гэжэ зүжэг соо Самаркандын хаанай хүбүүнэй хүмүүжүүлэгшэ ябаhан Измаил.
Һүүлэй жэлнүүдтэ зүжэгшэн хэды-хэды шэнэ ехэхэн дүрэнүүдые байгуулhан байна. Эгээл ехээр hанагдаhан, ялас гэмэ дүрэнүүдэйнь нэгэн хадаа С. Эрдэнын «Хойто наhандаа уулзахабди» гэhэн зүжэг соо Яндагай дүрэ болоно. «Зүжэгшэн наhанайнгаа дабаанда нилээд орёохон байдалда ороод байhан хүниие уран hайханаар наадажа шадаа, хамалган хашалгын үедэ ажалаа ябуулдаг, доогуур зиндаагай түлѳѳлэгшые үнэншэмэ тодоор харуулаа. Дурлаhан хоёрой энэ наhандаа уулзахагүйн түлѳѳ бүхы хүсэлѳѳ гаргаhан Яндагые тон үнэншэмѳѳр наадаа бшуу даа.
Баир Бадмаевай суг хүдэлдэг нүхэдынь Д. Сультимовай «Эртын хабар» гэжэ зүжэг соо наадаhан Дашын дүрыень одото гэжэ нэрлэдэг. Зөөридэ обтоhон хүн нютагайнгаа мүргэлтэй хадын ой модо отолно, сэрэгэй албанhаа бусаhан хүбүүгээ дуратай басаганшни ондоо хүнhээ үхибүүтэй болохонь гэжэ мэхэлнэ... Энэ зүжэгые бэлигтэй зүжэгшэнэй наадаhанай, юрэ бусын найруулгын ашаар харагшад ехэ дулаанаар угтан абаhан байна. Г. Башкуевай «Шэнэ hамган» соо Галданай дүрэ байгуулхадаа, ехэ тааруугаар, дээрэhээ үгтэhэн бэлигээ эли харуулhан байна.
Жааханшье hаа, эгээл ехэ эрилтэтэй, эгээл ехээр баясадаг харагшадай — үхибүүдэй урда Баир Бадмаев дуратайгаар наададаг. Т. Габбе «Оловянные кольца Альманзора» соо Пират, «Белоснежка и семь гномов» соо Четверг, Г. Башкуевай «Али-баба, 40 разбойников и один ученый попугай» соо Ахмед, «По следу снежного барса» соо Улаан шоно боложо наадаhан дүрэнүүдынь үхибүүдэй сэдьхэлдэ нилээд удаанаар хадуугдажа үлэhэн байха. 2013 ондо табигдаhан «Залуугаймнай шубууд» гэhэн И. Друцын зүжэг соо Ранжур Доржиевай дүрэ гориотойхон дүрэнүүдэйнь нэгэн болоно.
Баир Цыденбалович театрайнгаа театрhаа гадуур тоглолто-наадануудта эдэбхитэйгээр хабаададаг. Буряадайнгаа бүхы аймагуудаар ябаhан, Монгол орон, Франци, Белорусси, Эрхүү, Якутск ошоhон юм.
Мүнѳѳ Баир Цыденбалович зохёохы замайнгаа түлэг дунда ябана, олоhон дүй дүршэл, бэлиг шадабариингаа ашаар зүжэгшэн саашадаа, ерээдүйдэ ялас гэмэ дүрэнүүдые байгуулха гэжэ этигэмээр.
Наадаха бэлиг шадабаринь жэлhээ жэлдэ, дүрэhөө дүрэдэ мүлиржэ, бүри хурса болоно гэхэдэ, алдуу бэшэ. Баир Бадмаевай дүрэнүүдынь тад ондоо: гунигтай, энеэдэтэй, доторой хүлгөөтэй, уянгата дүрэнүүд байха, гол дүрэшье байг, багаханшье, саг зуурын жэжэхэншье дүрэ байг — адли тэгшэ наададаг хүн юм. Зүжэгшэн ямаршье жаахан дүрэhөө hонин, ѳѳрсэ удхатай, гол дүрэhөө юугээрээшье дутуугүй (шүүмжэлэгшэдэй тэмдэглэhээр) дүрэ гарган наадажа шададаг.
Баир Бадмаев иимэ гол дүрэнүүдые байгуулаа гэбэл: Б. Эрдынеевэй «Япон Долгор» соо капитан Орлов, С., Э. Жамбаловтанай «Түрын дүхэриг» соо бѳѳ, А. Лыгденовэй «Зүрхэн шулуун» соо Гунга Бароной, Найданай дүрэнүүд, А. Вампиловай «Нугаhанай агнуури» соо Кузаков, Б. Эрдынеевэй «На стыке веков» соо Туракин, Б. Брехтын «Һохор сагаанай сэнтэй сэдьхэлэй дуун» соо Матиас, Н. Шабаевай «Гэртээ байдаг боохомни» соо Дарма.
Булад Гавриловай «Чингис хаан» гэhэн зүжэг соо залуу Тэмүүжэниие наадаад, Буряад Уласай Гүрэнэй шанда хүртэhэн юм. Энэ роль соо Баир Бадмаев «инаг дуранай охиндо абтажа, дурлаhанай, үзэн ядаhанай байдалда ороhоншье hаа, урдаа табиhан зорилгоёо бэелүүлжэ шадаха залуу хүниие» уран хурсаар наадажа шадаа гэжэ Буряад Уласай соёлой габьяата ажал ябуулагша, театр шэнжэлэгшэ А. А. Политов хэлэhэн байдаг. Тус роль гүйсэдхэhэнэй түлѳѳ зүжэгшэн 2007 ондо Монгол ороной Чингис хаанай орденоор шагнагдаhан байна.
Зүжэгшын наадаhан зарим дүрэнүүдынь энэ хүнэй туйлаhан дээрээ тогтонгүй, шэнэ hонин дүрэ наадахаа оролдодог тухайнь гэршэлнэ. Ямар дүрэнүүд бэ гэбэл, Д. Батожабайн «Тѳѳригдэhэн хуби заяан» соо Гүн-Эрбэд, К. Гоцциин «Хоёр ноёной зараса» соо Сильвио, Ц. Шагжинай «Будамшуу» соо Найдан үбгэн, Балбар, Д. Эрдынеевэй «Бальжан хатан» соо Үүвы-тайжа, У. Шекспирэй «Турандот» гэжэ зүжэг соо Самаркандын хаанай хүбүүнэй хүмүүжүүлэгшэ ябаhан Измаил.
Һүүлэй жэлнүүдтэ зүжэгшэн хэды-хэды шэнэ ехэхэн дүрэнүүдые байгуулhан байна. Эгээл ехээр hанагдаhан, ялас гэмэ дүрэнүүдэйнь нэгэн хадаа С. Эрдэнын «Хойто наhандаа уулзахабди» гэhэн зүжэг соо Яндагай дүрэ болоно. «Зүжэгшэн наhанайнгаа дабаанда нилээд орёохон байдалда ороод байhан хүниие уран hайханаар наадажа шадаа, хамалган хашалгын үедэ ажалаа ябуулдаг, доогуур зиндаагай түлѳѳлэгшые үнэншэмэ тодоор харуулаа. Дурлаhан хоёрой энэ наhандаа уулзахагүйн түлѳѳ бүхы хүсэлѳѳ гаргаhан Яндагые тон үнэншэмѳѳр наадаа бшуу даа.
Баир Бадмаевай суг хүдэлдэг нүхэдынь Д. Сультимовай «Эртын хабар» гэжэ зүжэг соо наадаhан Дашын дүрыень одото гэжэ нэрлэдэг. Зөөридэ обтоhон хүн нютагайнгаа мүргэлтэй хадын ой модо отолно, сэрэгэй албанhаа бусаhан хүбүүгээ дуратай басаганшни ондоо хүнhээ үхибүүтэй болохонь гэжэ мэхэлнэ... Энэ зүжэгые бэлигтэй зүжэгшэнэй наадаhанай, юрэ бусын найруулгын ашаар харагшад ехэ дулаанаар угтан абаhан байна. Г. Башкуевай «Шэнэ hамган» соо Галданай дүрэ байгуулхадаа, ехэ тааруугаар, дээрэhээ үгтэhэн бэлигээ эли харуулhан байна.
Жааханшье hаа, эгээл ехэ эрилтэтэй, эгээл ехээр баясадаг харагшадай — үхибүүдэй урда Баир Бадмаев дуратайгаар наададаг. Т. Габбе «Оловянные кольца Альманзора» соо Пират, «Белоснежка и семь гномов» соо Четверг, Г. Башкуевай «Али-баба, 40 разбойников и один ученый попугай» соо Ахмед, «По следу снежного барса» соо Улаан шоно боложо наадаhан дүрэнүүдынь үхибүүдэй сэдьхэлдэ нилээд удаанаар хадуугдажа үлэhэн байха. 2013 ондо табигдаhан «Залуугаймнай шубууд» гэhэн И. Друцын зүжэг соо Ранжур Доржиевай дүрэ гориотойхон дүрэнүүдэйнь нэгэн болоно.
Баир Цыденбалович театрайнгаа театрhаа гадуур тоглолто-наадануудта эдэбхитэйгээр хабаададаг. Буряадайнгаа бүхы аймагуудаар ябаhан, Монгол орон, Франци, Белорусси, Эрхүү, Якутск ошоhон юм.
Мүнѳѳ Баир Цыденбалович зохёохы замайнгаа түлэг дунда ябана, олоhон дүй дүршэл, бэлиг шадабариингаа ашаар зүжэгшэн саашадаа, ерээдүйдэ ялас гэмэ дүрэнүүдые байгуулха гэжэ этигэмээр.