XVIII зуун жэлэй тэнгээр будын шажанай буряад дайдаар дэлгэржэ байһан сагта хоёр атаган, зургаан булагад эсэгын отог зон нэгэдэжэ, 1743 ондо Галуута нуурай зүүн бэедэ, Загастай голой адагта эшэгы дуган бодхоожо, мүргэлэй хамтын газартай болоһон байна. Тиин тэрэ дугандань рабжамба лама Пүнсэг Жамса Тангадун лобон ламаар табигдажа, уншалгануудые уншажа эхилээ. Хойто жэлынь Галуута нуурай араар оршодог Мэргэн Шанаа гэжэ газарта дуганаа нүүлгэжэ, долоон бишыхан нуурнуудай дунда модон дуган бариһан байна. Зүгөөр тэрэл жэлдэ Химнэ мүрэн үерлэжэ, Тамчын сагаан тала уһанда абтаха аюулда ороо. Модон дуганаа түрүүн Аца голой адаг руу, хожомынь Хан-Хонгор уулын үбэрөөр, нуурай зүүн-хойнохи Табхар гэжэ газарта абаашажа табиха баатай болоо. Оло дахин зөөлгэһэн, уһанда абтаһан ушарһаа хуушан дуганай үмхиржэ эхилхэдэ, 1749 ондо 1-дүгээр атаган улад Эрхүүгэй засаг зургаанһаа өөһэдын мэдэлэй отог дасан бариха зүбшөөл абажа, Дэрэстэй гэжэ нютагта шэнэ дуган бодхообо. Шэнэ дуганай соржо шэрээтэ ламаар жүдбэ лама Шираб Жамса Мүнхын гэгшэ томилогдожо, ламанарайнь тоо олошорһон.
1764 ондо буряад хасаг сэрэгэй бии болоһон ушарһаа дасанай хэдэн ламанар атаган полкын ламанарай тоодо ороһон. 1784 ондо Сагаан һарын найман шэнэдэ дуган түймэртэ абтажа хайлаба. Байгалай баруун эрьеһээ ерэһэн 6 булагад эсэгэтэн атаган отогой ноён соржо Галсан Лүндэбүүнэй ударидалга доро өөһэд өөһэдынгөө дугантай болохын тула ябуулга хэһыень, хүдөөгэй захиргаанай дарга Будков гэгшын 1784 оной августын 6-най №228 тогтоолоор зүбшөөгдэжэ, Загастай голой зүүн бэедэ эшэгы дуган баригдажа, 6 эсэгын зоной Загастайн дасан бодобо. Харин 2-дугаар атаган отог ба подгородно отогой үзөөнгүүд тэрэл могой жэлдэ хайлаһан дуганайнгаа һууриһаа холо бэшэ, Аца голой эрьедэ шэнэ модон дуган бодхообо. Хоёр тээшээ һалахадаа, дасанайнгаа жасаһаа шажанай хэрэгсэл, бурхадаа, номуудаа тэгшээр хубаарилжа, хожом хэлэ ама гарахагүйн тула тамгатай саарһанда гараа табижа тараһан. Шэнэ дасанай шэрээтын олбог дээрэ ноён соржо Галсан Лүндэбүүн һууба. 1786 ондо дасан рамнайлагдаад, Дамжан Чойжол сахюусантай “Түбдэн Даржалин” Ацын дасан гэгдэжэ, хурал номой өөһэдын гурим байгуулаа. Хан-Хонгор уулын оройдо бүмбэ нюужа, ламаар тахигдадаг дасанай обоо болгоһон. 1795 ондо Шэгэмүни ба Аюша бурхадта зорюулһан хоёр сүмэ баригдаа. Табан жэлэй удаа Сахюусан ба Гүнриг дуганууд бодхоогдожо, Жүд хуралнууд хурагдадаг болоһон. 1816 ондо Шэгэмүниин сүмэ һэльбэгдэжэ, 1825 ондо Дэмчиг ба Хүрдын сүмэнүүд баригдаба. Үшөө хоёр жэлэй удаа Очирвани ба Отошо бурхадай сүмэ, хойто жэлынь Найдан дуган гээд бодожо, дасан хүгжэлтэтэй байба. Тиин буряад дасангуудые шалгахаяа генерал фон Шиллингын ерэлгэнээр Согчин дуган ехэ заһабарида ороод шэрдэгдэбэ, будагдаба. 1831 ондо дасанай жиндагууд Бандида Хамба Лама Гаваан Ешижамсын гэгшые урдаа барин, дасанай 6 сүмые заһажа һэльбэхэ тухай асуудал Эрхүүгэй генерал-губернаторай үмэнэ табиба. Эрхүүгэй губернаторта үгтэһэн 1835 оной тоосоогоор Ацын дасанда 14 комплеэд (комплект) лама байһан, харин хоёр жэлэй удаа 18 комплеэд ламанар, 20 хасаг лама, 10 хубараг гэжэ тоологдоо. Үнэндөө штадһаа гадуур лама хубарагтаяа хамта 120 гаран боложо байһан. "1853 оной майн 15-най Зүүн Сибириин ламын шажантанай дүримүүд” дотор тус дасанда үшөө 4 штат ламын эрхэ үгтэбэ". 1861 ондо Согчин дуган заһабарида орожо, ханань гадаа талаһаа теосоор хушагдаад, хушалтань шэнэлэгдээ һэн. 1874 ондо Бандида Хамба Чойдор Мархайн 34 дасангуудай хилэ захынь тодорхойлгын ехэ ажал ябуулаа. Тиин Ацын дасан хилээрээ зүүн тээһээ Загастайн дасантай Сэлэнгэ мүрэн тулатар, баруун тээһээ Тамчын дасантай, баруун-хойноо Юрөөгэй дасантай зэргэлжэ байгаа. 1877 оной тоосоогоор Ацын дасанай зөөриин сэн гэбэл: Согчин дуганай – 1285 түх., 9 сүмынь – 275 түх. ба Согчин дуганай, мүн бүхы сүмэнүүдэй досоохи эдлэл – 3520 түх.30 мүн. гээд тоологдоо. 1881 ондо Зүүн-Сибириин будын шажантанай ахалагша Бандида Хамба Дампил Гомбоевой зууршалгаар гуйлта-хандалга ябуулһынь, 1889 оной июлиин 29-дэ Приамуриин генерал-губернатор барон Корфын зүгһөө зүбшөөл үгтэжэ, 1890-1892 онуудаар дасанай 5 сүмэ һэльбэн шэрдэгдээд, дасанай хушалта тёосоор һэлгэжэ, ногоон шэрээр шэрдэгдээ, мүн тойроод байһан хашаа хорёо шэнээр баригдаа.
1889 оной тоололгоор дасанай приходто: эрэшүүл – 538, эхэнэрнүүд – 511, хамтадаа 1049 хүн байһан. 1885 ондо шэрээтээр һунгагдаһан габжа, гэлэн лама Доржо Цынгунэй гэгшын илангаяа нэрэ хүндэтэй байһан. 1896 ондо XI Бандида Хамба Чойнзин-Доржо Юрөөлтын аянда гарахада, ойр зуура тушаалынь эзэлээ. 1897 ондо Россиин хаанта засагай албатанаа тоололгын ажалда хабаадалсаһан. Ацынгаа дасанда цанид, шойрын ба эмэй һургуулинуудые нээһэн габьяатай. Ород-япон дайн соогуур шархатаһан сэрэгшэдтэ ба тэдэнэй гэр бүлэнүүдтэ туһаламжын жаса байгуулһан.
1905 ондо XIII Далай ламада мүргэхэеэ буряад ламанарай түлөөлэгшэдэй тоодо Ацын дасанай гэлэн лама Шираб Мирон Лайдабай ошолсоо. Ацын дасан тон үндэр хүгжэлтынгөө үедэ 250 лама хубарагуудтай, 9 сүмэтэй, 2 һургуулитай, хэдэн хамһабариин ба лама, хубарагуудай байрын 60 гэрнүүдтэй байгаа. 1911 оной март һарада гэлэн, габжа Аюша Дэмчигэй дасанайнгаа зүгһөө Бандида Хамба Даша-Доржо Этигэлэйдэ Дээдын хайра-үнэмшэлгэ Шэтэ хотодо барюулхадань байлсаһан. 1913 оной үбэл буряадай ламын шажантанай түлөөлэгшэдэй Романовтанай хаан түрын 300 жэлэй ойн баяраар Санкт-Петербург ошохо хэрэгтэ, Ацын дасанайхид мүнгэ зөөриин талаар ехэ туһа үзүүлһэн. Дэлхэйн 1-дэхи дайнай үедэ Ацын дасан жиндагтаяа сугтаа Бүгэдэ буряадай туһаламжын жасын байгуулгада шадаха зэргээрээ оролсоһон. Тииһээр В.И.Ленинэй ударидаһан Октябриин хубисхалай удаа засаг түрэ һэлгэгдэжэ, будын шажан гүрэнэй байдалай ара руу түлхигдэбэ.
1910 ондо дасанда шэрээтээр Доржо Цынгунэй һуужа, мүн гэлэн ламанар Аюша Дэлэгэй, Дара-Балдан Цыбденэй, банди Жамбал Цыбигжабай гэгшэд байһан. Ацын дасанай түрүүшын эшэгы дуганай шэрээтээр түбэд лама байгаад, модон дугандань Шираб Жамса Мүнхын гэгшэ һуугаа. Саашанхи шэрээтэнэр гэбэл:
Галсан Һүндэб соржо ноён – 1786-1791
Намжил Дангуев – 1791-1816
Ринчин Балсанов – 1816-1853
Зана Буянтуев – 1853-1853
Лубсан Цынгунов – 1853-1873
Жалсан Гэрэлов – 1873-1879
Самдан Баяров – 1879-1884
Доржо Цынгунов – 1884-1910
Ацын дасанда хэдэн үедэ эрдэм номоороо суутай ламанар байһан: шанзадба Луучинһаа эхилээд, шанзадбанар Чойдон Улзытуев, Ванчинжаб Цыренжапов, Цэдэн-Доржо Мункуев. Сэлэнгын ахамад тайшаа Жамбал Дарон гэгшэ 1896 оной майн 14-дэ үнгэрһэн II Николай хаанай шэрээдэ һууһанай баярта байлсаһан, лацаб лама Ванчинжаб Цыренжаповые тэндэ үгтэһэн сээжын ягаан лентээр шагнаһан.
1924-1925 онуудаар Ацын дасан эдлэл хогшолтоёо хамтын зөөри гэгдэбэшье, ламанар хурал номоо хураһан зандаа байгаа. 1927 ондо дасанда 89 хубарагууд һуралсажа байһан. Зүгөөр 30-аад онуудаар шажан тушаа гүрэнэй хараа бодол эрид хубилжа, будын шажантан шоодбори болобо. Дасанай шэрээтэ соржо Данзан-Ринчин Ласангоев ба шанзадба Лубсан-Зундуй Борзогоев гэгшэдэй үгэһэн 1931 оной тоосоогоор Ацын дасанай 10 сүмэ дугануудай гадаада, дотоодо эд зөөриин сэн иимээр тоологдоо: Гол дуганай – 23175түх., Шэгэмүниин сүмын – 450 түх., Аюшын сүмын – 400 түх., Гүнриг сүмын – 601 түх.,Манла сүмын – 975 түх.,Найдан сүмын – 825 түх.,Дэмчиг сүмын – 525 түх.,Догшодой сүмын – 950 түх.,Шагдар сүмын – 475 түх., Хүрдын сүмын – 1149 түх. гээд.жиндагуудайнь тоо гэбэл: Атаган отогой эрэшүүл – 150, эхэнэрнүүд – 177; Подгородно отогой эрэшүүл – 33, эхэнэрнүүд – 41; атаган полкын 2-дохи эскадроной: эрэшүүл – 44, эхэнэрнүүд – 51 хүн. Харин 1935 оной майн 28-най БМАССР-эй Президиумэй ЦИК-эй №30 тогтоолоор Ацын дасан хаагдажа, Согчин дуган ба бүхы сүмэнүүдынь задалагдан, газарай нюрууда хүргэгдөө. Лама хубарагуудынь гаража ошохонь ошоод, туулгахань туугдаа бэлэй.
Зүгөөр хамаг юумэн хубилжа байдаг шэнжэтэй хадань, засаг түрэ дахин һэлгэжэ, ямаршье шажан намнагдахаяа болижо, Буряад ороной будын шажантан өөһэдынгөө мүргэлэй газарнуудые һэргээн бодхоожо эхилээ. 2007 ондо Ацын дасанай урда сагай жиндагууд элинсэг абанарайнгаа отог дасаниие бодхоохо тухай хэлсээд, һандаргагдаһан дасанай түрүүнэйнь һуурида, Аца горхоной Галуута нуурта шудхадаг адагһаа 2 модоной зайда “Жанчуб” шодон барижа үндэрлүүлээ. Мүн Хан-Хонгор уулын Хамбын дабаанай үбэртэ, урданайнь һуури болохо Табхарта субарга бодхоогдоо. 2008 ондо түрүүшын Бандида Хамба Лама Дамба-Даржаа Заяагийн нирваанда ошоһон газарта - Талын Харганада дурасхаалай субарга баригдажа үндэрлэбэ. Ордоной гадаада ба дотоодо түһөө “Даша Чойнхорлин” шажанай дээдэ һургуулиин зурагай багша Чимид Доржиев эрхим бэрхээр бүтээгээ. Мүн 2014 оной сентябриин 20-до Ивалгын дасанда үнинэй хүдэлдэг хальмаг лама Баатр Чемидовэй үүсхэлээр һалхяар хүдэлдэг, досоогоо Ногоон-Дара эхын тоогүй олон тарнитай Хүрдэ бүтээгдэжэ, Сагаан-Дара эхын Ордонгой ойрохи хадада табигдаа. Харин Сагаан-Дара эхын баримал дүрэ уран зурааша, модоор һиилэгшэ Сергей Бадмацыренов гоё һайханаар урлаба. 2012-2014 онуудта хамтаралта Ород гүрэнэй юрэнхылэгшэ В.В.Путинай дэмжэлгээр Хяагтын трактын зүүн хажуугаар, Новоселенгинск һууринһаа 6,5 модоной зайда, Талын Харганын Сагаан Жалга гэжэ газарта Сагаан-Дара эхын Ордон баригдажа дүүрээд, арад зондо ехэ баяр болоһон. Хамба Лама Дамба Аюшеев бүхы дасангуудай шэрээтэ ламанараар туй мандал үргэжэ, рамнай (рабнай) бүтээһэнэй удаа Заяа Хамбын тагаалал болоһон, буряадай будын шажантанай нангин шүтөөн газарта Сагаан-Дара эхын Ордон үндэрлэжэ, хуушанай домогто Ацын дасанай иимэ үзэсхэлэн һайхан барилгаар шэмэглэгдэһэн ушараар эндэ сугларһан арад жиндагуудые амаршалба.
1764 ондо буряад хасаг сэрэгэй бии болоһон ушарһаа дасанай хэдэн ламанар атаган полкын ламанарай тоодо ороһон. 1784 ондо Сагаан һарын найман шэнэдэ дуган түймэртэ абтажа хайлаба. Байгалай баруун эрьеһээ ерэһэн 6 булагад эсэгэтэн атаган отогой ноён соржо Галсан Лүндэбүүнэй ударидалга доро өөһэд өөһэдынгөө дугантай болохын тула ябуулга хэһыень, хүдөөгэй захиргаанай дарга Будков гэгшын 1784 оной августын 6-най №228 тогтоолоор зүбшөөгдэжэ, Загастай голой зүүн бэедэ эшэгы дуган баригдажа, 6 эсэгын зоной Загастайн дасан бодобо. Харин 2-дугаар атаган отог ба подгородно отогой үзөөнгүүд тэрэл могой жэлдэ хайлаһан дуганайнгаа һууриһаа холо бэшэ, Аца голой эрьедэ шэнэ модон дуган бодхообо. Хоёр тээшээ һалахадаа, дасанайнгаа жасаһаа шажанай хэрэгсэл, бурхадаа, номуудаа тэгшээр хубаарилжа, хожом хэлэ ама гарахагүйн тула тамгатай саарһанда гараа табижа тараһан. Шэнэ дасанай шэрээтын олбог дээрэ ноён соржо Галсан Лүндэбүүн һууба. 1786 ондо дасан рамнайлагдаад, Дамжан Чойжол сахюусантай “Түбдэн Даржалин” Ацын дасан гэгдэжэ, хурал номой өөһэдын гурим байгуулаа. Хан-Хонгор уулын оройдо бүмбэ нюужа, ламаар тахигдадаг дасанай обоо болгоһон. 1795 ондо Шэгэмүни ба Аюша бурхадта зорюулһан хоёр сүмэ баригдаа. Табан жэлэй удаа Сахюусан ба Гүнриг дуганууд бодхоогдожо, Жүд хуралнууд хурагдадаг болоһон. 1816 ондо Шэгэмүниин сүмэ һэльбэгдэжэ, 1825 ондо Дэмчиг ба Хүрдын сүмэнүүд баригдаба. Үшөө хоёр жэлэй удаа Очирвани ба Отошо бурхадай сүмэ, хойто жэлынь Найдан дуган гээд бодожо, дасан хүгжэлтэтэй байба. Тиин буряад дасангуудые шалгахаяа генерал фон Шиллингын ерэлгэнээр Согчин дуган ехэ заһабарида ороод шэрдэгдэбэ, будагдаба. 1831 ондо дасанай жиндагууд Бандида Хамба Лама Гаваан Ешижамсын гэгшые урдаа барин, дасанай 6 сүмые заһажа һэльбэхэ тухай асуудал Эрхүүгэй генерал-губернаторай үмэнэ табиба. Эрхүүгэй губернаторта үгтэһэн 1835 оной тоосоогоор Ацын дасанда 14 комплеэд (комплект) лама байһан, харин хоёр жэлэй удаа 18 комплеэд ламанар, 20 хасаг лама, 10 хубараг гэжэ тоологдоо. Үнэндөө штадһаа гадуур лама хубарагтаяа хамта 120 гаран боложо байһан. "1853 оной майн 15-най Зүүн Сибириин ламын шажантанай дүримүүд” дотор тус дасанда үшөө 4 штат ламын эрхэ үгтэбэ". 1861 ондо Согчин дуган заһабарида орожо, ханань гадаа талаһаа теосоор хушагдаад, хушалтань шэнэлэгдээ һэн. 1874 ондо Бандида Хамба Чойдор Мархайн 34 дасангуудай хилэ захынь тодорхойлгын ехэ ажал ябуулаа. Тиин Ацын дасан хилээрээ зүүн тээһээ Загастайн дасантай Сэлэнгэ мүрэн тулатар, баруун тээһээ Тамчын дасантай, баруун-хойноо Юрөөгэй дасантай зэргэлжэ байгаа. 1877 оной тоосоогоор Ацын дасанай зөөриин сэн гэбэл: Согчин дуганай – 1285 түх., 9 сүмынь – 275 түх. ба Согчин дуганай, мүн бүхы сүмэнүүдэй досоохи эдлэл – 3520 түх.30 мүн. гээд тоологдоо. 1881 ондо Зүүн-Сибириин будын шажантанай ахалагша Бандида Хамба Дампил Гомбоевой зууршалгаар гуйлта-хандалга ябуулһынь, 1889 оной июлиин 29-дэ Приамуриин генерал-губернатор барон Корфын зүгһөө зүбшөөл үгтэжэ, 1890-1892 онуудаар дасанай 5 сүмэ һэльбэн шэрдэгдээд, дасанай хушалта тёосоор һэлгэжэ, ногоон шэрээр шэрдэгдээ, мүн тойроод байһан хашаа хорёо шэнээр баригдаа.
1889 оной тоололгоор дасанай приходто: эрэшүүл – 538, эхэнэрнүүд – 511, хамтадаа 1049 хүн байһан. 1885 ондо шэрээтээр һунгагдаһан габжа, гэлэн лама Доржо Цынгунэй гэгшын илангаяа нэрэ хүндэтэй байһан. 1896 ондо XI Бандида Хамба Чойнзин-Доржо Юрөөлтын аянда гарахада, ойр зуура тушаалынь эзэлээ. 1897 ондо Россиин хаанта засагай албатанаа тоололгын ажалда хабаадалсаһан. Ацынгаа дасанда цанид, шойрын ба эмэй һургуулинуудые нээһэн габьяатай. Ород-япон дайн соогуур шархатаһан сэрэгшэдтэ ба тэдэнэй гэр бүлэнүүдтэ туһаламжын жаса байгуулһан.
1905 ондо XIII Далай ламада мүргэхэеэ буряад ламанарай түлөөлэгшэдэй тоодо Ацын дасанай гэлэн лама Шираб Мирон Лайдабай ошолсоо. Ацын дасан тон үндэр хүгжэлтынгөө үедэ 250 лама хубарагуудтай, 9 сүмэтэй, 2 һургуулитай, хэдэн хамһабариин ба лама, хубарагуудай байрын 60 гэрнүүдтэй байгаа. 1911 оной март һарада гэлэн, габжа Аюша Дэмчигэй дасанайнгаа зүгһөө Бандида Хамба Даша-Доржо Этигэлэйдэ Дээдын хайра-үнэмшэлгэ Шэтэ хотодо барюулхадань байлсаһан. 1913 оной үбэл буряадай ламын шажантанай түлөөлэгшэдэй Романовтанай хаан түрын 300 жэлэй ойн баяраар Санкт-Петербург ошохо хэрэгтэ, Ацын дасанайхид мүнгэ зөөриин талаар ехэ туһа үзүүлһэн. Дэлхэйн 1-дэхи дайнай үедэ Ацын дасан жиндагтаяа сугтаа Бүгэдэ буряадай туһаламжын жасын байгуулгада шадаха зэргээрээ оролсоһон. Тииһээр В.И.Ленинэй ударидаһан Октябриин хубисхалай удаа засаг түрэ һэлгэгдэжэ, будын шажан гүрэнэй байдалай ара руу түлхигдэбэ.
1910 ондо дасанда шэрээтээр Доржо Цынгунэй һуужа, мүн гэлэн ламанар Аюша Дэлэгэй, Дара-Балдан Цыбденэй, банди Жамбал Цыбигжабай гэгшэд байһан. Ацын дасанай түрүүшын эшэгы дуганай шэрээтээр түбэд лама байгаад, модон дугандань Шираб Жамса Мүнхын гэгшэ һуугаа. Саашанхи шэрээтэнэр гэбэл:
Галсан Һүндэб соржо ноён – 1786-1791
Намжил Дангуев – 1791-1816
Ринчин Балсанов – 1816-1853
Зана Буянтуев – 1853-1853
Лубсан Цынгунов – 1853-1873
Жалсан Гэрэлов – 1873-1879
Самдан Баяров – 1879-1884
Доржо Цынгунов – 1884-1910
Ацын дасанда хэдэн үедэ эрдэм номоороо суутай ламанар байһан: шанзадба Луучинһаа эхилээд, шанзадбанар Чойдон Улзытуев, Ванчинжаб Цыренжапов, Цэдэн-Доржо Мункуев. Сэлэнгын ахамад тайшаа Жамбал Дарон гэгшэ 1896 оной майн 14-дэ үнгэрһэн II Николай хаанай шэрээдэ һууһанай баярта байлсаһан, лацаб лама Ванчинжаб Цыренжаповые тэндэ үгтэһэн сээжын ягаан лентээр шагнаһан.
1924-1925 онуудаар Ацын дасан эдлэл хогшолтоёо хамтын зөөри гэгдэбэшье, ламанар хурал номоо хураһан зандаа байгаа. 1927 ондо дасанда 89 хубарагууд һуралсажа байһан. Зүгөөр 30-аад онуудаар шажан тушаа гүрэнэй хараа бодол эрид хубилжа, будын шажантан шоодбори болобо. Дасанай шэрээтэ соржо Данзан-Ринчин Ласангоев ба шанзадба Лубсан-Зундуй Борзогоев гэгшэдэй үгэһэн 1931 оной тоосоогоор Ацын дасанай 10 сүмэ дугануудай гадаада, дотоодо эд зөөриин сэн иимээр тоологдоо: Гол дуганай – 23175түх., Шэгэмүниин сүмын – 450 түх., Аюшын сүмын – 400 түх., Гүнриг сүмын – 601 түх.,Манла сүмын – 975 түх.,Найдан сүмын – 825 түх.,Дэмчиг сүмын – 525 түх.,Догшодой сүмын – 950 түх.,Шагдар сүмын – 475 түх., Хүрдын сүмын – 1149 түх. гээд.жиндагуудайнь тоо гэбэл: Атаган отогой эрэшүүл – 150, эхэнэрнүүд – 177; Подгородно отогой эрэшүүл – 33, эхэнэрнүүд – 41; атаган полкын 2-дохи эскадроной: эрэшүүл – 44, эхэнэрнүүд – 51 хүн. Харин 1935 оной майн 28-най БМАССР-эй Президиумэй ЦИК-эй №30 тогтоолоор Ацын дасан хаагдажа, Согчин дуган ба бүхы сүмэнүүдынь задалагдан, газарай нюрууда хүргэгдөө. Лама хубарагуудынь гаража ошохонь ошоод, туулгахань туугдаа бэлэй.
Зүгөөр хамаг юумэн хубилжа байдаг шэнжэтэй хадань, засаг түрэ дахин һэлгэжэ, ямаршье шажан намнагдахаяа болижо, Буряад ороной будын шажантан өөһэдынгөө мүргэлэй газарнуудые һэргээн бодхоожо эхилээ. 2007 ондо Ацын дасанай урда сагай жиндагууд элинсэг абанарайнгаа отог дасаниие бодхоохо тухай хэлсээд, һандаргагдаһан дасанай түрүүнэйнь һуурида, Аца горхоной Галуута нуурта шудхадаг адагһаа 2 модоной зайда “Жанчуб” шодон барижа үндэрлүүлээ. Мүн Хан-Хонгор уулын Хамбын дабаанай үбэртэ, урданайнь һуури болохо Табхарта субарга бодхоогдоо. 2008 ондо түрүүшын Бандида Хамба Лама Дамба-Даржаа Заяагийн нирваанда ошоһон газарта - Талын Харганада дурасхаалай субарга баригдажа үндэрлэбэ. Ордоной гадаада ба дотоодо түһөө “Даша Чойнхорлин” шажанай дээдэ һургуулиин зурагай багша Чимид Доржиев эрхим бэрхээр бүтээгээ. Мүн 2014 оной сентябриин 20-до Ивалгын дасанда үнинэй хүдэлдэг хальмаг лама Баатр Чемидовэй үүсхэлээр һалхяар хүдэлдэг, досоогоо Ногоон-Дара эхын тоогүй олон тарнитай Хүрдэ бүтээгдэжэ, Сагаан-Дара эхын Ордонгой ойрохи хадада табигдаа. Харин Сагаан-Дара эхын баримал дүрэ уран зурааша, модоор һиилэгшэ Сергей Бадмацыренов гоё һайханаар урлаба. 2012-2014 онуудта хамтаралта Ород гүрэнэй юрэнхылэгшэ В.В.Путинай дэмжэлгээр Хяагтын трактын зүүн хажуугаар, Новоселенгинск һууринһаа 6,5 модоной зайда, Талын Харганын Сагаан Жалга гэжэ газарта Сагаан-Дара эхын Ордон баригдажа дүүрээд, арад зондо ехэ баяр болоһон. Хамба Лама Дамба Аюшеев бүхы дасангуудай шэрээтэ ламанараар туй мандал үргэжэ, рамнай (рабнай) бүтээһэнэй удаа Заяа Хамбын тагаалал болоһон, буряадай будын шажантанай нангин шүтөөн газарта Сагаан-Дара эхын Ордон үндэрлэжэ, хуушанай домогто Ацын дасанай иимэ үзэсхэлэн һайхан барилгаар шэмэглэгдэһэн ушараар эндэ сугларһан арад жиндагуудые амаршалба.