XIX зуун жэлэй эхиндэ Буряадай бүхы томо аймагууд өөһэдын дасангуудтай болоһон. 1828-1831 онуудаар Монголой хилэһээ 30 модоной зайда оршодог Захааминай аймагай хонгоодор отог зоной һуурижаһан Доодо-Бургалтай нютагта, Сээжэ горхоной эрьедэ багахан модон дуган баригдажа, түбэдэй гэлүүгба шажанай шэглэл баримталһан Сээжын дасан гэгдээ. Саашадаа Сээжын дасан Зэдэ голой зүүн бэедэ, олон зоной ябасатай харгыда дүтэлүүлжэ зөөлгэгдөөд, Бургалтайн дасан гэжэ нэрлэгдэһэн.
Баригдахаяа байһан дасанайнгаа һуури бэдэржэ, Пардын Дагба гэжэ Гэгээтэйн дасанай лама 1821 ондо Бургалтай, Сээжэ, Булагтай, Хуурайн Адаг, Үлэгшэн нютагуудаар ябаһан. Үндэһэтэнэй архивай дансын мэдээгээр 5-хи зэргын ноён барон Шиллинг тус дасанай һуури Бургалтайда байха гэжэ баталһан. Тиин Захааминай хоёрдохи томо дасанай барилга эхилһэн байна. Дасанай барилгые Үлэгшэнэй, Бургалтайн, Хуртагын, Хамниин, Цахирай, Бүргын, Дүтэлүүрэй ба бэшэшье дүтэ ойрын нютагуудай эрхим шэлдэг уран дархашуул, алтан гартан оролдожо, тухандань хүргэһэн. Мүн хилын харуулай бэрхэ ород дархашуул шадалаараа дүнгэлсэһэн гэхэ. Жамсаран сахюусантай “Дондуб Норбулин” Санагын дасанай түрүүшын шэрээтээр Пардын Дагба лама һунгагдажа, Пардайн ламхай гэгдэн, арад жиндагта хүндэтэй ябаа.
1854 онуудаар Бургалтайн дасаниие үргэдхэхэ, уужам салуу болгохо, хубарагуудые һургажа, өөһэдын ламанарые олошоруулха тухай хэлсээн гаража, арад жиндагуудһаа бадар татагдажа захалаа. “Буряад ороной ламын шажан” гэһэн ном соохи А.М.Позднеевэй элидхэл соо иигэжэ хэлэгдэнэ “Сээжэ-Бургалтайн дасанай түһөө Эрхүүгэй губерниин архитектор 1854 оной апрелиин 30-да зохёожо дүүргээ”. Тэрэнь үнэн алдартанай хэрээһэнэй түхэлтэй болоһон байжа, һүүлдэнь түбэд маягай түхэл оруулагдан заһагдаа һэн. Дасанай жиндагта тиихэ сагта ойро тойроной Ехэ-Сахирай, Хасууртайн, Бүргын, Үнилгын, Харсаагай, Хуртагын, Хуурайн-Адагай, Баглахын, Үлэгшэнэй, Сээжын, Дүтэлүүрэй, Мэлэ болон Зэдын аймагай Алцаг, Армаг мэтэ дүтын тосхонуудай айл аймаг тоологдожо байгаа. Арад жиндагай үгэльгэ хандибай хүсөөр 1880-1882 онуудаар шэнэлэгдэн, түбэд маягтай барилгатай гурбан дабхар шулуун дасан мүндэлһэн. Шэнээр баригдаһан дасан хэрээһэндэл бэшэ, харин тэбхэлжэн дүрсэтэй боложо, барилгынгаа талаар тон өөрсэ маягтай: доодо дабхарынь хабтагар түбэд хушалтатай, дээдэ хоёр дабхарынь хятагар хитад оройтой һэн. Тиигэжэ тус дасан хитад, түбэд, ород барилгануудай, мүн буряад дархашуулай һонор ухаанһаа түрэһэн үндэһэн шэнжэ шанарые шэнгээн бодоо гэхээр. Дасанай барилгын үнэ сэн 3480 түхэригтэ хүрэжэ байхадань, 46 баян айлнууд хамтараад, 7039 түхэриг үргэһэн, бэшэ жиндагууд арга шадалаараа болоһон байна. Бургалтай нютагай Ехэ Бата гэжэ жиндаг 14 сарнуудые үргэһэн суутай. Дасанай доторхи хэрэгсэл болохо бурханай дүрэ, ном сударнуудые, мүн бэшэшье хэрэгтэй эдлэлынь жиндагууд гэртэһээ асаржа гү, али өөһэдөө зуража, оёжо, дархалжа, үргэл хэжэ байһан. Олон жэлэй туршада Бургалтайн урашуул: Нима Найданай, Жамсаран Буяанай, Сэдэн Ошорой ба бусад дуган сүмэнүүдые шэмэглэжэ, бурхануудыешье бүтээжэ байгаа.
Шэнэ дасан Чойра дуган гэгдэжэ, будын шажанай гүн ухаанай эрдэмые эндэ шудалха арга боломжо үгтөөд, тус һургуулида холо ойроһоо хубарагууд, ламанар ерэжэ һуралсажа захалаа. Цанид шойрын һургуули 5 шатын 14 ангитай, 9-хи жэлдээ гэбшын дамжаа баригдадаг, саашадаа 8 шата дабажа, габжа гарадаг, харин һаарамба болохо гэбэл, Һаса Жуу зорижо, шанга шалгалта Брэйбун, Сэра, Галдан мэтэ Түбэдэй гол дасангуудай ехэ суглаанда дагсал хаялсан дабаха ёһотой һэн. Дооромбын дамжаа тоологдоһон дасангуудһаа гадна үшөө Амдо, Лавран дасангуудта барижа боломоор байгаа. Бургалтайн дасанай аграмба зиндаатай ламанар гэбэл: Данзан Иринчинэй шэрээтэ, Буянта Банзаракцын, Данзан Мухарай ба бусад. Мүн ехэ ехэ ламанар: Паапалиин Байман лүйжэншэ, Санданай Жанчиб соржо, эмшэ лама ба бусад. Нютаг нугадаа суурхаһан үшөөшье олон бэрхэ ламанар үе бүри байһан: АтхуАрабдан, Мухари, Шаданай Гүнтэб, Цэдэнэй Ошор, Хубарагай Лодой, Сампилай Лубсан, Лопилой Лубсан, Гончигой Дабаа-Самбуу.
Тус дасан Сэлэнгын зүүн бэедэ Улаан Жамсаранай сахюуса хуража, буян хэшэг дэлгэрүүлдэг, нүгэл хилэнсэ арюудхадаг, Цам наадатай нэгэл дасан байһан. XIX зуунжэлэй тэнгээр Сээжэ-Бургалтайн дасан хүгжэлтынгөө үндэр шатада хүрэжэ, хамта дээрээ 450 лама хубарагууд монгол ба түбэд хэлэ бэшэг үзэжэ, шажанай янза бүриин һалбари шэлэн шудалжа, түбэд аргаламжын нюусануудтай һайн танилсажа, дүршэн хэрэглэжэ байһан. 1874 ондо дасан шэнэлэгдэн һэльбэгдэжэ, 1880 ондо буряад ба ород уран дархашуулай хүсөөр гурбан дабхар шулуун Согшин дуган дахин үндэрлэбэ. Сээжэ-Бургалтайн “Дондуб Норбулин” дасан саашадаа шулууншье, модоншье барилгануудаар элбэгжэн, томо дасан болоһон юм. Будын шажанай гүн ухаанай эндэ шудалагдажа байһан тулань 1890 ондо шэнэ дасанда Чойра дасанай зэргэ олгогдоһон. Тус һургуули түгэсхэһэнэй удаа ламанар хэдэн хатуу дамжаа гаталжа, гэбшэ, габжын зиндаатай боложо гарадаг байгаа.
1930 ондо дасанда 400 гаран ламанар ба хара зоной байһан 150 гэр тоологдоо. Тииһээр Зүблэлтэ гүрэн шажан мүргэлые хашажа, хаажа, һүйдхэлтэй саг ерээд, Буряад-Монголой республикын дэбисхэр дээрэхи дасан дугангууд дээрмэ, һандаралай тодхорто оробо. Бургалтайн дасанай болон бүгэдэ угсаатанай хоморой шухаг баялиг бусалтагүй хосоржо, зарим зүйлнүүдынь Улаан-Үдын, Хяагтын, Ленинградай түүхын музейнүүдээр тараагдаһан. Хардалга, гүрдэлгэ үргэнөөр хэрэглэгдэн, лама санаартаниие хииһээ абан гэмнэжэ захалаа. Сээжэ-Бургалтайн дасанда гүрэн түрэдэ эсэргүү “ламанар ба нюдарган баяшуулай эблэл” бии болоо гээд, “Санагын хэрэг” гэһэн мүрдэлгын хэрэг дэгэд зохёогдоод, хамалган, хашалган гээшэнь эхилһэн. Дасанай ламанар шэрээтэ ударидагшатаяа Үлэгшэнэй, Бүргын, Цахирай сомоной нюдарган баяшуулаар хамтаран, засаг түрэ унагааха ажал ябуулжа байһан ангиин дайсад гэжэ гэмнэгдээд, түрмэ шороной оёорто хаягдажа, холо ойгуур сүлүүлһэн. Тиихэ үедэ хамагдаһан ламанарай тоодо аграмба Буянта Банзарагцын, шэрээтэ Данзан Иринчинэй, һаарамба Данзан Мухтарай, засаг лама Шойдон Шагдур-Зайсанай, Гүнтэн Шадатын, Нима Гармын ба бусад ороно. 1930 оной август һарада Сээжэ-Бургалтайн хэрэгээр мүрдэлгэдэ ороһон зонһоо 100 ламанар хойно хойноһоо тушаагдаа бэлэй. Хашалган хамалганай 2-хи долгёор 1938 оной дахин гэмнэгдэн дээдын саазада (буудажа алаха гэһэн) хүртэһэншье зон бии һэн. 1930-1936 онуудаар Санагын дасанда хурал номоо хураһан зандаа 6 ламанар үлөөд байһан: Бальжарай Сүмэрэб габжа, Батын Лубсан-Доржо, Дабаагай Ринчин, Дашын Шоймпол, Сэрэнэй Жаб, Шүлтэмэй Содбо гэбшэнэр. 1935 ондо Сээжэ-Бургалтайн дасан хаагдажа, дуган сүмэнүүдынь задалагдажа, ондоо тээшэ абаашагдаа. Гол Согчин дуган соонь Бургалтайн МТМ байрлажа, бурханай номууд бригадануудаар тараагдажа, тоһо түлишын аршуул болгон хаягдаһан.
1991 ондо Бургалтайн-Адаг ба Үлэгшэн нютагай наһатайшуул Сээжэ-Бургалтайн дасанаа һэргээн бодхооё гэжэ шиидээд, эршэмтэй ажал ябуулагдажа эхилһэн. Жиндагуудай туһаламжаар урданайнь багахан дуган һэльбэгдэн бодоо. Бүхы наһаараа барилгашан ябаһан бэрхэ дархан Даша-Нима Цыденович Доржиев барилгын прорабай үүргэ даажа, өөрөө дархалалсажа, салин хүлһэ абангүй хүдэлөө. Һарын 800 түхэриг салингаа абахаяа арсажа, тэрэ сугларһан 4300 түх. мүнгөөрөө дасандаа хэрэгсэл абажа үргэһэн буянтай. Мүн Даша-Сэнгэ Гомбоевич Дансарунов, Гомбо Бадмаевич Доржиев гэгшэд түлөөһэ солхообшье абаагүй. Тиигэжэ бултыень эндэ тоолохоор бэшэ олон, энэ дасанда хабаатай хамаг нютагуудай урашуул хамтаран, үнэн зүрхэнһөө оролдожо, үдэр һүнигүй ябажа, дасанайнгаа шэмэглэл гоёолтын ажал бүтээгээ. Шэрээтэ ламаар Лубсан Базаржабай һунгагдаа һэн. 1991 оной августын 12-то Сээжэ-Бургалтайн дасан шэнэ ами абан, одоо сагай түрүүшын хурал хурагдаа. Тэрэл ондо хуушан Согшин дуган шэнээр бодхоогдожо, 1992 оной августын 10-да баярай оршондо нээгдээ юм. 2012 ондо Буддын шажанай Сангхын зүгһөө дэмжэлгэтэйгээр Сээжэ-Бургалтайн дасанай гол дуганай барилга эхилэгдээ. Тиихэ зуураа 1854 ондо зурагдаһан хуушанайнь барилгын түһөө баримталагдаһан. Тус барилгада ганса Захааминай зон бэшэ, бүгэдэ буряад арад үргэн хандиб үргэжэ, хамта дээрээ 14 миллион түхэриг сугларһан байна. 2014 оной сентябриин 6-да шэнэ Согшин дуган (гол дуган) баярай оршондо нээгдэһэн. Улаан хирпиисээр баригдажа, доодо дабхартань хуралаа хураха уужам танхим зохёогдоо. Эмшэ, зурхайша ламанарай таһалганууд ба ном үзэхэ тусхай таһагууд зохидоор бэлдээтэй. Гурбадахи дабхартань номой сан түбхинэжэ, мүн ламанарай бүтээлдэ һууха таһалга оршоно. Сээжэ-Бургалтайн дасанай мүнөө үеын шэрээтэ Дэнзэн гэлэн Зоригто Доржиин тус барилга ударидажа, тухандань хүргэһэн байна. Сааашадаа дасан бүри һайханаар һалбархань дамжаггүй. Арад жиндагай абьяастай ажалай хүсөөр үндэрлэһэн Сээжэ-Бургалтайн дасанай туй мандал, рамнай үргэхэ дээрээ XXIV Бандида Хамба Лама Дамба Аюшын энэ нютагай уран бэлигтэй, ажалша бэрхэ, урагшаа тэгүүлһэн зониие магтахадаа, нютагайнь нэрые сээжын улаан зүрхэнтэй зэргэсүүлэн, иимэл халуун зүрхэтэй зандаа элинсэг эсэгэнэрэйнгээ дамжуулһан энжэ баялигаа: үндэһэн соёл, бурхан шажан, дархаша урлигаа, үндэрлиг сэдьхэлээ унагаангүй, һүр жабхалангаа буурангүй, үеһөө үедэ ябахыень уряалан үреэһэн байна. Ум сайн амгалан болтогой!
Баригдахаяа байһан дасанайнгаа һуури бэдэржэ, Пардын Дагба гэжэ Гэгээтэйн дасанай лама 1821 ондо Бургалтай, Сээжэ, Булагтай, Хуурайн Адаг, Үлэгшэн нютагуудаар ябаһан. Үндэһэтэнэй архивай дансын мэдээгээр 5-хи зэргын ноён барон Шиллинг тус дасанай һуури Бургалтайда байха гэжэ баталһан. Тиин Захааминай хоёрдохи томо дасанай барилга эхилһэн байна. Дасанай барилгые Үлэгшэнэй, Бургалтайн, Хуртагын, Хамниин, Цахирай, Бүргын, Дүтэлүүрэй ба бэшэшье дүтэ ойрын нютагуудай эрхим шэлдэг уран дархашуул, алтан гартан оролдожо, тухандань хүргэһэн. Мүн хилын харуулай бэрхэ ород дархашуул шадалаараа дүнгэлсэһэн гэхэ. Жамсаран сахюусантай “Дондуб Норбулин” Санагын дасанай түрүүшын шэрээтээр Пардын Дагба лама һунгагдажа, Пардайн ламхай гэгдэн, арад жиндагта хүндэтэй ябаа.
1854 онуудаар Бургалтайн дасаниие үргэдхэхэ, уужам салуу болгохо, хубарагуудые һургажа, өөһэдын ламанарые олошоруулха тухай хэлсээн гаража, арад жиндагуудһаа бадар татагдажа захалаа. “Буряад ороной ламын шажан” гэһэн ном соохи А.М.Позднеевэй элидхэл соо иигэжэ хэлэгдэнэ “Сээжэ-Бургалтайн дасанай түһөө Эрхүүгэй губерниин архитектор 1854 оной апрелиин 30-да зохёожо дүүргээ”. Тэрэнь үнэн алдартанай хэрээһэнэй түхэлтэй болоһон байжа, һүүлдэнь түбэд маягай түхэл оруулагдан заһагдаа һэн. Дасанай жиндагта тиихэ сагта ойро тойроной Ехэ-Сахирай, Хасууртайн, Бүргын, Үнилгын, Харсаагай, Хуртагын, Хуурайн-Адагай, Баглахын, Үлэгшэнэй, Сээжын, Дүтэлүүрэй, Мэлэ болон Зэдын аймагай Алцаг, Армаг мэтэ дүтын тосхонуудай айл аймаг тоологдожо байгаа. Арад жиндагай үгэльгэ хандибай хүсөөр 1880-1882 онуудаар шэнэлэгдэн, түбэд маягтай барилгатай гурбан дабхар шулуун дасан мүндэлһэн. Шэнээр баригдаһан дасан хэрээһэндэл бэшэ, харин тэбхэлжэн дүрсэтэй боложо, барилгынгаа талаар тон өөрсэ маягтай: доодо дабхарынь хабтагар түбэд хушалтатай, дээдэ хоёр дабхарынь хятагар хитад оройтой һэн. Тиигэжэ тус дасан хитад, түбэд, ород барилгануудай, мүн буряад дархашуулай һонор ухаанһаа түрэһэн үндэһэн шэнжэ шанарые шэнгээн бодоо гэхээр. Дасанай барилгын үнэ сэн 3480 түхэригтэ хүрэжэ байхадань, 46 баян айлнууд хамтараад, 7039 түхэриг үргэһэн, бэшэ жиндагууд арга шадалаараа болоһон байна. Бургалтай нютагай Ехэ Бата гэжэ жиндаг 14 сарнуудые үргэһэн суутай. Дасанай доторхи хэрэгсэл болохо бурханай дүрэ, ном сударнуудые, мүн бэшэшье хэрэгтэй эдлэлынь жиндагууд гэртэһээ асаржа гү, али өөһэдөө зуража, оёжо, дархалжа, үргэл хэжэ байһан. Олон жэлэй туршада Бургалтайн урашуул: Нима Найданай, Жамсаран Буяанай, Сэдэн Ошорой ба бусад дуган сүмэнүүдые шэмэглэжэ, бурхануудыешье бүтээжэ байгаа.
Шэнэ дасан Чойра дуган гэгдэжэ, будын шажанай гүн ухаанай эрдэмые эндэ шудалха арга боломжо үгтөөд, тус һургуулида холо ойроһоо хубарагууд, ламанар ерэжэ һуралсажа захалаа. Цанид шойрын һургуули 5 шатын 14 ангитай, 9-хи жэлдээ гэбшын дамжаа баригдадаг, саашадаа 8 шата дабажа, габжа гарадаг, харин һаарамба болохо гэбэл, Һаса Жуу зорижо, шанга шалгалта Брэйбун, Сэра, Галдан мэтэ Түбэдэй гол дасангуудай ехэ суглаанда дагсал хаялсан дабаха ёһотой һэн. Дооромбын дамжаа тоологдоһон дасангуудһаа гадна үшөө Амдо, Лавран дасангуудта барижа боломоор байгаа. Бургалтайн дасанай аграмба зиндаатай ламанар гэбэл: Данзан Иринчинэй шэрээтэ, Буянта Банзаракцын, Данзан Мухарай ба бусад. Мүн ехэ ехэ ламанар: Паапалиин Байман лүйжэншэ, Санданай Жанчиб соржо, эмшэ лама ба бусад. Нютаг нугадаа суурхаһан үшөөшье олон бэрхэ ламанар үе бүри байһан: АтхуАрабдан, Мухари, Шаданай Гүнтэб, Цэдэнэй Ошор, Хубарагай Лодой, Сампилай Лубсан, Лопилой Лубсан, Гончигой Дабаа-Самбуу.
Тус дасан Сэлэнгын зүүн бэедэ Улаан Жамсаранай сахюуса хуража, буян хэшэг дэлгэрүүлдэг, нүгэл хилэнсэ арюудхадаг, Цам наадатай нэгэл дасан байһан. XIX зуунжэлэй тэнгээр Сээжэ-Бургалтайн дасан хүгжэлтынгөө үндэр шатада хүрэжэ, хамта дээрээ 450 лама хубарагууд монгол ба түбэд хэлэ бэшэг үзэжэ, шажанай янза бүриин һалбари шэлэн шудалжа, түбэд аргаламжын нюусануудтай һайн танилсажа, дүршэн хэрэглэжэ байһан. 1874 ондо дасан шэнэлэгдэн һэльбэгдэжэ, 1880 ондо буряад ба ород уран дархашуулай хүсөөр гурбан дабхар шулуун Согшин дуган дахин үндэрлэбэ. Сээжэ-Бургалтайн “Дондуб Норбулин” дасан саашадаа шулууншье, модоншье барилгануудаар элбэгжэн, томо дасан болоһон юм. Будын шажанай гүн ухаанай эндэ шудалагдажа байһан тулань 1890 ондо шэнэ дасанда Чойра дасанай зэргэ олгогдоһон. Тус һургуули түгэсхэһэнэй удаа ламанар хэдэн хатуу дамжаа гаталжа, гэбшэ, габжын зиндаатай боложо гарадаг байгаа.
1930 ондо дасанда 400 гаран ламанар ба хара зоной байһан 150 гэр тоологдоо. Тииһээр Зүблэлтэ гүрэн шажан мүргэлые хашажа, хаажа, һүйдхэлтэй саг ерээд, Буряад-Монголой республикын дэбисхэр дээрэхи дасан дугангууд дээрмэ, һандаралай тодхорто оробо. Бургалтайн дасанай болон бүгэдэ угсаатанай хоморой шухаг баялиг бусалтагүй хосоржо, зарим зүйлнүүдынь Улаан-Үдын, Хяагтын, Ленинградай түүхын музейнүүдээр тараагдаһан. Хардалга, гүрдэлгэ үргэнөөр хэрэглэгдэн, лама санаартаниие хииһээ абан гэмнэжэ захалаа. Сээжэ-Бургалтайн дасанда гүрэн түрэдэ эсэргүү “ламанар ба нюдарган баяшуулай эблэл” бии болоо гээд, “Санагын хэрэг” гэһэн мүрдэлгын хэрэг дэгэд зохёогдоод, хамалган, хашалган гээшэнь эхилһэн. Дасанай ламанар шэрээтэ ударидагшатаяа Үлэгшэнэй, Бүргын, Цахирай сомоной нюдарган баяшуулаар хамтаран, засаг түрэ унагааха ажал ябуулжа байһан ангиин дайсад гэжэ гэмнэгдээд, түрмэ шороной оёорто хаягдажа, холо ойгуур сүлүүлһэн. Тиихэ үедэ хамагдаһан ламанарай тоодо аграмба Буянта Банзарагцын, шэрээтэ Данзан Иринчинэй, һаарамба Данзан Мухтарай, засаг лама Шойдон Шагдур-Зайсанай, Гүнтэн Шадатын, Нима Гармын ба бусад ороно. 1930 оной август һарада Сээжэ-Бургалтайн хэрэгээр мүрдэлгэдэ ороһон зонһоо 100 ламанар хойно хойноһоо тушаагдаа бэлэй. Хашалган хамалганай 2-хи долгёор 1938 оной дахин гэмнэгдэн дээдын саазада (буудажа алаха гэһэн) хүртэһэншье зон бии һэн. 1930-1936 онуудаар Санагын дасанда хурал номоо хураһан зандаа 6 ламанар үлөөд байһан: Бальжарай Сүмэрэб габжа, Батын Лубсан-Доржо, Дабаагай Ринчин, Дашын Шоймпол, Сэрэнэй Жаб, Шүлтэмэй Содбо гэбшэнэр. 1935 ондо Сээжэ-Бургалтайн дасан хаагдажа, дуган сүмэнүүдынь задалагдажа, ондоо тээшэ абаашагдаа. Гол Согчин дуган соонь Бургалтайн МТМ байрлажа, бурханай номууд бригадануудаар тараагдажа, тоһо түлишын аршуул болгон хаягдаһан.
1991 ондо Бургалтайн-Адаг ба Үлэгшэн нютагай наһатайшуул Сээжэ-Бургалтайн дасанаа һэргээн бодхооё гэжэ шиидээд, эршэмтэй ажал ябуулагдажа эхилһэн. Жиндагуудай туһаламжаар урданайнь багахан дуган һэльбэгдэн бодоо. Бүхы наһаараа барилгашан ябаһан бэрхэ дархан Даша-Нима Цыденович Доржиев барилгын прорабай үүргэ даажа, өөрөө дархалалсажа, салин хүлһэ абангүй хүдэлөө. Һарын 800 түхэриг салингаа абахаяа арсажа, тэрэ сугларһан 4300 түх. мүнгөөрөө дасандаа хэрэгсэл абажа үргэһэн буянтай. Мүн Даша-Сэнгэ Гомбоевич Дансарунов, Гомбо Бадмаевич Доржиев гэгшэд түлөөһэ солхообшье абаагүй. Тиигэжэ бултыень эндэ тоолохоор бэшэ олон, энэ дасанда хабаатай хамаг нютагуудай урашуул хамтаран, үнэн зүрхэнһөө оролдожо, үдэр һүнигүй ябажа, дасанайнгаа шэмэглэл гоёолтын ажал бүтээгээ. Шэрээтэ ламаар Лубсан Базаржабай һунгагдаа һэн. 1991 оной августын 12-то Сээжэ-Бургалтайн дасан шэнэ ами абан, одоо сагай түрүүшын хурал хурагдаа. Тэрэл ондо хуушан Согшин дуган шэнээр бодхоогдожо, 1992 оной августын 10-да баярай оршондо нээгдээ юм. 2012 ондо Буддын шажанай Сангхын зүгһөө дэмжэлгэтэйгээр Сээжэ-Бургалтайн дасанай гол дуганай барилга эхилэгдээ. Тиихэ зуураа 1854 ондо зурагдаһан хуушанайнь барилгын түһөө баримталагдаһан. Тус барилгада ганса Захааминай зон бэшэ, бүгэдэ буряад арад үргэн хандиб үргэжэ, хамта дээрээ 14 миллион түхэриг сугларһан байна. 2014 оной сентябриин 6-да шэнэ Согшин дуган (гол дуган) баярай оршондо нээгдэһэн. Улаан хирпиисээр баригдажа, доодо дабхартань хуралаа хураха уужам танхим зохёогдоо. Эмшэ, зурхайша ламанарай таһалганууд ба ном үзэхэ тусхай таһагууд зохидоор бэлдээтэй. Гурбадахи дабхартань номой сан түбхинэжэ, мүн ламанарай бүтээлдэ һууха таһалга оршоно. Сээжэ-Бургалтайн дасанай мүнөө үеын шэрээтэ Дэнзэн гэлэн Зоригто Доржиин тус барилга ударидажа, тухандань хүргэһэн байна. Сааашадаа дасан бүри һайханаар һалбархань дамжаггүй. Арад жиндагай абьяастай ажалай хүсөөр үндэрлэһэн Сээжэ-Бургалтайн дасанай туй мандал, рамнай үргэхэ дээрээ XXIV Бандида Хамба Лама Дамба Аюшын энэ нютагай уран бэлигтэй, ажалша бэрхэ, урагшаа тэгүүлһэн зониие магтахадаа, нютагайнь нэрые сээжын улаан зүрхэнтэй зэргэсүүлэн, иимэл халуун зүрхэтэй зандаа элинсэг эсэгэнэрэйнгээ дамжуулһан энжэ баялигаа: үндэһэн соёл, бурхан шажан, дархаша урлигаа, үндэрлиг сэдьхэлээ унагаангүй, һүр жабхалангаа буурангүй, үеһөө үедэ ябахыень уряалан үреэһэн байна. Ум сайн амгалан болтогой!