Михаил Елбонов. Зүжэгшын бодолнууд

На сцене отрывок из первого спектакля «Чингисхаан». В роли Чингисхаана — Михаил Елбонов. 

1. «ЧИНГИСХААН». ЗYЖЭГҺӨӨ ХЭҺЭГ. ЧИНГИСХААН

Готовится к выходу на отрывок второго спектакля — переодевается, гримируется, ходит, сидит, отдыхает, пьёт чай и т. д. 

ГОЛОС М. ЕЛБОНОВА ЗА КАДРОМ: Хаашуул, гүрэн түрые ударидагшад... Хаашуул гэхэhээ, хэды олон хаануудые тайзан дээрэhээ харуулhан хүнбиб? Гэсэр хаан, Чингис хаан, Харалтуур хаан, Шарлай хаан, Лиир хаан,.. бурха-аан даа! Энэ наhандаа хэды олон хаануудые наадаhан болонобиб? Гайхалтай... Энэ наhандаа гэхэhээ,.. 70 наhан! Энэ иимэ үндэр наhатай болошоод, энэл тайзан дээрээ байхаб гэжэ тиихэдэ, Ленинградта hуража байхадаа, ухаандамнишье ородоггүй байгаал. Энэм хэзээ, али сагтаа болоhон юм бээ, яаhан үнинэй шэнгиб? Байhан юм гү?? Yгы даа. Энэ ушар мэнэл hаяхана болоо hэн бэшэ гү? Юундэб гэхэдэ би хуу hанажа байнаб — бүхы багшанараа, суг hураhан нүхэдөө, тэрэ хоол баридаг газараа, хамтынгаа байраhаа hургуулидаа хүрэтэрөө ошодог харгыгаа. 


Метрогой хаагдаха болотор hуралсал-бэлэдхэлшни болохо. Тиигээд лэ эсэшэнхэй, гэбэшье айхабтар сэдьхэл амгалан хамтынгаа байрада ошохош. Хамтын байра гэхэhээ, хото муутай намайгаа хайрлажа манайхин — Хорло Ханда хоёр зууршалжа, Уран зохёолшодорй холбооной хамтын байрада тогоошон Федора хүгшэндэ байлгаа. Баба Феня, хохлуша, «hарна дивчина!» — гэдэг бэлэй. Институдайнгаа хажууда, наhан үеэрээшье хараа-үзөөгүй хоол эдижэ, ябадал багатай боложо жаргашооб. Бурхан хаража намайе тэндэ байлгаа юм бэзэ, тэрэгүй hаа, бү мэдэе, юуншье болохо байhан юм...

1966 ондо Ленинград ерэжэ буухадамни Валера Баторов Хэшэгтэ Мункуев хоёр гитара баринхайнууд угтажа абаа. Угтахадаа нэгэ дуу яаhаншье гоёор дуулаа гээшэ hэм, бүхы сэдьхэлээ шэнгээжэ дуулаа, тиихэдэнь бишье, түрүүшынхиеэ тэндэ шагнамсаараа, тэрээхэн дуундань дурлашоо бэлэйб...

Дуулаадшье үзэхэдэ яалай: 

ПОЁТ: «Это было недавно, это было давно...» (Георгий Отс) 


Ехэ театрнуудай нэгэндэ, амиланшьегүй, мэдээжэ зүжэгшэдэй наадахые адаглажа hуудагаа hананаб!
Ленинград! Тэндэл би, Хурамхаанай хүбүүхэн, уран зохёол гээшые өөртөө нээгээб, зүжэглэмэл зохёол... 

Ленинград — минии оройдоошье дуулаа, мэдээгүй олон асуудалнуудайм тайлбаринууд, түрүүшымни найдал!.. 

Выходит на второй отрывок 

2. «РЕВИЗОР». ЗYЖЭГҺӨӨ ХЭҺЭГ. ХЛЕСТАКОВ 

Затем готовится к выходу на отрывок третьего спектакля — переодевается, гримируется, ходит, сидит, отдыхает, пьёт чай и т. д. 

ГОЛОС М. ЕЛБОНОВА ЗА КАДРОМ: Бага наhамни,.. гэрэй оройдо гүйжэ гараад: «Би артист гээшэб» — гэжэ hүүхирдэг байhан наhамни... Тэрээхэн бишыхан тосхомни,.. Угнаасаймни... Намагта орожо хосорхонь гэжэ тэндэ ажаhуужа байhан айл зонуудые баранииень хүршэ тосхондо — Арзгуунда нүүлгэдэг бэлэй...
 
Мүнөө тоонто нютагаа эрьежэ ошоходоо хооhон талада, түрэhэн гэрэйнгээ hууриие хараад лэ бусанаб. Дайнай дүүрэhэн жэлэй намар энээхэн, мүнөө үгы тосхондо түрэhэн, эльгэ зүрхөөрөө, хүйhөөрөө холбоотой газар дэлхэйн энээхэн булангые юунhээшье ехээр сэгнэжэ, хүндэлжэ, үргэжэ ябадагби. 

Багадаа би эсэгэгүйдөө гомдолтой ябадаг hэм. Тэрэ багадам яатараашье дуталдадаг hэм... Яахаб, энэшни үхибүүн наhанай зуурын лэ байдал. Эжымни мордоходо, абамни ерэжэ абаашаа. Эжымни! Хойто эхын эльгэн хүйтэн гэдэг, теэд энэш хүгээрээ болодог байhан байха. Би тиимэ юумэ обёороогүйб Хойто эхэмни, хоёрдохи эжымни, минии бүхы ажабайдал, ами наhамни — тэрэл байгаал даа — бүлэмни, абарагша заяамни... Багадаа тоомоо таhараал бэзэб даа. хүдөөгэй хүүгэд барандаа тиимэл ха юмбибди.

Минии багын үеын үбгэд гэжэ, ямархан үбгэд байдаг hэм даа, ухаантай,.. шогтой,.. үнэншэ... Нютаг бүхэндэ өөрын Шукарь үбгэн ябадаг байhан байха. Мандашье бии юм hэн — Митаб дедушка. Малгайнииньшье адли hэн. Малаа уhалаад, манайда ходол ороод ерэхэ, холуур түрэлэй юм hэн, Хөөрэхэ, хоолойнь хүнэй дабтамаар бэшэ hонин, тамхи татаха... 

1952 оной намар бэлэй. Гаарга. Түргэн урасхалтай хадын гүнзэгы гол. Би одоо долоон наhатайл арайхан болоогүй аха нүхэр Гошатайгаа — Раднаев, али элдэбээр аргыень оложо, голойнгоо саада эрьедэ гараад, саашалбабди. Һургуулида ошобо гээшэбди, нүхэрни 3-дахи ангида hураха, харин би — бэлэдхэлэй ангида hанаатай, юундэб гэхэдэ энэ жэл hургуулида ябаха гэжэ бэшэгдээгүй байгааб, наhан хүсөөгүй. Тэрэ үеын, дайнай hүүлээр гараhан хүүгэд айхабтар олон, hургуулида багтахагүй олон байгаа. Тиигээд, хахадшье hара наhанайнь хүсөөгүй hаа — абахагүй гэhэн зарлиг байгаа. Абаагүйл даа нээрээшье. Хойто жэлынь, наймаяа шахашаhан хүн, hургуулида абтажа, hуража захалбаб. Түрүүшымни багша Нанзад Будаевна Мунхоева хэн ямар дуу мэдэхэб, дуулагты гэбэ. Өөрынгөө абга эгэшын дуулахада хадуужа абаhан:

«Моя подружка бестолковая —
Когда любит, когда нет...» — гэжэ дуугаа дуулаад лэ орхибоб. Энэм зоной урда гаража дуулаhан түрүүшымни дуун байhан бэшэ аал даа? Дуун... Тэрэ гэhээр лэ мүнөө хүрэтэр дуулажа ябана ха юмбиб даа...

Нанзад Будаевна... Олон түмэн шабинарые hургажа табиhан буянгынь тэрэниие үргэжэ ябаhан юм бэзэ, үндэр наhа эдлэжэ, hаял, нёдондо жэл, хада гэртээ мордоо бэлэй. 

Выходит на третий отрывок 

3. «АМАР ЗАЯАГYЙ АМАРАЛТА». ЗYЖЭГҺӨӨ ХЭҺЭГ

Затем готовится к выходу на отрывок четвёртого спектакля — переодевается, гримируется, ходит, сидит, отдыхает, пьёт чай и т. д. 

ГОЛОС М. ЕЛБОНОВА ЗА КАДРОМ: Манай буряадууд айхабтар бэлигтэй зон. Ямар олон ялас гэмэ хүнүүдээр энэ наhандаа уулзагдааб даа. Арад зоноо хүтэлхэ шадалтай, ухаатай, тиимэ, урагшаал дабхиха бодолтой. Жэшээнь, Саганов, байгаа, Эрэл hэн даа! Тэрэ үеын хүтэлбэрилэгшэдшье гэжэ, ондоонууд hэн, ажалша зондоо хандасатай, тэдээнээ үргэжэл байгаа ха юм. 

Гансахан минии нютагааршье абаад үзэел даа. Дээдэ-Баргажан,.. Доодо-Баргажан... Эндэhээ бэлигтэй хүнүүд ехэ олоороо ургажа гараа. Аяар зургаан арадай артистнар гараа бшуу даа: Гомбо Цыдынжапов, Бадма Балдаков, Чимита Шанюшкина, Владимир Буруев, Саян Раднаев, тиихэдэ би — Ёлбонов. Үшөө тиихэдэ зургаан арадай театрнууд ажаллажа байна. Генералнууд байха: Занданов, Цыденов, аха-дүүнэр Хэшэгтуевууд. Бүхы Буряад орон соо гансахан СССР-эй арадай багша байгаа бшуу даа — Мария Чириповна Гармаева. Бүхы Баргажан голоор арбан дүрбэ-табан Социалис Ажалай Геройнууд. Тэдээн сооhоо Цырен Юндунов, Шоймпол Бадмаев. Нютаг нугаяа магтан дуулажа ябаhан хоёр ехэ поэдүүднай — Николай Дамдинов, Солбон Ангабаев...

Доодо-Баргажан гэбэл — Лугшахаан: СССР-эй арадай артист Гомбо Цыдынжапов, эгэшэ-дүү хоёр докторнууд — Надежда Бужиглаевна Боянова — нюдэ эмнэдэг эмшэн, Вера Ринчиновна — СССР-эй Верховно Соведэй Президиумэй гэшүүн байгаа. Түрүүшын буряад хирург Эрдэн Раднаев. Тэрэнэй нэрээр Улаан-Үдын медучилище нэрлэгдэhэн гэжэ мэдэнэбди. Гурбан Социалис Ажалай Геройнууд: Сандажап Баяндуевич Чойропов, Радна Сагалаевич Бубеев, Эрдэниев Ринчин Ванюшкеевич. Доржо Тибочкеевич Цыремпилов соёлой министр байгаа. Бэрхэ хүтэлбэрилэгшэ Вандан Бадмаевич Базаров. Смоленщинын партизаануудай командир, түүхэдэ ороhон Гуржап Очиров, Буряадаймнай арадай артсит Сэсэгмаа Сандипова, Россиин габьяата артист Баатар Будаев,.. биил даа нютагаа үргэжэ ябаhан бэрхэ бэрхэ хүбүүд басагад. 

Хоёр-гурбан зуугаад жэлнүүдэй саана тиимэ хүбүүд буряад арад соо мүндэлдэг байгаа. Тиимэ бэлигтэй, ухаантай хүбүүд хожомоошье мүндэлжэл байха бэзэ гэжэ би этигэнэб...

Выходит на четвёртый отрывок 


4. «ТАЙШААГАЙ ТАШУУР». ЗYЖЭГҺӨӨ ХЭҺЭГ 

Затем готовится к выходу на отрывок пятого спектакля — переодевается, гримируется, ходит, сидит, отдыхает, пьёт чай и т. д. 

ГОЛОС М. ЕЛБОНОВА ЗА КАДРОМ: Амиды ябаха гээшэ, нээрээ, гоёл даа! Бурхан намда жаргалтайл ажаhуудал үршөөгөө байн. Yри бэе байна, намайе энэ дэлхэй дээрэ үргэлжэлүүлхэ ашанар, гуша... Гуламтыемни сахидаг, алишье сагта араhаамни харалсажа, маналсажа байдаг наhанайм нүхэр! Тиимэhээл нютаг дайдаhаань харалтатай, үргэмжэтэй, урагшатай, азатай ябанаб гээ hаамни хэн арсахаб? Азатай... 
Һархиигаад, наhандаа дарагдаад hуушаха сүлөө олдохогүй юм ха юм. Аргатай хадаа, хоёр хүлнүүд дээрээ хадаа, ябажал ябагданал даа, яахабши теэ, ябажал ябаха хэрэгтэй, зоной этигэл найдалые харюулан. Ябаха... Жаргал гээшэнь энэл юм бэшэ гү? Һая болотор hанадаг байгааб — 70 наhаяал аргалжа хээ hаа даа гэжэ,.. харин мүнөө, Зельдин шэнги, 100 наhаяаш угтаа hаа хамаагүй бодолтой болошоод байнаб. 
Иигээд байхадаа битнай — тэрэл зандааб. Бүхы наhаараа тон дуратай хэрэг, ажалтайб — театрни! Минии ажаhуудал-байдалай гол удха энэл даа, минии — Ёлбоновой!

Выходит на пятый отрывок 


5. «ЗАЛУУГАЙМНАЙ ШУБУУД». ЗYЖЭГҺӨӨ ХЭҺЭГ. БАЗАР