Бэрхэшни — һанаанай, бэлигшни — заяанай

Бүхы наһаараа хүдөөдэ ажалтай ябаһан би Буряадай радио болон телевиденидэ ажалтай боложо Улаан-Үдэ ерээд, тэрэ гэһээр хори гаран жэлнүүдэй туршада Баярма Владимировнатай үдэр бүри харилсажа ябанабди. Баярма Владимировна театрай мэргэжэлтэдые бэлдэдэг Ленинградай ехэ һургуули дүүргэһэн хүн. Дүүргэжэ ерээд, хэдэн жэлнүүдэй туршада Буряад театртаа ажаллаа, удаань Буряадай телевиденидэ зэргэ шахуу ерээ һэмди, Баярма сэнхир экранда дамжуулгануудые бэлдэжэ гаргадаг найруулагша боложо ороо бэлэй. 

Үгэ бүхэн өөрын һуури байратай, тэрэ мүртөө, эгээл шухалань, хаража гү, али шагнажа һууһан хүнэй сэдьхэлдэ шэнгэхэ мэдээсэлэй тон ехэ үүргэтэй. Тиимэһээ үгэдөө һалан, гоё үгэнүүд гэжэ дашуураад дайдаар дүүрэн дэлгэршэхэ, эсэстээ ошожо мэдээсэлэйнгээ гол зорилгые алдажархиха ушарнууд журналистнуудай (илангаяа залуу журналистнуудай) дунда үсөөн бэшэ. Баярма Владимировнагай «хатуу» гарта ороһон тэдэ бэшээшэд ойрын саг соо эфирэй саг гээшые сэгнэжэ, үгэдөө нарин боложо, удхаараашье, үзэмжынгөөшье талаар зохидхон дамжуулгануудые бүтээхэ шадабаритай болоно гэжэ үшөө телевиденидэ байхадаа анхараа бэлэйб.

Баярма Буряадай телевиденидэ залуушуулай таһагай удха түгэлдэр дамжуулгануудые тон наринаар, үзэмжэтэй һайханаар бэшэжэ, сэнхир дэлгэстэ гаргажа, хэдэн жэлнүүдэй туршада ажаллаа, тиихэдээ сэсэн мэргэн журналистнуудай һанал бодолые уран гоёор шэмэглэжэ шададаг һэн. Баһа хаанашье һургадаггүй үшөө нэгэ шадабариие өөрынгөө сэдьхэлэй, ухаан бодолой түрэлхиин баян нөөсэһөө гаргажа юм бэзэ, клип гээшыел айхабтар гоёор бүтээжэ һуранхай. Баярмагай бүтээһэн хэды олон клип-дуунууд мүнөө болотор гаража байдаг бэ. Буряадай телевиденидэ гарадаг Жаргал Бадмацыреновэй, Баярма Раднаевагай, Дымрын Ринчиновагай, үшөө хожомынь бэшэгдэһэн Чингис Раднаевай, Болод, Жаажан Динганорбоевтанай, Намхайн Мөнхзулын, Билигма Ринчиновагай, Зоригто, Нонна Тогочиевтанай, Бадма-Ханда Аюшеевагай хабаадалгатай клип-дуунуудые, хүндэтэ унгшагшад, эдэ мүрнүүдые уншажа һуухадаа нюдэндөө элихэн хаража һууна ёһотойт... 

Баярма Жалцановагай бүтээһэн томо томо захатанууд гэбэл — Геннадий Башкуевай бэшэһэн «Дуранай гасалан» («Ирония любви или с Новым годом!») гэжэ уран һайханай фильм, тэрэнь мүнөө гурбан хэлэн дээрэ (ород, буряад, монгол) бэшэгдэнхэй. «Сагаан һарын одод», «Торгон зам», «Нүүдэлшэдэй ая дуун», тиихэдэ республикын хэмжээнэй ехэ ехэ проектнүүдэй найруулагша боложо саг үргэлжэ шэлэгдэдэг, зарим тэдыень нэрлэбэл — «Сурхарбаан», «Алтаргана» болон бусад. Эндэ онсолон хэлэхэ нэгэ юумэ байна гэбэл, жэл бүри үндэр түрэлтэ Далай багшын түрэһэн үдэртэ зорюулагдаһан үдэшэнүүдэй найруулагша, тиихэдээ иимэрхүү хэмжээ ябуулгануудые эльгэ сэдьхэлээ сүм үгэжэ бүтээдэг хүн юм. 

Дасан, шүтөөн, мүргэлнай
Далай ламын үршөөлтэй.
Халуун үршөөл, шүтөөниинь
Хэтын буян түхөөгөө...

Хамалган хашалганда хосорһон хүнүүдэй дурасхаал ёһолжо Буряадай Оперын ордон соо мэнэ һая үнгэрһэн үдэшэдэ ерэһэн зоной һанаан тэнигэлэн, сэдьхэл амар байгаагүй, Баярма өөрынгөө энэрхы нимгэн сэдьхэлые тайзан дээрэ боложо байһан үйлөөр дамжуулан, сугларһан зоной сэдьхэлдэ шэнгээжэ шадаа бшуу даа.

Хүн бүхэн шажан мүргэлдэ һүзэгтэй байха уялгатай бэшэ ха юм даа, энэ доторой, сэдьхэлэй, тон нарин хубиин хэрэг. Баярма шажан гээшые, һүзэгтэй хүнүүдые айхабтараар хүндэлдэг, һүүлэй жэлнүүдтэл арайхан үндыжэ, һэргэжэ байһан шажан шүтөөнөө гамнажа, үргэжэ, сэгнэжэ ябадаг хүн юм. Эндэ иимэ нэгэ ушар һанаандамни оробо. Буряад литературын алтан жасаһаа дээжыень суглуулжа, Буряад драмын театрай артистнарай гүйсэдхэлгөөр «Мүнгэн дуһалнууд» гэһэн гурбан хубиһаа бүридэһэн суглуулбари бэлдэжэ байгаабди. Тэндэ Х. Намсараевай «Үбгэн гэлэнэй үгэ» ороһон, тэрэниие радиогоймнай мэдээжэ диктор Батор Цыбенов уншаха байгаа. Баярма шажанай албатаниие наада бариһан энэ зохёолые би бэшэхэгүйб гэжэ ог таһа арсаад, тэрээхэн зохёолыень Жанна Чимитовна бидэ хоёр Баярмагүйгөөр бэшэжэ оруулаа бэлэйбди.

Буряад драмын театрай тайзан дээрэ табигдажа байдаг зүжэгүүд эндэ нэрлэгдэнгүй байжа боломоор бэшэ. Хүүгэдтэ гэжэ тусагаар табигдаһан үльгэр, онтохонууд жэл бүри, тэдээнэй хажуугаар томо томо захатанууд — А. Лыгденовэй «Зүрхэн шулуун», Д. Сультимовэй «Эртын хабар», Д. Эрдынеевэй «Бальжан хатан», Раффи Шартын «Се ля ви. Простая французская история», Монголой Ара-Хангайн театрай тайзан дээрэ А. Вампиловай «Ууган хүү» болон бусад. Эдэнь ямар зүжэгүүд, юун гээшэб гэжэ эндэ бэшэжэшье һууһанай хэрэг үгы бэшэ аал даа, зүжэгүүдые хараһан хүн бүхэн өөрынгөө сэдьхэлдэ тобшолол хэжэ, тойроод байһан байгаалидаа, ниигэмдээ, бусад хүнүүдээр харилсаануудтаа доторойнгоо хандасые эрид хубилгажа гарадаг, тэрэнь тэдэ харагшадтай хөөрэлдэхэдэ эли байдаг. Тиихэдэ арайхан залуугаар алтан дэлхэйһээ халижа ошоһон Намжил Нимбуевай нэрэмжэтэ уран шүлэгэй үдэшэнүүдые, мүрысөөнүүдые гайхалтай шадамараар бүтээжэ, Россиин олон регионуудай шүлэгшэдые хабаадуулһан, тэндэнь Москва хотоһоо томо шүлэгшэд хабаадалсаа бэлэй. Юрэдөө үсөөхэн үгөөр тобшолол хэхэдэ Баярма нэгэтэл халдажа ороһон юумэдээ гоёынь талые баряад, дуу, хүгжэм наяргаад гарашадаг хүн бэшэ, тэрээхэн гоёынь талые айхабтар гүнзэгы доторой бодолоор харагшын сэдьхэлдэ дамжуулха шэдитэй хүн юм. Буряад драмын театрай, республикын бусад коллективүүдэй томо концертнүүд хэды олоороо Баярмагай бэлиг соогуур буйлуулагдажа гараа гээшэб. Үшөө тиихэдэ арадай театрнуудай амжалта, туйлалтанууд...

Хүнэй бэрхэ ябаха һанаанай, тиихэдэ бэлиг гээшэнь — заяанай, баяртай ябыш даа, Баярма!

 2011