Танилсагты: Мэндсайхан!

Айхабтар бусайдаһан харилсаатай нэгэ бүлын эхинһээ эсэс (гэлтэй гү?) хүрэтэрхи ажабайдал, бүлын гэшүүдэй доро дороо туйлажа гараһан ехэ зоболон... Энээн соо ямаршье ушарта үри бэеынгээ түлөө һанаагаа табижа, зоболоншье үгы газарта зобожо байдаг эхын ябадал һанагдаагүй һонин ушаралай удаа яажа зүжэгэй эсэстэ хүрэжэ ерэнэб?


Бүлын гурбан хүүгэдэй хоорондын харилсаанууд юугээр дүүрэнэб? Хоёр хүбүүд түрмын үүдэнэй хоёр тээ.., тэдэ хоёрой багаһаа эрэ болотороо ойлгоогүй эхын нюуса, аһамаг боложо тэргэдэ «хадагдаһан» дүү басаганиинь, үриин түлөө зобожо бүхы наһаяа үнгэргөөд, эсэстэнь ошожо үриингөөл түлөө хосорһон эхэ.., иимэ зохёолые ажабайдалай ехэхэн дүршэлтэй, томохон, үндэр зиндаатайшье гээ һаа хамаагүй, зохёолшол бэшэһэн байха ёһотой шэнги аад...

...Зоболонто эхын ууган хүбүүн Болодой үеын гэмээр наһанай залуухан, сэбэрхэн, урихан миһэрэлтэй, налархай хандасатай эхэнэр хари ороной гал тэргээр ябаһан ябадалаа халташье удааруулангүй театрай хорёо руу гүйлгэһөөр орожо, шадамар, һурамагханаар үдэрэй туршада байха газартань зогсоогоод, саб гэмэ гэшхэдэлээр ябажа театрай гэшхүүр өөдэ гаража ерэбэ. Энэ хадаа үнгэрэгшэ жэлэй арбан һарын эхеэр Моноголой Нацагдоржын нэрэмжэтэ академическэ театр соо минии ушарһан, тэрэ театрай уран зохёолой таһагые даагша Дашзэвэгийн Мэндсайхан бэлэй.

Мэндсайханай ажалайнь таһалга соо хэдэн уулзалга үнгэргөөбди, компьютер соонь наринаар хадагалагданхай байдаг театрай бүхы нөөсэ гээ һаа алдуугүй зүжэгүүдые хараабди. Эдэ зүжэгүүдые захаһаань бултыень уншажа гараха аргын намда үгые Мэндсайхан ойлгожо, нэгэ зүжэг театртаа абаашажа табихыемнай өөрынгөө бодолоор шэлэжэ, намда үгөө бэлэй...

Дашзэвэгын Мэндсайхан. Монголой завхан аймагай Баянхайрхан сумда 1981 ондо түрэһэн залуухан уран зохёолшо хэдэн зүжэглэмэл зохёолнуудай автор юм. Театрта ажалтай хадаа юм гү, али юрэл зүжэг бэшэлгын орёо жанр тон һайнаар мэдэхэ болоһон дээрэһээшье байхадаа болоо, мүн энэ хүдэлмэридэ өөрын эльгэтэй байха хэрэгтэй юм шуу даа, тэрэнэй бэшэһэн зүжэгүүдынь миил, юрын лэ туршалганууд бэшэ байба ха юм. Д. Мэндсайханай бэшэһэн хэдэн зүжэгүүдые нэрлэбэл: «Арбан нэгэдүүгээр һарын бороо», «Минии нүхэдэй боосоон», «Эхэ», «Мануухай». Тиихэдэ «Богони үгүүлэлнүүдэй ном» хэблүүлжэ гарганхай, Дашзэвэгийн Мэндсайхан 1998 ондо дунда һургуули дүүргээд, 2002 ондо Монголой Уран зохёолой, хэблэлэй болон мэдээсэлэй дээдэ һургуули дүүргэнэ. Удаань хоёр жэлэй туршада Монголой ДМЖ түбэй нарин бэшэгэй даргаар ажаллаад, 2004 онһоо Монголой Нацагдоржын нэрэмжэтэ академическэ театрай архивай болон уран зохёолой таһагые даагшаар ажаллажа байна...

«Альганай шэнээхэн саарһан дээрэ 
Автобиогафимни багтанхай», — гэжэ хэмнай хэлээ бэлэй? Соном Гармаев бэзэ?
Альганай шэнээхэн саарһан дээрэ автобиографинь багтанхай энээхэн эхэнэр хэды үдэрэй туршада намтай ушарха уулзахадаа зохёол бэшэдэг хүн гээшэб гэжэ гансаханшье үгөөр дурдаагүй бшуу даа. Бишье хаанаһаа мэдэхэм һэм, Мэндсайханай гартамни барюулһан зүжэгые, баяраа мэдүүлэн, абаад лэ ерээ бэлэйб.

Нацагдоржын театрай хүтэлбэри манай театрта Мэндсайханай намда үгэһэн зүжэгһөө гадуур энэ «Эхэ» гэжэ зүжэг дурадхаад, манай театрай хүтэлбэри тэрэ зүжэгөө асаржа, уншажа хараад, оршуулха шиидхэбэри абтаа һэн. Россиин соёлой габьяата ажал ябуулагша, театраймнай найруулагша Владимир Кондратьев оршуулаад, театрай уран һайханай зүблэл уншалга үнгэргэжэ шагнаад, табиха гэһэн шиидхэбэри абаһан юм.

Тиигэжэ В. И. Кондратьев тэрэ зүжэгөө өөрөө тайзан дээрэ найруулан табижа, тэрэ һэдэлгэһээ юун гээшэ болооб гэжэ та олон харагшаднай һайн мэдэжэ байна ха юмта даа. Зүжэгһөө зүжэгтэ театраймнай танхим соо харагшад үсөөрнэгүй, тэрэл, гансаханшье сүлөө һуудал үгы, дүүрэн зандаа, тайзан дээрэ боложо байһан үйлэ ушаралнууд харагшын сэдьхэл дайража, хараһан хүн бүхэн доторой ехэ хүлгөөндэ эзэлэгдээд, хай даа, «хуурай нюдэтэй» хүн эндэһээ гарадаг юм аа бы гэхээр байдаг...

Түрэл театрайнгаа 75 жэлэй ойн һайндэрэй үдэрнүүдэй нэгэндэ энэ зүжэгөө баһал танайнгаа анхаралда табинабди, тиихэдээ хоорондын һайхан харилсаатай Монголойнгоо нүхэдые уринхай бэзэбди. Монголой театртай хэдэ хэдэн зүжэгүүдые андалдан найруулһан, артистнаршье бэе бэенэйнгээ зүжэгүүдтэ наадаһан байха. Монгол нютагтаа табигдаһан энэ «Эхэ» гэжэ зүжэгэй гол роль болохо Эхын рольдо Монголой габьяата артист, ороной киногой болон театрай эрхим зүжэгшэдэй нэгэн Намсарай Сувд наадаһан байгаа, мүнөө, ноябрь һарын найманда, манай табиһан зүжэгэй гол рольдо мүн лэ Эхэ боложо Намсарайн Сувд наадаха болонхой. Энэ ушар одоол һонин байхаар хүлеэгдэнэ. (Нацагдоржын театрай тайзан дээрэ 100 шахуу артистнарай хабаадалгатай «Адха нүжэ» гэжэ томохон зүжэгтэ Чингисхаанай эхэ Оулэн хатанай рольдо Н. Сувдай наадахые хараһан хүм даа. Эдээхэн мүрнүүдые бэшэжэ һууһан ушараа һамбаашалан, һайрхаадшье абахада юун болоо юм?! Энэ томо гарай зүжэгшэн тухай үшөө манай һонинуудта уншаха байхат.)

Үндэр наһанай ехэхэн баялигтай, дүршэлтэй, томо зохёолшодой нэгэн лэ энээхэн «Эхэ» гэжэ зүжэгые бэшэһэн байха гээд тухайлһаар байтарнай, элирхэдээ гайхалтай байгаа. Саг гээшэ нэгэ байрадаа байдаг бэшэ ха юм даа. Ошохо. Дүршэл мүлирхэ. Залуухан энэ зохёолшымнай монгол туургата арад түмэнөө суурхуулха, арад түмэндөө өөрөө суурхаха үень үшөөл урдаа. Зохёохы ажалдань айхабтар ехэ амжалтануудые хүсөөд лэ, хүндэтэ харагшаднай, таанараа энэ хүнтэй танилсуулхын тэды хэдэн үгөөр оролдобо гээшэб. 
Һайндэрөөр, хүндэтэ харагшаднай, түрэл театрайнгаа һайндэрөөр!

Энэл даа, таанарай дурлажа үрдиһэн зүжэгэй автор Дашзэвэгийн Мэндсайхан!