Энэмнай Олег Бабуев бэерээ!

Тайзан. Театрта дуратай бүхы хүнүүдтэ нангин энэ нюусатай Олег үшөө Захааминай аймагай Ехэ-Сахирай эхин һургуулиин шаби байхадаа танилсаһан, нютагай эдэбхитэн, поэт Василий Аюшеевэй хүтэлбэрилжэ байһан һайн дуранай театрта 1960-дахи онуудай эхеэр табигдаһан «Углуу газарай олзо дууһаа» гэжэ зүжэгтэ наадажа, нүхэд соогоо «артист» болонхой, одоол аха зоной даалгаһан энээхэн найдалда тэһэ баяртай ябадаг байба. Үбэлэй янгинама хүйтэндэ энэ зүжэгөө хүдөө малшадта абаашахадаа, мотоцикл дээрэ бишыхан артистаяа даха соо орёогоод, хоёр хүн хоорондоо һуулгажа абаашадаг байhaн юм ха... 

Тайзан. 1970-дахи онуудай эхин багаар буряад драмын театрай артистнар зунайнгаа гастрольдо Захааминай аймагаар ябахадаа, Ехэ-Сахир тосхондо орожо, зүжэгөө түхеэржэ байхадаа, тэдээндэ дүтэ байгаад лэ hалахагүй харахан хүбүүе обёоржо:

— Яатараа маанар тээшэ тэгүүлнэш даа? Хэн гээшэбши? — гэжэ һонирхоходонь:

— Олег Бабуев гээшэб. Владивосток хотодо артистын мэргэжэлдэ һуража байнаб. Мүнөө зунайнгаа амаралтада гэртээ ерээд байнаб, — гэхэдэнь: 

— О-оо! Ерэ наашаа тайзан дээрэ, — гэжэ урижа гаргаад, театрта, артистын мэргэжэлдэ хабаатай хөөрэлдөөнүүд болоол юм бэзэ, ёһотойл мэргэжэлтэ, нэрэтэй, зэргэтэй артистнараар тайзан дээрэ зүжэгэй эхилхын урда гарашоод хөөрэлдэжэ байһан Олегэй зүрхэн юрэл сохилжо ябадагаараа бэшэ, ондоохоноор сохилоод, хүлгэн һагад байгаа бэлэй гэжэ өөрөө хөөрэдэг...

Тайзан. 1975 ондо Буряадаймнай бүлэг хүбүүд, басагад Алас-Дурнын искусствын институт дүүргэжэ ерээд, тэрэ үehөө хойшо хуби заяагаа газар дэлхэйдэ оройдоол гансахан Буряад драмынгаа театртай холбожо, түрэл театрайнгаа тайзан дээрэһээ арад зондоо бэлиг шадабарияа бэлэглэжэ, дулаан нюдэтэй, халуун альгатай харагшадтайгаа гуниг, баярыень тэгшэ хубаалдажа ябадаг юм. Эдэ нүхэдэйнгөө дунда Олег Бабуев 40 гаран жэлэй туршада таһалгаряагүй нэгэтэ шэлэһэн мэргэжэлдээ үнэн сэхээр алба хэжэ ябана гэжэ ойлгоно бэзэбди.

Театртаа наадаһан түрүүшынгээ дүрэдэ — А. Вампиловай «Ууган хүбүүн» соо Васенькиие наадажа, Хальмагай, Монголой болон Буряадайнгаа харагшад болон зүжэг шэнжэлэгшэдэй hайшаалда хүртэhэн юм. Монголой Намдагай бэшэhэн «Далан худалч» соо наадаhан Далай баянай дүрэ тон дээгүүр мэргэжэлтэ, дүй дүршэлтэй хэмжээнэй зүжэгшын наадан гэжэ тэмдэглэгдэhэн байдаг. Баhал монголой Сэнгын Эрдэнын зохёолоор табигдаhан «Хойто наhандаа уулзахабди» гэhэн зүжэгтэ бүри дүршэлтэй болоhон О. Бабуев Чойбалсан жанжанай бодото дүрэ харуулжа шадаа. Б. Эрдынеевэй «Хазаар хара hахал» соо Согтые наадахадань, тэрэнь «Театрай хаhын эрхим дүрэ» гэжэ нэрлэгдэhэн юм.

Н. Гоголиин «Ревизор» соо Добчинскийн, Х. Намсараевай «Шүдхэртэй сүндүүг» соо Тартадай, Б. Гавриловай «Чингис хаан» соо Yгэдэйн, Д. Эрдынеевэй «Адууhан төөлэй» соо Арсаланай дүрэнүүд харагшадай анхарал заабол татаhан байха. Тиихэдэ К. Гольдониин «Хоёр ноёной зараса» соохи Труффальдинын дүрэ театр шэнжэлэгшэ В. Ц. Найдаковагай хэлэhээр «...үнэншье, ялас гэмэшье», тиигээд энэнь «Эрэ хүнэй эрхим дүрэ» гэhэн нэрлэгдэhэн заабарида илаhан юм. Г. Башкуевай «Воздушный поцелуй» соо Павелай, С. Лобозёровой «Баяжаашье hаа, бархирдаг» соо Балданай, Б. Брехтын «Һохор сагаанай сэнтэй сэдьхэлэй дуун» соо Кемблын, Б. Эрдынеевэй «Япон Долгор» соо Японой болон бэшэшье дүрэнүүдээ зүжэгшын хододоо өөр соогуураа гаргажа, буйлуулжа наадаhые гэршэлдэг.

Ямаршье дүрэ — гунигтай, энеэдэтэй, доторой хүлгөөтэй, уянгата — тон амжалтатайгаар гүйсэдхэжэ шадаха, хүхюу, шогтой зугаатай, дууhашагүй бэлигтэй зүжэгшэн болоно. Мүнөө үедэ Олег Бабуев харагшадай дуратай зүжэгшэдэй нэгэн гээшэ. Зүжэгүүд соо наадаhан гол дүрэнүүдыньшье энээниие гэршэлнэ: Г. Башкуевай «Шэнэ hамган» соо Согто үбгэн, Д. Сультимовай «Амиды зула» соо Орбондой баян, Раффи Шартын «Се ля ви» соо месье Труабаль. Д. Сультимовай «Амиды зула» гэжэ зүжэг «баяшуул-үгытэйшүүлэй» харилсаануудые харуулна. Зүжэг соо хатуу харуу, хобдог Орбондой баян (Олег Бабуев), эрхэ Обоодой hамганиинь (Д. Тангатова, Н. Токуренова), Бумаа, Балюу барлагуудынь харуулагдана. Одоо хоморой гэхээр шог зугаатай наада бэлигтэй зүжэгшэн уран хурсаар, элдэб янзын гайхамшагта түхэлөөр харуулжа шадаа. Гайхуулма, заримдаа харагшадай хүлеэгдээгүй талаhаа наадажа шадаха гээшэ ехэнхидээ тайзан дээрэ наадагша О. Бабуев, Д. Тангатова гэhэн дээдэ гарай зүжэгшэдэй дүй дүршэлhөө дулдыдана ха юм. 

Зүжэгшын бэлиг Олег Бабуевай элдэб ондоо hонирхолтой, шогтой, согтой, шалюун дүрэнүүдтэйнь сугтаа жэлhээ жэлдэ хурса болоно. Тэрэнэй наада алад гарахын аргагүй гэхээр. Ямаршье энеэдэнэй нааданай зүжэгшэн досоогоо галтайхан байха ёhотой. Үхибүүдтэ болон залуушуулда зорюулагдаhан зүжэгүүд соо зүжэгшын баян бэлиг бүришье дүүрэнээр гаража ерэнэ.: «Золотой ключик или новые приключения Буратино» соо Кот Базилио, «Али-Баба, 40 разбойников и один учёный попугай» гэжэ зүүн зүгэй онтохонуудаар табигдаhан Г. Башкуевай зүжэг соо Касым, А. Линдгренэй «Малыш и Карлсон» соо Фили. 

Шогтой ёгтой зүжэгүүдтэ наадаха бэлигтэй хадаа Олег Дамдинович Шэнэ жэлэй, Сагаалаганай олон тоото hайндэрнүүдэй сагай ба ябасын хубаариин, богонихон зүжэгүүдэй, энеэдэ наадатай хэhэгүүдэй зохёогшо, хүтэлэгшэ болодог. Тиихэдээ өөрөө ямар гоёор үдэшэнүүдые ударидажа, өөрөөшье гол дүрэнүүдыень наададаг гээшэб! Эндэл тэрэнэй зохёохы бэлиг, дүй дүршэл, шог зугааша бэлигынь элеэр тобойжо гарадаг юм. Энэл хүнэй бэлигэйнь ашаар Буряад театр бүхы мэргэжэлтэ hайндэрэйнгээ үдэшэнүүдэй наадануудта түрүү hуури эзэлдэг юм.

«Вокруг смеха» гэhэн зохёохы лабораториин хүтэлбэрилэгшэ, олон жэлэй туршада эрилтэ ехэтэй харагшадтаа hонин хүхюутэй наада зохёожо, харагшадаа баясуулдаг. 2008 ондо Оросой Холбооной арадай зүжэгшэн Чойжинима Гениновэй нэрэмжэтэ түрүүшын шанда хүртэhэн байна. Һүүлэй жэлнүүдтэ зүжэгшэн К. Гоцциин «Турандот» соо, Г. Башкуевай «Шүдэрлэгдэhэн зуун жэл» соо, Б. Ширибазаровай «Энэрил хайра» соо, И. Друцын «Залуугаймнай шубууд» гэhэн зүжэгүүд соо наадаа. 

Олег Дамдинович хотын, республикын хэмжээ ябуулгануудай, ветерануудай, мүнөө хүдэлжэ байгаа зүжэгшэдэй зохёохы үдэшэнүүдэй, баяр ёhололнуудай хүтэлэгшэ болодог юм. 

Залуу зүжэгшэдтэ, зүжэгшэдэй залуу халааниие бэлдэхэ ажалда анхаралаа хандуулдаг, Буряад Уласай уралалай дунда мэргэжэлэй hургуулида зүжэгшын дүршэл заадаг багша байһан юм.

Олег Дамдинович Бабуев Михаил Елбоновай «Эдир Будамшуу» гэhэн уласхоорондын мүрысөөнэй эмхидхэлшэдэй нэгэн. Энэ наадан-мүрысөөн бэлигтэй үхибүүд болон hурагшадые элирүүлжэ, дэмжэхэ гэhэн зорилготойгоор байгуулагдаhан. Мүнөө энэ нааданда гансашье Улан-Үдын, Буряад ороной бэшэ, харин хүршэ Эрхүү можын, Үбэр-Байгалай хизаарай, Хальмаг Уласай, тиихэдэ Монголой, Хитадай түлөөлэгшэд хабаададаг. 

Бабуев зүжэгшэн театрайнгаа хабаадаhан элдэб хэмжээнэй уласхоорондын наадануудай, хари гүрэнүүдээр наада дэлгэжэ ябалгын үедэ бэлигээ баяжуулдаг: Франциин Ницца хотодо, Польшын Елена Гурада, Белоруссиин Брест хотодо «Белая Вежа», Монгол орондо, Хитадта. Хоёр удаа Москва хотодо «Алтан баг» гэhэн шагналай түлөө театрай нааданда «Максар. Шуhата тала», «Гэгээрэлэй зам» гэhэн зүжэгүүдтэй ошоhон байна.

Хүнэй найдал харюулха гээшэ тон хүндэ, эсэстээ тон хүндэтэй. Манай харагшад ямар нэгэн зүжэг хаража һонирхохоёо театр ошодог, гэхэтэй энэ зүжэгтэ гү, али концерт нааданда тэрэ артист (эндэ театраймнай олон артистнар тухай хэлэгдэнэ) наадаха гэжэ мэдээл болобол, илангаяа дуратайгаар ошодог гэжэ үни галабта элирэнхэй гээшэ бэзэ. Тиигэжэ олон харагшадай: «Мүнөөдэр Олег Бабуев наадаха юм», — гээд, зүжэг нааданаймнай ордон соо олоороо орожо ерэһэниинь гайхалгүй байдаг. Энээхэн баримта дурдаашамни ушартайл юм даа, эдэ мүрнүүдые уншажа байһан олон лэ хүнүүд өөһэдыгөө таниха байха. Ажабайдалай али элдэбээр гасаалхада, хүнэй абаралтай газарынь театр лэ байхадаа болохо, артист хүнэй байһан бүхыгөө үгэжэ байхада, урма зоригоо халташье haa хүгжөөжэ гapahaн хүнүүдэй харилсааншье хубилдаг, ажал албандаашье амжалтань дээшэлдэг. Тиигээд байхадаа, Олег Бабуевай бүтээһэн образуудай, тэрээнэй наадаһан концертнүүдэй аша үрые ямар хэмжүүрээр хэмжэмээр гээшэб? Тэрэл олон тоото харагшадай һайжарһан, дээшэлһэн сэдьхэлэй байдал гээд лэ хэлээ haa яаха юм? 

Тайзан. 1999 он. Монголой ниислэл Улаан-Баатар хотын ехэ тайзан. Эндэ хошон урлалай уласхоорондын ехэ мүрысөөн эмхидхэгдэжэ, тэрэ мүрысөөндэ Буряад ороноо түлөөлжэ, Олег Бабуев «һамгадаараа» (О. Бабуевай тайзанай һамгад — Буряадай габьяата зүжэгшэд Дарима Дамдинова, Елена Галсанова, Любовь Цыдыпова) ошоһон байгаа. Эрилтэнь тон шанга, заал haa монгол хэлэн дээрэ наадаха, хоёр үдэрэй туршада найруулагша Батзаяагай туһаламжаар абажа oшohoн программаяа монголшолоод, ерээ хадаа хабаадахал баатай бологдоо ха юм.

Мүрысөөндэ хабаадаһан 18 түлөөлэгшэдэй түрүү боложо, эгээл түрүүлэн эхилхэ ушартай болоходоо, Олег:

— Хайрлыт маанараа, халта хойгошогуур гаража болохогүй юм гү? — гэхэдэнь:

— Бидэшни айлшадаа хүндэлнэ гээшэбди. Гарахал ээлжээндээ гарагты, эгээл түрүүлэн, — гээд монгол нүхэдынь өөһэдынхеэрээ.

Зал соо олон мянган харагшадай дунда Монголой Засагай газарай түлөөлэгшэд, Юрэнхылэгшэ Багабанди...

Мүрысөөнэй дүнгүүдээр манай дүрбэн 8 номинациин 4-дэхи номинацяар лауреадууд боложо тодороод, орон нютагайнгаа нэрэ хүндые хамгаалжа, үндэр хайра шагналнуудтай бусажа ерэһэн байгаа. Энэл бэшэ гү аласай холбоон?!

Аласай холбоон. Захаамин хангайн үзэсхэлэн һайхан буланда — Дархинта горхоной эрьедэ нэрыень зүүжэ байдаг бишыхан тосхон тоонтотой Олег Бабуевай эсэгэнь, Дамдин Бабуев, нэгэ үе колхозой түрүүлэгшын хүнгэн бэшэ тушаалда ябаа, нютаг соогоо мэдээжэ ангуушан алдартай бэлэй. Эжынь гэр тойронгоо ажалаа хэдэг, энэ айлайхи дүрбэн үхибүүтэй, Олег — айлай одхон. Ехэ эгэшэнь — Зинаида Дамдиновна, бүхы наhaapaa Санагын дунда һургуулида хари хэлэнэй багшаар ажаллажа, наһанайнгаа амаралтада гаранхай, хоёрдохи эгэшэнь, Валентина Дамдиновна, соёлой училищида олон жэлнүүд соо багшалхын хажуугаар түрэл буряад театртаа үнэн сэдьхэлээ үгэжэ, театрайнгаа ажабайдалые түүхэдэ мүнхэлжэ ажаллажа байдаг юм. Эрдэмэй кандидат болонхой. Олегэй аха, Сергей Дамдинович, эрдэмэй кандидат, мэдээжэ хизаар ороноо, арадай аман зохёол шэнжэлэгшэ байһан юм. Дээдэ эрдэмтэй дүрбэн хүүгэдээ ажабайдалай аянда үдэшөөд лэ, амжалтаарнь омогорхожо hyyxa хубигүй аялһан эхэ эсэгын һайхан нэрэ нютаг нугадаа, аймаг зургаандаа нэрлүүлһэн зандаа, тиимэшье байнгүй яахаб даа, бэлигтэй бэрхэ үхибүүдынь үргэжэ ябана ха юм! Олег өөрөө 1954 оной янгинама хүйтэн январь һарын 20-до түрэһэн юм. 

Тайзан. Энэл даа бүхы наһаяа, бэлигээ, эрдэмээ тайзанай эди шэдидэ, тайзанай нюусануудта, арад зондоо бэлэглэһэн Буряадай Гүрэнэй Ажалай Улаан тугай орденто Х. Намсараевай нэрэмжэтэ академическэ драмын театрай зүжэгшэн, Буряад Уласай габьяата зүжэгшэн, Буряад Уласай арадай зүжэгшэн, Оросой Холбооной Уласай габьяата зүжэгшэн, Шог зугаа дэлгэгшэдэй Уласхоорондын нааданай илагша (Улаан-Баатар, 1999), Оросой Холбооной Уласай арадай зүжэгшэн Чойжинима Гениновэй нэрэтэ шагналтан (2008), Хани барисаанай орденто (2012) Олег Бабуев!
Хүндэтэ харагшад, энеэхэеэ һанаа һаа, түрэл театртаа ерээд лэ байгты!