Гоёл шэмэглэлэй уралиг
Буряад Уласай зуун жэлдэ амжалтаяа зорюулба
7 июня 2023
3882
Уран зурааша — дархан Саян Тангановай бүтээлнүүд
Мүнѳѳ үеын уралигай «Россиин уралигай долоон хоног» гэhэн Уласхоорондын харалга-конкурс заншалта ёhоор үнгэрбэ. Россиин олон можо, хизаарнуудай урашуулай мүнѳѳ сагай болон заншалта уралигай, дэлхэйн 10 гүрэнэй түлѳѳлэгшэдэй бүтээлнүүд эндэ табигдаhан юм. 34-дэхиеэ болоhон энэ мүрысѳѳндэ манай буряад уран зурааша-дархан Саян Танганов хабаадахадаа, ехэ амжалта туйлаhан байна. «Бѳѳ мүргэлэй ехэ hүлдэ бурхан Баян Хангай Ноён» гэhэн зурагынь графическа бүтээлнүүдэй урилдаанда эрхим түрүү hуури эзэлээ.
С.А.Танганов
Буряад ороной Загарайда түрэhэн Саян Танганов багаhаань уран зурагта hэдэбтэй байгаа. Улаан-Yдын зурагай hургуулида hураа, В.И.Суриковай нэрэмжэтэ Гүрэнэй уран зурагай дээдэ hургуулиин дэргэдэхи интернат-hургуулида hураха арга олгодог шэлэлгын конкурсдо хабаадаа hэн. Шэлэн абалгын дүнгѳѳр hураха эрхэдэ хүртѳѳд, урилга абаhаншье hаа, тиишэ ошохо арайл аргагүй байшоо бэлэй.
Саян Танганов урмаа хухараагүй, Улаан-Yдын багшанарай 1-дэхи училищиин уран зурагай — графикын таhагта hуража гараа. Тэрэ гэhээр уран зурагтай холбоотой олон газарта хүдэлѳѳ. Тиихэ зуураа элдэб харалга конкурснуудта ото хабаадалсажа, арга дүрэеэ дээшэлүүлжэ байгаа.
1989 ондо, Багшанарай училищиин оюутан байхадаа, Түнхэнэй аймагай шэмэг Аршаан hуурин ошожо, зуралгын пленэр-практика гараа hэн. Саяанай мундаргануудай, аршаан булагуудай, ой тайгын, сэсэг ногооной үзэсхэлэн шэмэг зүрхэ сэдьхэлыень эзэлээ бэлэй. 2010 ондо эндэ гэр бүлэтэеэ нүүжэ ерээд, Түнхэн Хангайн гайхамшаг оршомдо уран бэлигынь урган hалбараа.
Түнхэндэ бүтээhэн зурагуудыень нэрлэе: «Шаргай Ноён тухай үльгэр», «Буха Ноён Баабай», «Амар сайн, Хэнгэргэ!», «Хэнгэргэ горхон ба Даша хүбүүхэн тухай домоглол», «Аршаан тээшэ ошохо харгы» болон бусад. Түнхэнэй үльгэр домогуудые, хэр угhаа хэлсэдэг нютагай шэдитэ онтохонуудые, урданай дуунуудые үргэнѳѳр хэрэглэжэ, уран зурагай, уран дарханай аргаар шэнэ ами оруулан, шэнэ удха нэмээжэ найруулжа шадаа ха юм.
2021 ондо Санкт-Петербургда үнгэрhэн «Дзен Арт фестиваль» гэhэн уласхоорондын уран харалганда «Алан Гоа хатанай домог» гэhэн бүтээлээ табиhан байна. Эртэ урдын Баргажан -Түхэм дайдада эгсэ үндэр хадануудай дэргэдэ бүхы монголшуудай элинсэг Эхэ Алан Гоа хатаниие шонын, хун шубуунай, бүргэд хаан шубуунай hүлдэ дүрэнүүд hүр жабхалантайгаар хамгаалан оршоhоор зураглагданхай. Холын сагhаа хүрэжэ ерэhэн домогой удхаар бүтээгдэhэн энэ уран зурагые уласхоорондын харалганай жюри үндэрѳѳр сэгнэжэ, эгээн эрхим түрүүшын hуури олгоо бэлэй.
Тэрэл жэлдэ Уласхоорондын «Russian art week» («Россиин уралигай долоон хоног») гэhэн нэрэтэй Ород Уласай искусствын фестиваль үнгэргэгдэхэдэ, энэ харалганда дэлхэйн гүрэнүүдэй 2000 уран зураашад хабаадаба. «Амар сайн, Байгал Буурал Баабай!» гэhэн нэрэтэй зурагаа Саян Танганов конкурсдо эльгээгээ hэн. Москвагай «Даниловский» гэhэн томо зал соо үнгэрhэн энэ харалганда манай буряад уран зураашын бүтээл гурбадахи шангай hуури эзэлээ бэлэй.
Саян Тангановай бүтээлнүүдэй үйлэдэгшэ нюурнууд гол түлэб буряад зоной эртэ урдын нангин шүтѳѳн болохо тайгын эзэн Баян Хангай, Байгалай эзэн Буурал Баабай, Хан Шаргай Ноён, Буха Ноён Баабай, Хэнгэргын эзэн, Хүхэй Саяанай мундарганууд, бүхы монголшуудай элинсэг Эхэ Алан Гоа хатан, дайдын эзэд, мүн байгаалиин үзэсхэлэн болохо гоё ургамал, Саяан хадын шононууд, жэгтэй уриханаар зураглагдаhан эбтэйхэн суг ажамидардаг миисгэй болон хулгана гэхэ мэтэ. Бултадаа үндэhэн буряад шэг шарайтай, түүхэтэ уг удхатай.
Уран дархан Саян Танганов гарай бэлэг болохо элдэб hонин зүйлнүүдые, гэрэй шэмэглэл, аяга амhартануудыешье бүтээдэг байна.
Саян Андреевич Тангановай бүтээлнүүд юртэмсэ дэлхэйн hайн hайхан юумэ мүнхэ байhай гэжэ уряална. Эхэ Байгаалиин эхинhээ байhан амиды шанар мүнхэ оршоhой гэжэ юрѳѳнэ. Байгаалиин нэгэ хуби болохо хүн түрэлтэнэй Эхэ hайхан дайдаяа сэгнэжэ, хайрлан гамнажа байбал, тэрэмнай мүнхэдѳѳ амиды шанартай, манай hүүлээрхи олон үенүүдтэ хэшэгээ дэлгэн баярлуулха гэжэ уран зурааша-дархан Саян Танганов түүрээнэ.
Буряад Уласай жабхаланта 100 жэлэй ойн баярта зорюулhан энэ ехэ амжалтаарнь уран бэлигтэниие амаршалаад, үшѳѳ олон зохёохы үндэр туйлалта арьбадхан дархалхыень хүсэе.
Хүхэ Мүнхэ Тэнгэри доро Баян Хангайн, дайдын эзэдэй үршѳѳл хайраар буряад арад зомнай энхэ мүнхэ оршохонь болтогой!
С.А.Танганов
Буряад ороной Загарайда түрэhэн Саян Танганов багаhаань уран зурагта hэдэбтэй байгаа. Улаан-Yдын зурагай hургуулида hураа, В.И.Суриковай нэрэмжэтэ Гүрэнэй уран зурагай дээдэ hургуулиин дэргэдэхи интернат-hургуулида hураха арга олгодог шэлэлгын конкурсдо хабаадаа hэн. Шэлэн абалгын дүнгѳѳр hураха эрхэдэ хүртѳѳд, урилга абаhаншье hаа, тиишэ ошохо арайл аргагүй байшоо бэлэй.
Саян Танганов урмаа хухараагүй, Улаан-Yдын багшанарай 1-дэхи училищиин уран зурагай — графикын таhагта hуража гараа. Тэрэ гэhээр уран зурагтай холбоотой олон газарта хүдэлѳѳ. Тиихэ зуураа элдэб харалга конкурснуудта ото хабаадалсажа, арга дүрэеэ дээшэлүүлжэ байгаа.
1989 ондо, Багшанарай училищиин оюутан байхадаа, Түнхэнэй аймагай шэмэг Аршаан hуурин ошожо, зуралгын пленэр-практика гараа hэн. Саяанай мундаргануудай, аршаан булагуудай, ой тайгын, сэсэг ногооной үзэсхэлэн шэмэг зүрхэ сэдьхэлыень эзэлээ бэлэй. 2010 ондо эндэ гэр бүлэтэеэ нүүжэ ерээд, Түнхэн Хангайн гайхамшаг оршомдо уран бэлигынь урган hалбараа.
Түнхэндэ бүтээhэн зурагуудыень нэрлэе: «Шаргай Ноён тухай үльгэр», «Буха Ноён Баабай», «Амар сайн, Хэнгэргэ!», «Хэнгэргэ горхон ба Даша хүбүүхэн тухай домоглол», «Аршаан тээшэ ошохо харгы» болон бусад. Түнхэнэй үльгэр домогуудые, хэр угhаа хэлсэдэг нютагай шэдитэ онтохонуудые, урданай дуунуудые үргэнѳѳр хэрэглэжэ, уран зурагай, уран дарханай аргаар шэнэ ами оруулан, шэнэ удха нэмээжэ найруулжа шадаа ха юм.
2021 ондо Санкт-Петербургда үнгэрhэн «Дзен Арт фестиваль» гэhэн уласхоорондын уран харалганда «Алан Гоа хатанай домог» гэhэн бүтээлээ табиhан байна. Эртэ урдын Баргажан -Түхэм дайдада эгсэ үндэр хадануудай дэргэдэ бүхы монголшуудай элинсэг Эхэ Алан Гоа хатаниие шонын, хун шубуунай, бүргэд хаан шубуунай hүлдэ дүрэнүүд hүр жабхалантайгаар хамгаалан оршоhоор зураглагданхай. Холын сагhаа хүрэжэ ерэhэн домогой удхаар бүтээгдэhэн энэ уран зурагые уласхоорондын харалганай жюри үндэрѳѳр сэгнэжэ, эгээн эрхим түрүүшын hуури олгоо бэлэй.
Тэрэл жэлдэ Уласхоорондын «Russian art week» («Россиин уралигай долоон хоног») гэhэн нэрэтэй Ород Уласай искусствын фестиваль үнгэргэгдэхэдэ, энэ харалганда дэлхэйн гүрэнүүдэй 2000 уран зураашад хабаадаба. «Амар сайн, Байгал Буурал Баабай!» гэhэн нэрэтэй зурагаа Саян Танганов конкурсдо эльгээгээ hэн. Москвагай «Даниловский» гэhэн томо зал соо үнгэрhэн энэ харалганда манай буряад уран зураашын бүтээл гурбадахи шангай hуури эзэлээ бэлэй.
Саян Тангановай бүтээлнүүдэй үйлэдэгшэ нюурнууд гол түлэб буряад зоной эртэ урдын нангин шүтѳѳн болохо тайгын эзэн Баян Хангай, Байгалай эзэн Буурал Баабай, Хан Шаргай Ноён, Буха Ноён Баабай, Хэнгэргын эзэн, Хүхэй Саяанай мундарганууд, бүхы монголшуудай элинсэг Эхэ Алан Гоа хатан, дайдын эзэд, мүн байгаалиин үзэсхэлэн болохо гоё ургамал, Саяан хадын шононууд, жэгтэй уриханаар зураглагдаhан эбтэйхэн суг ажамидардаг миисгэй болон хулгана гэхэ мэтэ. Бултадаа үндэhэн буряад шэг шарайтай, түүхэтэ уг удхатай.
Уран дархан Саян Танганов гарай бэлэг болохо элдэб hонин зүйлнүүдые, гэрэй шэмэглэл, аяга амhартануудыешье бүтээдэг байна.
Саян Андреевич Тангановай бүтээлнүүд юртэмсэ дэлхэйн hайн hайхан юумэ мүнхэ байhай гэжэ уряална. Эхэ Байгаалиин эхинhээ байhан амиды шанар мүнхэ оршоhой гэжэ юрѳѳнэ. Байгаалиин нэгэ хуби болохо хүн түрэлтэнэй Эхэ hайхан дайдаяа сэгнэжэ, хайрлан гамнажа байбал, тэрэмнай мүнхэдѳѳ амиды шанартай, манай hүүлээрхи олон үенүүдтэ хэшэгээ дэлгэн баярлуулха гэжэ уран зурааша-дархан Саян Танганов түүрээнэ.
Буряад Уласай жабхаланта 100 жэлэй ойн баярта зорюулhан энэ ехэ амжалтаарнь уран бэлигтэниие амаршалаад, үшѳѳ олон зохёохы үндэр туйлалта арьбадхан дархалхыень хүсэе.
Хүхэ Мүнхэ Тэнгэри доро Баян Хангайн, дайдын эзэдэй үршѳѳл хайраар буряад арад зомнай энхэ мүнхэ оршохонь болтогой!