Хүгжэм
Юрий Ирдынеев. «Уянгата баялиг»
20 ноября 2021
6135
Элитэ композитор, Буряадай АССР-эй ба Ород Уласай соёл урлигай габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Буряад Уласай Гүрэнэй шангай лауреад Юрий Ирдынеевэй хүгжэм дуунай «Уянгата баялиг» гэһэн согсолбори «Буряад хэлэ сахин хүгжөөхэ» гэhэн Буряад Уласай гүрэнэй программын хэмжээндэ Буряад Уласай Соёлой яаманай мүнгэн сангай дэмжэлгээр хэблэгдэн гараба.
Энэ дэмбэрэлтэй хэрэгтэ гар хүрэлсэн, хүсэндэнь оруулалсаһан мэргэжэлтэ рецензентнүүд: В.К. Лазарева, хүгжэм шудалагша, Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Россиин дунда мэргэжэлэй һуралсалай хүндэтэ хүдэлмэрилэгшэ; П.Н. Дамиранов, композитор, Россиин композиторнуудай холбооной гэшүүн, Буряад Уласай урлалай габьяата ажал ябуулагша, Буряад Уласай Гүрэнэй шангай лауреат; согсолборилогшо Л.С. Батын. Буряадай гүрэнэй типографида тус ном барлагдаба.
«Уянгата баялиг» гэһэн ном буряад арадай бэлигтэй композитор Юрий Ирдынеевэй дуунуудай болон хоорнуудай түрүүшын согсолборинуудай нэгэн болоно. Республикын соёлой яаман болон ном хэблэлгэдэ хабаатай зоной оролдолгоор композиторой гар бэшэмэл дансань шэнээр харагдажа, түрүүн хэблэгдээгүй зохёолнуудынь эндэ оруулагдаа. Буряадай түрүү композиторнуудай нэгэн Юрий Эрдынеевэй найруулганууд түрэл арадтаа тэрэнэй орхиһон юунһээшье сэнтэй энжэ баялиг, эдир үетэнһөө эхилээд, арад түмэнэй оюун сэдьхэлые хүгжөөхэ дундаршагүй хүсэн. Энэ хэблэгдэһэн суглуубариие шэнэ үеын хүгжэмшэд, дуушадай тодорон ургахада туһатай байха гэжэ ном согсологшод ехэтэ найдана. Мүн энэ согсолбори мэргэжэлтэ хүгжэмшэдтэ болон буряад арадай соёл, урлалаар һонирходог үргэн олон уншагшадта зорюулагдаа.
Тус согсолбори соо ороһон найруулгануудые нэрлэбэл: Далай Ламын, Абай Гэсэрэй, Буряад ороной, Ара Монголой бүгэдэ буряадай, Дара Эхын, Хайранга хаанай магтаалнууд; Арьябала, Манжушри, Очирвани, Аюша, Отошо, Бадмасамбава бурхад сахюусадай тарни маанинууд; Буряад ороной аймаг нютаг бүриин вальснууд; арадай аман зохёолдо түшэглэһэн, ирагуу найруулагшадай шүлэгүүдээр найруулһан уянгатай дуунууд гэхэ мэтэ олон хүгжэмтэ зохёолнуудынь ноотонуудтаяа үгтэжэ, номой 255 хуудаһануудта багтан оронхой.
Ном соо ороһон номуудые бэдэрхэдэ туһатай «Дуунуудай алфавидаар дараалал» «А» үзэгһөө эхилэн үгтэнхэй. Эндэ ороһон дуунуудай шүлэгүүдэй авторнууд хэд бэ гэбэл: Р. Рабжуев, Б. Юндунов, Ж. Зимин, Д. Дагбаев, А. Ангархаев, М. Батоин, Д. Жалсараев, Н. Дамдинов, Г-Д. Дамбаев, Г. Чимитов, Ц. Дондогой, Ц-Д. Дондокова, Д. Дамбаев, Л. Тапхаев, М. Чойбонов, Г. Дашибылов, В. Петонов, В. Намсараев, С-Д. Бадмаев. Олонхи шүлэгүүдыень өөрөө композитор Ю. Ирдынеев өөрөө бэшэһэн, мүн авторнуудаар суг бэшэлсэһэншье байна.
Юрий (Цыбикжап) Ирдынеевич Ирдынеев Бэсүүрэй аймагай Амгаланта нютагта одоо Эсэгын дайнай эхиндэ 1941 оной августын 26 үдэр түрэһэн. 1964 ондо Улаан-Үдын П.И. Чайковскиин нэрэмжэтэ хүгжэмэй училищиин теоретико-композиторска таһагта орожо һуралсахадаа, Буряадай агууехэ композиторнууд Бау Ямпилов, Дандар Аюшеев хоёрой класста тудалдаха хубитай байһан. Тус һургуулияа эрхим һайнаар түгэсхэжэ, 1965-1970 онуудаар Буряадай филармонидо, Новоселенгинск һууринай, Агын Согто-Хангил тосхоной хүүгэдэй хүгжэмэй һургуулинуудта, Улаан-Үдын багшанарай училищида хүдэлжэ гараһан. 1975 ондо Новосибирск хотын М. Глинкын нэрэмжэтэ консерваторидо, профессор Е.Н. Ивановой хүтэлдэг композициин класста һуралсаа. 1975-1995 онуудаар Улаан-Үдын хүгжэмэй училищида багшалжа, мүн Буряад республикын композиторнуудай холбооной харюусалгата секретаряар хүдэлөө. 1975 ондо СССР-эй композиторнуудай холбооной гэшүүндэ абтаһан.
Юрий Ирдынеевич Ирдынеевэй зохёохы зам тухай тэрэнэй шаби, мүн бэлигтэй залуу композитор Баяр Дондоков тус номой оршолдо өөрынгөө һанамжа бэшэһэн байна:
«Композитор Юрий Ирдынеев — Буряад ороной хүгжэмтэ урлигай аһан томо бэлигтэнэй нэгэн. Тэрэнэй зохёоһон зохёолнууд тоогүй олон, тэрэнэй гар хүрөөгүй хүгжэмэй түрэлнүүд (жанрнууд) үгы гэхээр. Композиторой зохёохы арга шадал буряадай үндэһэтэнэй хүгжэмэй түүхэдэ үзэгдөөгүй удха шанартай юм. Юундэб гэхэдэ, тэрэ тон түрүүшын буряадай симфони, түрүүшын инструментальна (скрипка, фортепиано) сонатануудые, струнна квартет, камерна оркестр ба тон түрүүшын гэжэ нэрлэмээр олохон юумэ зохёоһон байха даа.
Бүхы хүгжэмтэ зохёолнуудынь түрүүшыншье һаа, һая эхилжэ байһан хүнэй гэхээр бэшэ, ялас гэмэ түгэлдэр шэнжэтэй, ёһотойл классическа, анхан сагһаа бэшэгдэжэ байһан буряад композиторнуудай зохёолнуудай эрхим бүтээлнүүдтэ оромоор һэн. Сагай ошохо бүри энэ элирнэ, жэшээнь, Буряадай оперо ба баледэй театрта табигдаһан „Лик богини“ гэжэ 40 жэлэй урдахи партитурань тэрэниие гэршэлнэ бшуу.
Тэрээнһээ гадна Юрий Ирдынеевэй хүгжэм удха шанараараа, өөрсэ шэнжээрээ үндэһэтэнэй, можо нютагуудай хилэһээ холо саашаа алхажа, бүхы дэлхэйн хүгжэмдэ өөрынгөө хубита нөөсые оруулһан байна. Буряад арадайнгаа сэдьхэлэй баялиг, түрэл байгаалиингаа арюун һайханиие бэедээ шэнгээһэн хүн хадаа, өөрынгөө үе сагай долгилоо, доһолгоо һонороор мэдэрдэг, тэрэнээ аялга хүгжэмдөө нэбтэрүүлдэг байһаниинь зохёолнууд сооһоонь ойлгогдоно. Урлиг гээшые ганса ухаагаар, саг зуурын мэдэрэмжээр байгуулха юумэн бэшэ. Эндэ ухаан бодол, сэдьхэлэй хүлгөөнһөө гадна бурханһаа үгтэһэн бэлиг хэрэгтэй байна бшуу. Ирдынеевэй хүгжэмэй энэл шанар шэнжэнь тэрэнэй хүгжэм шагнагшадай доторой бүхы нарин мэдэрэмжэнүүдые дайран, зүрхэ сэдьхэл доһолгожо шадана.
Юрий Ирдынеевэй гар бэшэмэл партитуранууд тушь хэрэглэн, нарин сэбэрээр бэшэгдэнхэй, нотонуудынь эхинһээ һүүл хүрэтэр тэрэнэй композиторскэ техникэ, ая хүгжэмдэ түгэлдэр байһыень харуулна. Композиторой бэшэһэн хүгжэм, бага ехэгүй зохёолнуудынь гүн ехэ уһатай гол мүрэн шэнги хүсэтэйгөөр эбхэрдэг».
Юрий Ирдынеевэй хүгжэмтэ зохёолнуудайнь мүндэлһэн тон үрэжэлтэй жэлнүүд гэбэл, 1970-1980-аад онуудаар гэжэ хэлэхээр. Оперо болон баледэй, Буряадай үндэһэтэнэй драмын театрнуудта, Буряадай гүрэнэй филармонидо, Буряадай гүрэнэй теле-радиодо композиторой бэшэһэн үндэр хэмжээтэ аялга хүгжэм саг үргэлжэ зэдэлжэ, дамжуулагдажа, арад олониитын дунда абтасатай үргэнөөр дэлгэрээ. Тэрэнэй бэшэһэн 300 гаран дуунуудынь буряад арадайнгаа хамаг ажабайдалые алишье тээһэнь зураглан, дуулан, магтан харуулаа: түрэл дайда, аба эжы, шажан мүргэл, инаг дуран, хани нүхэсэл, олониитэдэ ушардаг уйдхартайшье, баяртайшье алибаа үйлэ хэрэгүүд, дайн дажар, түүхэ домог гэхэ мэтэ бүхыдөө дурдагдаа. Баяр Дондоков багшынгаа дуунуудые монгол зурааша Шаравын «Монгол хүнэй нэгэ үдэр» гэһэн суутай зурагтай удхаараа адли гэжэ дэмы зэргэсүүлээгүй. Энэ тон мэргэн зэргэсүүлгэ байна гэжэ онсолхоор.
Имагтал, дуу бэшэхэ, найруулха, ая тааруулха гээшые тиимэ хүндэ бэшэ, хүнгэншэг жанр гэхээр гэжэ һанахаар. Зүгөөр тэрэ дуун хэнэй гар дороһоо мүндэлөөб гэһэн асуудал нэн түрүүн таибмаар, юуб гэбэл, тэрэнэй «хүнгэн-шэнгэниинь» ноотолһон авторһаань дулдыха байна. Бодоод үзэхэдэ, хэдэн зуун жэлдэ «амиды» зандаа дуулагдажа байдаг дуунууд байна, харин зарим дуун нэгэ-хэды соностоод, хээрын һэбшээндэл үнгэршэнэ. Юрий Ирдынеевэй дуунууд ута наһатай байха гэжэ һанахаар. Юуб гэбэл, композитор дуунай үгэнүүдэй удхада ехэ анхаралаа хандуулдаг, бэшэһэн дуунуудынь гүнзэгы удхатай. Һайн хүгжэм ба һайн үгэнүүд хамтархадаа, хүнэй зүрхэ сэдьхэлдэ шэнгэмээр дуун болонол гээшэ аабза. Тиимэһээ композитор шүлэгүүд сооһоо Гунга Чимитовай, Матвей Чойбоновой, Ардан Ангархаевай, Гарма-Доди Дамабевай зохёолнуудые шэлэдэг байһаниинь гайхалгүй. Ганса буряад поэзи бэшэ, мүн хальмаг, саха, ород, монгол, түбэд, санскритшье зохёолнуудай оршуулганууд дээрэ олон зүйлнүүдые зохёоһон. Өөрөөшье шүлэг зохёодог байһан гээшэ. Хэдышье һайн дуун бэшэгдэбэл, тэрэниие далижуулан, олон түмэндэ хүргэхэ дуушадай һайхан хоолой хэрэгтэй ха юм даа. Юрий Ирдынеевэй дуунууд буряадай бэлиг түгэлдэр дуушад Дугаржаб Дашиев, Болот Бороев, Наталья Будаева, Хажидма Аюржанаева, Клим Миткинов, Гуржап Эрдынеев, Михаил Елбонов, Лидия Галсанова гэгшэдэй хонгёо хоолойн хүсөөр арад зоной дуратай дуунууд болонхой. Жэшээнь, «Ерэхээ яагааш» гэжэ дууниинь үе бүриин, яһатан бүриин дуушадай дуратайгаар дууладаг дуун болонхой. Һаяын сагта интернед-сүлжээнэй ашаар тус дуунай Хитад гүрэнэй ехэ тайзан дээрэ дуулагдажа, шангай һуурида гаража байһыень хараха, шагнахада тон омогорхолтой бэлэй.
Саашадаашье Юрий Ирдынеевэй хүгжэмтэ урлигай энжэ баялигтай арад түмэнөө, шэнэ үетэнөө танилсуулжа, Буряад ороноймнай үндэһэн соёлдо иимэ ехэ талаан бэлигтэйшүүл бии гэжэ сэгнэжэ, омогорхожо ябахаар шагнуулха, хүмүүжүүлхэ хэрэгтэй байна. «Уянгата баялиг» номынь энэ дэмбэрэлтэй хэрэгэй түрүүшын шата боложо, манай элитэ композиторой бэшэһэн бүхы томо, бага найруулгануудыншье һэргээгдэхэ байха гэжэ найдамаар.
«Уянгата баялиг» гэһэн ном буряад арадай бэлигтэй композитор Юрий Ирдынеевэй дуунуудай болон хоорнуудай түрүүшын согсолборинуудай нэгэн болоно. Республикын соёлой яаман болон ном хэблэлгэдэ хабаатай зоной оролдолгоор композиторой гар бэшэмэл дансань шэнээр харагдажа, түрүүн хэблэгдээгүй зохёолнуудынь эндэ оруулагдаа. Буряадай түрүү композиторнуудай нэгэн Юрий Эрдынеевэй найруулганууд түрэл арадтаа тэрэнэй орхиһон юунһээшье сэнтэй энжэ баялиг, эдир үетэнһөө эхилээд, арад түмэнэй оюун сэдьхэлые хүгжөөхэ дундаршагүй хүсэн. Энэ хэблэгдэһэн суглуубариие шэнэ үеын хүгжэмшэд, дуушадай тодорон ургахада туһатай байха гэжэ ном согсологшод ехэтэ найдана. Мүн энэ согсолбори мэргэжэлтэ хүгжэмшэдтэ болон буряад арадай соёл, урлалаар һонирходог үргэн олон уншагшадта зорюулагдаа.
Тус согсолбори соо ороһон найруулгануудые нэрлэбэл: Далай Ламын, Абай Гэсэрэй, Буряад ороной, Ара Монголой бүгэдэ буряадай, Дара Эхын, Хайранга хаанай магтаалнууд; Арьябала, Манжушри, Очирвани, Аюша, Отошо, Бадмасамбава бурхад сахюусадай тарни маанинууд; Буряад ороной аймаг нютаг бүриин вальснууд; арадай аман зохёолдо түшэглэһэн, ирагуу найруулагшадай шүлэгүүдээр найруулһан уянгатай дуунууд гэхэ мэтэ олон хүгжэмтэ зохёолнуудынь ноотонуудтаяа үгтэжэ, номой 255 хуудаһануудта багтан оронхой.
Ном соо ороһон номуудые бэдэрхэдэ туһатай «Дуунуудай алфавидаар дараалал» «А» үзэгһөө эхилэн үгтэнхэй. Эндэ ороһон дуунуудай шүлэгүүдэй авторнууд хэд бэ гэбэл: Р. Рабжуев, Б. Юндунов, Ж. Зимин, Д. Дагбаев, А. Ангархаев, М. Батоин, Д. Жалсараев, Н. Дамдинов, Г-Д. Дамбаев, Г. Чимитов, Ц. Дондогой, Ц-Д. Дондокова, Д. Дамбаев, Л. Тапхаев, М. Чойбонов, Г. Дашибылов, В. Петонов, В. Намсараев, С-Д. Бадмаев. Олонхи шүлэгүүдыень өөрөө композитор Ю. Ирдынеев өөрөө бэшэһэн, мүн авторнуудаар суг бэшэлсэһэншье байна.
Юрий (Цыбикжап) Ирдынеевич Ирдынеев Бэсүүрэй аймагай Амгаланта нютагта одоо Эсэгын дайнай эхиндэ 1941 оной августын 26 үдэр түрэһэн. 1964 ондо Улаан-Үдын П.И. Чайковскиин нэрэмжэтэ хүгжэмэй училищиин теоретико-композиторска таһагта орожо һуралсахадаа, Буряадай агууехэ композиторнууд Бау Ямпилов, Дандар Аюшеев хоёрой класста тудалдаха хубитай байһан. Тус һургуулияа эрхим һайнаар түгэсхэжэ, 1965-1970 онуудаар Буряадай филармонидо, Новоселенгинск һууринай, Агын Согто-Хангил тосхоной хүүгэдэй хүгжэмэй һургуулинуудта, Улаан-Үдын багшанарай училищида хүдэлжэ гараһан. 1975 ондо Новосибирск хотын М. Глинкын нэрэмжэтэ консерваторидо, профессор Е.Н. Ивановой хүтэлдэг композициин класста һуралсаа. 1975-1995 онуудаар Улаан-Үдын хүгжэмэй училищида багшалжа, мүн Буряад республикын композиторнуудай холбооной харюусалгата секретаряар хүдэлөө. 1975 ондо СССР-эй композиторнуудай холбооной гэшүүндэ абтаһан.
Юрий Ирдынеевич Ирдынеевэй зохёохы зам тухай тэрэнэй шаби, мүн бэлигтэй залуу композитор Баяр Дондоков тус номой оршолдо өөрынгөө һанамжа бэшэһэн байна:
«Композитор Юрий Ирдынеев — Буряад ороной хүгжэмтэ урлигай аһан томо бэлигтэнэй нэгэн. Тэрэнэй зохёоһон зохёолнууд тоогүй олон, тэрэнэй гар хүрөөгүй хүгжэмэй түрэлнүүд (жанрнууд) үгы гэхээр. Композиторой зохёохы арга шадал буряадай үндэһэтэнэй хүгжэмэй түүхэдэ үзэгдөөгүй удха шанартай юм. Юундэб гэхэдэ, тэрэ тон түрүүшын буряадай симфони, түрүүшын инструментальна (скрипка, фортепиано) сонатануудые, струнна квартет, камерна оркестр ба тон түрүүшын гэжэ нэрлэмээр олохон юумэ зохёоһон байха даа.
Бүхы хүгжэмтэ зохёолнуудынь түрүүшыншье һаа, һая эхилжэ байһан хүнэй гэхээр бэшэ, ялас гэмэ түгэлдэр шэнжэтэй, ёһотойл классическа, анхан сагһаа бэшэгдэжэ байһан буряад композиторнуудай зохёолнуудай эрхим бүтээлнүүдтэ оромоор һэн. Сагай ошохо бүри энэ элирнэ, жэшээнь, Буряадай оперо ба баледэй театрта табигдаһан „Лик богини“ гэжэ 40 жэлэй урдахи партитурань тэрэниие гэршэлнэ бшуу.
Тэрээнһээ гадна Юрий Ирдынеевэй хүгжэм удха шанараараа, өөрсэ шэнжээрээ үндэһэтэнэй, можо нютагуудай хилэһээ холо саашаа алхажа, бүхы дэлхэйн хүгжэмдэ өөрынгөө хубита нөөсые оруулһан байна. Буряад арадайнгаа сэдьхэлэй баялиг, түрэл байгаалиингаа арюун һайханиие бэедээ шэнгээһэн хүн хадаа, өөрынгөө үе сагай долгилоо, доһолгоо һонороор мэдэрдэг, тэрэнээ аялга хүгжэмдөө нэбтэрүүлдэг байһаниинь зохёолнууд сооһоонь ойлгогдоно. Урлиг гээшые ганса ухаагаар, саг зуурын мэдэрэмжээр байгуулха юумэн бэшэ. Эндэ ухаан бодол, сэдьхэлэй хүлгөөнһөө гадна бурханһаа үгтэһэн бэлиг хэрэгтэй байна бшуу. Ирдынеевэй хүгжэмэй энэл шанар шэнжэнь тэрэнэй хүгжэм шагнагшадай доторой бүхы нарин мэдэрэмжэнүүдые дайран, зүрхэ сэдьхэл доһолгожо шадана.
Юрий Ирдынеевэй гар бэшэмэл партитуранууд тушь хэрэглэн, нарин сэбэрээр бэшэгдэнхэй, нотонуудынь эхинһээ һүүл хүрэтэр тэрэнэй композиторскэ техникэ, ая хүгжэмдэ түгэлдэр байһыень харуулна. Композиторой бэшэһэн хүгжэм, бага ехэгүй зохёолнуудынь гүн ехэ уһатай гол мүрэн шэнги хүсэтэйгөөр эбхэрдэг».
Юрий Ирдынеевэй хүгжэмтэ зохёолнуудайнь мүндэлһэн тон үрэжэлтэй жэлнүүд гэбэл, 1970-1980-аад онуудаар гэжэ хэлэхээр. Оперо болон баледэй, Буряадай үндэһэтэнэй драмын театрнуудта, Буряадай гүрэнэй филармонидо, Буряадай гүрэнэй теле-радиодо композиторой бэшэһэн үндэр хэмжээтэ аялга хүгжэм саг үргэлжэ зэдэлжэ, дамжуулагдажа, арад олониитын дунда абтасатай үргэнөөр дэлгэрээ. Тэрэнэй бэшэһэн 300 гаран дуунуудынь буряад арадайнгаа хамаг ажабайдалые алишье тээһэнь зураглан, дуулан, магтан харуулаа: түрэл дайда, аба эжы, шажан мүргэл, инаг дуран, хани нүхэсэл, олониитэдэ ушардаг уйдхартайшье, баяртайшье алибаа үйлэ хэрэгүүд, дайн дажар, түүхэ домог гэхэ мэтэ бүхыдөө дурдагдаа. Баяр Дондоков багшынгаа дуунуудые монгол зурааша Шаравын «Монгол хүнэй нэгэ үдэр» гэһэн суутай зурагтай удхаараа адли гэжэ дэмы зэргэсүүлээгүй. Энэ тон мэргэн зэргэсүүлгэ байна гэжэ онсолхоор.
Имагтал, дуу бэшэхэ, найруулха, ая тааруулха гээшые тиимэ хүндэ бэшэ, хүнгэншэг жанр гэхээр гэжэ һанахаар. Зүгөөр тэрэ дуун хэнэй гар дороһоо мүндэлөөб гэһэн асуудал нэн түрүүн таибмаар, юуб гэбэл, тэрэнэй «хүнгэн-шэнгэниинь» ноотолһон авторһаань дулдыха байна. Бодоод үзэхэдэ, хэдэн зуун жэлдэ «амиды» зандаа дуулагдажа байдаг дуунууд байна, харин зарим дуун нэгэ-хэды соностоод, хээрын һэбшээндэл үнгэршэнэ. Юрий Ирдынеевэй дуунууд ута наһатай байха гэжэ һанахаар. Юуб гэбэл, композитор дуунай үгэнүүдэй удхада ехэ анхаралаа хандуулдаг, бэшэһэн дуунуудынь гүнзэгы удхатай. Һайн хүгжэм ба һайн үгэнүүд хамтархадаа, хүнэй зүрхэ сэдьхэлдэ шэнгэмээр дуун болонол гээшэ аабза. Тиимэһээ композитор шүлэгүүд сооһоо Гунга Чимитовай, Матвей Чойбоновой, Ардан Ангархаевай, Гарма-Доди Дамабевай зохёолнуудые шэлэдэг байһаниинь гайхалгүй. Ганса буряад поэзи бэшэ, мүн хальмаг, саха, ород, монгол, түбэд, санскритшье зохёолнуудай оршуулганууд дээрэ олон зүйлнүүдые зохёоһон. Өөрөөшье шүлэг зохёодог байһан гээшэ. Хэдышье һайн дуун бэшэгдэбэл, тэрэниие далижуулан, олон түмэндэ хүргэхэ дуушадай һайхан хоолой хэрэгтэй ха юм даа. Юрий Ирдынеевэй дуунууд буряадай бэлиг түгэлдэр дуушад Дугаржаб Дашиев, Болот Бороев, Наталья Будаева, Хажидма Аюржанаева, Клим Миткинов, Гуржап Эрдынеев, Михаил Елбонов, Лидия Галсанова гэгшэдэй хонгёо хоолойн хүсөөр арад зоной дуратай дуунууд болонхой. Жэшээнь, «Ерэхээ яагааш» гэжэ дууниинь үе бүриин, яһатан бүриин дуушадай дуратайгаар дууладаг дуун болонхой. Һаяын сагта интернед-сүлжээнэй ашаар тус дуунай Хитад гүрэнэй ехэ тайзан дээрэ дуулагдажа, шангай һуурида гаража байһыень хараха, шагнахада тон омогорхолтой бэлэй.
Саашадаашье Юрий Ирдынеевэй хүгжэмтэ урлигай энжэ баялигтай арад түмэнөө, шэнэ үетэнөө танилсуулжа, Буряад ороноймнай үндэһэн соёлдо иимэ ехэ талаан бэлигтэйшүүл бии гэжэ сэгнэжэ, омогорхожо ябахаар шагнуулха, хүмүүжүүлхэ хэрэгтэй байна. «Уянгата баялиг» номынь энэ дэмбэрэлтэй хэрэгэй түрүүшын шата боложо, манай элитэ композиторой бэшэһэн бүхы томо, бага найруулгануудыншье һэргээгдэхэ байха гэжэ найдамаар.