Малгай тойруулха

Шоно ба тарбаганууд

Үхэрэй баабхайнууд

Үндэһэн буряад нааданууд

Түрын дуунууд

“Хадамда үгтэhэн басагамнай
Харидаа бусаарай”, – гэхэдэжэ,
Хараhаар эсэгэмни хэлээл даа,
Хайрлажа эхэмни уйлаал даа.

Түрэ тухай шүлэгүүд

АЛТАН ТҮРЭ
Табин жэл соо тангил зандаа
Талаантай hайн хоёр байна даа.
Хүйтэн үбэл, халуун зундаа
Хүтэрэлдэн ябанал даа...

Худын түрүү, худагын түрүү

Худын, худагын түрүүе һунгахадаа, дүүрэн эрхэтэнтэй, элүүр энхэ, түрүүшын нүхэрһөө һалаагүй, олон үнэр үхибүүтэй, улаан хэлэтые урдаа оруулхагүй сэсэн бодолтой, мэргэн хурса үгэтэй, шог зугаатай бүгэдэ зонойнгоо гурим журамһаа гадна, хүбүүнэйнгээ гү, али басаганайнгаа уг гарбалыень һайн мэдэхэ, ёһотойл дипломат шэнжэтэй хүн дүтын зон сооһоо шэлэгдэдэг гээшэ.

Сэсэгма Цыбикова

Духаряа

Мэлмэр харахан духаряагаа
Мэндэ гэжэ хүртэел.
Һайхан сагаан hүнэймнай
Һархаг дээжэ гэдэг лэ.

Төөлэй тогтоолго

Хонинойнгоо мяха үе үеэрнь hайнаар булгалжа эбдэхэ юм. Һүхөөр сабшажа огто болохогүй. Төөлэй, ууса, үбсүүн гурбан түрүү нэрэтэ мяхан.

Хайшан гэжэ төөлэй бэлдэхэб?

Шэхэнэйнь хойно хүндэхэдөө:
Шэхэн hонор байг!,
Нюдэн багта хүндэхэдөө:
Нюдэн хурса байг!,
Жабжа багтань хүндэхэдөө:
Шүдэн хурса байг! – гэhэн удхатай.

Түрын хүндэ ямба

"Сагаан эдеэ бариит" – гэжэ табаг мэдүүлдэг. Худа, худагын түрүүhээ эхилжэ табагаа хүдэлгэдэг. Тэдэнhээ урид табагта гар хүрэжэ болохогүй.

Сэсэгма Цыбиковагай суглуулбариһаа

Түрын мартагдаһан заншалнууд

ҺҮН ТӨӨЛЭЙ, ТЭМЭЭ БЭДЭРЭЛГЭН, “ХҮЛ МЯХАН, ХҮХҮҮР АРХИ”, БЭРИИН МОРИ ХАРУУЛАЛГА, ЭХЭ АНДАЛДААН, БЭРИИН МҮРГЭЛ, ГОДЛИ ШААЛГА, ШАГАЙТЫН ҮРЕЭЛ

Туйба зүүлгэн

Эльбээд гэзэгээ үзэхэдэм,
Эжым үгэhэн туйбахан.
Энээхэн туйбаяа харахадаа,
Эжымни ехээр hанагдаа.

Цырен-Дулма Дондогой

Түрэһөө мордолгон

Хүндэтэ худа, худагынар!
Түрэ бүтээлсэжэ байhан
түрэл гаралнууд,
Түрэмнай түбхэн бүтэжэ,
Найрнай намхан бүтэбэ гээшэ.

Басаганай хэшэг

Басагаяа хүргэжэ ошоходоо, басаганай хэшэг гэжэ нэрэтэ мяхануудые абаашаха ёhотой. Басаганай хэшэгтэ ууса, үбсүүн, шагайта, үргэн, г.м. төөлэйhөө бэшэ арбан долоон хүндын мяхан орохо ёhотой. “Шагайтын мяхан шэнги шангахан ябаарай”, – гэжэ басагандаа хэлэдэг гээшэ.

Сай аягалха ёһо

– Абаа, галаа хайрлыт.
– Галаар яахань бэ?
– Абын галhаа таhалжа шэнэ гэрэй гал аhаая.

Унтари заһалган

Хүбэн сагаан хүнжэл соотнай
Хүбүүд олоор түрэжэ,
Хүн зонойнгоо дунда
Хүндэтэй мэргэн ябажа,
Хүсэ, бэлиг ехэтэй,
Хүхюун жаргаг лэ!

Танилсуулга

Түрэ бүтээхэ гээшэ бэлэн хэрэг бэшэ. Эндэ ехэ бэлэдхэл хэрэгтэй.Түрэ дээрэ хоёр талын түрэл гаралнууд танилсанад. Хүбүүтэ худа хүбүүнэйнгээ яhан түрэлые (эсэгын түрэл), шуhан түрэл (эхын түрэл) нэрлэнэ.

Басага хүргэгшэдые угтаха ёһо

Хариhаа бууха хадамуудаа,
Олонhоо бууха урагуудаа
Угтан хүлеэжэ буулгаха,
Урин хүндэлжэ hуулгаха
Зайлашагүй шухала хэрэгтэй,
Забhаргүй шухала ябадалтай байна.

Басаганай дэрэ

Дэрэ бэлэдхэхэдээ, утыень оронойнгоо хэмжээгээр, үргэнииень толгойнгоо хэмжээгээр оёдог юм.
Оёдолой бүдынь һэеы, сэмбэ гү, али хилэн байха. Гурбан үнгын гоёолто хэжэ, хоргой хүбээ хэдэг.

Б. Сэрсэгмаа