Танилсуулга


Түрэ бүтээхэ гээшэ бэлэн хэрэг бэшэ. Эндэ ехэ бэлэдхэл хэрэгтэй.Түрэ дээрэ хоёр талын түрэл гаралнууд танилсанад. Хүбүүтэ худа хүбүүнэйнгээ яhан түрэлые (эсэгын түрэл), шуhан түрэл (эхын түрэл) нэрлэнэ. Мүн худа урагай татахада таhархагүй холбоо мүнхэлжэ, басага хүргэжэ ошоhон худын түрүү басаганайнгаа абгатан ба нагасатанииень түрын зондо танюулна. Хоёр талын худын түрүүнүүд зэргэлэн hууха зэргэтэй. Хүбүүтэ талын худын түрүү басагата худынгаа түрүүгэй дээрэ hууха, мүн баhа хүбүүтэ худагын түрүү басагата худагын түрүүгэй дээрэ hууха ёhотой. 

Энээн тухай Х. Намсараев бэшэнэ: "Хүбүүтэ талын худагын түрүү дүхэриг голлон, шабгансанарай удаа басагата талын худагын түрүүтэй зэргэлэн hуунад". Худын түрүүтэй удаадахи hуудалда нэгэ үеын үндэр наhатай түрэл зон hуудаг. Тэдэнэй удаа нагасанар, хойноhоонь абганар hуудаг. Урдань "нагасын тэнгэри дээгүүр" гэжэ түрэ хуримай болоходо, тон түрүүн үреэн айладхаха, дүхэригэй түрүүдэ hуулгаха, түрүүшын дээжэ сай аягалдаг байгаа. Нагасынгаа зүгhөө hамга абахада hайн гэhэн үгэ мүн лэ өөрын удхатай гэжэ Б-Х. Цырендоржиева тэмдэглэнэ. Сэсэн мэргэн арадай үгэнүүд сооhоо иимэ оньhон үгэ дээрэ хэлэгдэhэниие батална : "Уhанай эхин булаг, хүнэй эхин нагаса". 
"Хүнэй хүбүүд хүшэ буляалдаба, 
Хүлэгэй унагад бай буляалдаба. 
Багташагүй баяр, 
Барагдашагүй хурим, 
Дууhашагүй архи, 
Дуташагүй мяхан, 
Найгама hайхан наадан, 
Намжаарма ехэ зугаа 
Yдэр hүни илгангүй, 
Yбэл зуниие мэдэнгүй 
Yргэлжэлжэ байба hэн ха. 
Эбэршэгүй юрөөл табилсаба, 
Эбдэршэгүй үгэ абалсаба" – 
гэжэ хурим түрэ үльгэрэй үгөөр зурагланабди. 

Түрэ хүнхинэжэ, hайхан үреэл үгэнүүд зэдэлнэ, бэлэг-сэлэг баригдана.