Хани нүхэсэл, инаг дуран, гэр бүлэ

Ханияа шэлэхэдээ, уг удамыень шэнжэлээрэй! Гэр бүлэнүүдэй һалан һандарха шалтагаан шууд элирүүлэгдэхээр бэшэ байдаг. Гэбэшье үндэһэн шалтагааниинь — гэр бүлын ёһо гуримуудай һууриин үгы болоһонтой шэнжэлэгшэд холбон үзэжэ байна.

Сарюна Эрдынеева

Урданай хурим түрын заншалнууд

Эртэ урда сагта Хориин 11 эсэгын уг залгажалһан хүбүүд үшөө орон дэлхэйгээр тарашоодүй байха үедөө нэгэнэйнгээ наһанайнгаа эсэстэ хүрэжэ наһа барахадань, нүгөө арбан омогойнь хүбүүд түрэ хуримай газарта суглараад, мяха, архи болон халзан сагаан хониной төөлэй табижа, тэрэ нүгшэһэн нэгэнэйнгээ буян ехэ хүндэтэйгөөр үндэр хэмжээндэ үнгэргэдэг ёһо гуримтай байһан гэхэ.

Цыден-Еши Цыренов, “Ярууна” һонин

Монголой буряадуудай түрын гуримуудһаа

Тоонто энэ газараа
Тэбэрин дуулан ерэхэб.
Үлгын һайхан дууе
Үе наһандаа дуулахаб.

Мэдээжэ бөөнэр, удаганар

Бөөгэй тоног хэрэгсэлнүүд

Бөө мүргэлэй бүтээлнүүдэй зүйлнүүд

Бөө мүргэлэй заншалта ёһолол, бүтээлнүүд

Бөө мүргэл гээшэ юун бэ?

Бөө мүргэл хадаа эртэ урда сагһаа – шулуун зэбсэгтэ үеһөө гэхэ гү, али 7 мянган жэлэй саанаһаа эхитэй юм ха.

Бөө мүргэл тухай

«Бөө мүргэл хадаа бүхы бүмбэрсэг дэлхэйе доһолгоһон, «Хоёрдохи мянган жэлэй хүн” гэжэ алдаршаһан Чингисхаанай шүтэдэг байһан дэлхэйн шажан мүргэл болоно гээшэ”.

Н. А. Степанова, дуурисха удаган,
Түб Азиин бөө мүргэлэй бүлгэмэй президент

Ламаар хүдөөлүүлхэ гурим

Ламаар хүдөөлүүлдэг гуримтай газарай үхэһэдшье хадаа арюун оршон гэжэ тоологдодог юм. «Хээрын ганса гэртэ хононхаар, үхэһэд соо хоноо һаа дээрэ» гэжэ урданай үгэ дуулаһаншье байхадаа болохот.

Һүнэһэн гэжэ юун бэ?

Хүнэй бэе мүнхэ бэшэ. Һүнэһэнэй бэеымнай орхижо, түрэлөө урилхадань, тэрэнэй хальһан боложо ябаһан бэемнай үхэнэ, газар доро хадагалнабди. Тиихэдэ һүнэһэн мүнхэ.

Тимофей Нимбуев

Үхэһэд дээрэ

Буряад монгол зондо эхэ газараа һэндээхэ гээшэ ехэ нүгэлдэ тоотой байһан. Үхэһэн хүнөө буряадууд газар доро табидаг болоходоошье, гүйхэндэ буладаг байгаа. Мэнэ һаяхан мэндэ ябаһан эхэ эсэгынгээ бэеые хара шоройгоор дараха дуратай ямар буряад байхаб даа.

Заһалай уншалгын хүсэн

Олон хүүгэдтэй хүгшэн ажаһуудаг байгаа. Тэрэнэй наһа барахадань, дасанда зуун мянган тарни тоолохо гэжэ айладхаба.

Алгасашагүй саг

Хүн түрөө. Ургаа, бэелээ, хүгжөө. Үбгэрөө, хүгшэрөө. Урдань үхэхэ саг, тэрэ алгасашагүй.

Хүниие хүдөөлхэ ёһо

Хүнэй наһа барахада, энэ үгые олон янзаар хэлэдэг байһан: жэшээнь, үхэбэ, гээгдэбэ, наһа бараба, өөдэ болобо, тагаалал болобо, бурхан болобо, нүгшэбэ гэхэ мэтээр хэлэдэг байгаа.

Наһа барагшын хойтын буян үйлэдэхэ гуримһаа

Хүнэй һүүлшын сагта үзүүлхэ туһаламжа; Бурханаа тахилга; Хойтынь хэрэг бүтээлгэ, “Һуга намши”, Сангарил, Газар гуйлга, Хүдөө табилга, Хүдөө табихада хэрэгтэй зүйлнүүд.

Хүнэй наһа барахада

Хүнэй һүнэһэн мүнхэ юм гэдэг. Хүнэй наһа барахада, мяхата бэень үхөөд, һүнэһэниинь үхэдэггүй, алуулдагшьегүй юм.

Эзэн бурхадууд, угай онгонууд

Хоёр үндэрэйнгөө обоо тахиба

Агын тойрогой Шандали нютагаархид шүтэдэг хоёр уулатай, тахидаг табан обоотой юм.

Байгаали оршоноо хамгаалха

Обоодо шулуу нэмэхэдээ:
Обоогой ехэ тандаа,
Олзын ехэ мандаа.
Үлын ехэ тандаа,
Олзын ехэ мандаа.