Угсаата арадаймнай алтан һургаалнууд

Бэеэ абажа ябаха заабаринууд

19 марта 2015

3042



  • Гараа ехээр бү һэжэ – нүгэл (нюдэндэ харагдахагүй жэжэ амитадые алахаш гэһэн удхатай). 
  • Үргэеэ, шанаагаа бү тула (толгойгоо даажа ядаһандал, һула, тулюураа харуулхаш). 
  • Ташаагаа бү тула (дээрэлхэһэн гү, али баһаһан зангаа харуулхаш). 
  • Гэр соогоо һуняахагүй, хармаандаа гараа хээд ябахагүй. 
  • Эртэ бодобол, нэгэ юумэ харахаш, орой унтабал, нэгэ юумэ шагнахаш. 
  • Һүхэ, хайша, хутага гэхэ мэтын хүнэй баридаг зэмсэг алхажа, гэшхэжэ болохогүй. 
  • Хурса үзүүртэй түлеэ үзүүрээрнь галдаа түлижэ болохогүй, галай заяаша айлгахаш. 
  • Тахилгатай, тайлгатай газарта модо отолжо, шулуу урбуулжа болохогүй, эрэмдэг болохош, харгы дээрэ хэбтэһэн үрөөһэн юумэ абажа болохогүй. 
  • Захын модо бу отолоорой, тэндэ ой тайгын эзэниинь һуурилһан байжа болохо. Тайгын эзэниие сошоожо, гомодхоожо болохогүй. Модо унагаахын урда, эзэндэнь зальбаржа, зүбшэл асуугаад, сагаан эдеэ үргэжэ урмашуулаарай. 
  • Үүдэ алдалжа, богоһо дээрэ гараад байжа болохогүй. 
  • Харгы сэбэрлэбэл – аргагүй ехэ буян. 
  • Хүнэй юумэ үгэхэдэ, һалгай гараараа, хурганай үзүүрээр абажа болохогүй, мүн тиигээд хүндэ үгэжэшье болохогүй. 
  • Хүнэй юумэ асаржа үгэхэдэ, амһартынь гү, али мүнэһынь хооһоор үгэжэ болохогүй, оёортонь юумэ хэжэ үгэхэ ёһотой. 
  • Түлеэ гэртээ оруулаад, шангаар дээрэһээ хаяжа болохогүй, гэрэй заяаша, галай заяаша, үүдэн тэнгэриие залд гүүлэхэш. Эдэ заяашадые гомодхоогоо һаа, өөдэлхэгүйш. 
  • Үүдэн тэнгэри, гал гуламтаяа тахюулжа байха хэрэгтэй. 
  • Хэлэ амагүй адагуусаниие сохижо, наншажа болохогүй – нүгэл. 
  • Бузартай, муухай юумэ уһанда оруулжа болохогүй, лусад сабдаг хорлохо. 
  • Муухай юумэ галда оруулхагүй, гал заяаша бузарлагдаха, үбшэ зоболон удаха. 
  • Айлда ороходоо, дэгэлэй заха буулгаха, малгайгаа абаха. 
  • Хутага, шүбгэ, хайша гэхэ мэтын үзүүртэй юумэ хүндэ үзүүрээрнь үгэжэ болохогүй, эшээрнь үгэхэ. 
  • Хуримтай ба нүүдэлтэй уулзанхаар, хүниие хүдөөлүүлжэ ябаһан зонтой уулзаһан дээрэ. 
  • Элүүр хүн хэбтээд эдеэлхэгүй – үбшэ зоболон зүгнэхэ. 
  • Галай үнэһэ худхажа, улаан согынь шангаар сохихогүй: галай заяаша зобохо юм гэдэг. 
  • Бурхан тээшэ хүлөө жиигээд хэбтэхэгүй – нүгэл. 
  • Һүни орой хюмһаа абахагүй, шэхэнэй хулхи малтахагүй (хүнэй һүнэһэн һүни хюмһан дороо, шэхэн соогоо хоргодоод байдаг). 
  • Угаадаһа, шээһэеэ үндэр уула тээшэ харуулан хаяжа болохогүй. 
  • Хүниие замда мордохуулаад, хойноһоонь угаадаһа, шоройгоо хаяжа болохогүй. Ябаа үдыдэнь хаягты. 
  • Хүниие хүндэлхэдөө – өөрыгөө хүндэлхэш, хүниие баһахадаа – өөрыгөө баһаха. 
  • Айлшаниие хүндэлхэдөө, хүндэ туһа хэхэдээ, хүн үгырдэггүй юм. 
  • Богоһо дээрээ байхагүй, тотогоһоо шагтагалдахагүй, үүдэ алдалхагүй. 
  • Гэр соо эшхэрхэгүй, аман соогоо дуу гүнгэнэхэгүй. 
  • Боро хараанаар харанхыда үхибүү уйлуулхагүй, һүхирхэгүй, уһа удхахагүй, түлеэ хахалхагүй. 
  • Хэлэ амагүй мал сохихогүй, малай дал, хорёо соо газаалхагүй. 
  • Хэрүүл, хэлэ ама хэхэгүй. “Хэрүүлэй үзүүртэ шуһан, үреэлэй үзүүртэ тоһон” гэжэ бү марта. 
  • Үритэй хүн аад, хүнэй үриие бү хэлэ, бэетэй аад, хүнэй бэе бү хэлэ. 
  • Хүүгэдэй шэхыень бу дайра, үхибүүнэй сахюусан шэхэндэ байрладаг. Сахюусаниинь гомодхоожо, сошоожо болохош. 
  • Һүни харанхыда хүнэй нэрээр нэрлэжэ, оогложо болохогүй – Эрлигэй элшэ һүнэһыень абаад ябашажа болохо. 
  • Уһа абаад ябаһан хүнэй урдуур гарахагүй. Хооһон амһартатай хүнэй урдуур үрдижэ гараха. 
  • Хулгайшан, дээрмэшэн бэшэ аад, хутагаяа һуйбадаһан зандаа гэртэ орохогүй, газаа байхадаа буулгаха. 
  • Тамхи зууһан зандаа гэртэ орожо болохогүй. 
  • Ула сорхой гуталтай, орой соорхой малгайтай, ала соорхой үмдэтэй бү яба. 
  • Буу, һүхэ, ташуур, аргамжа, шүдэр, хазаар баряад, айлда орожо болохогүй. 
  • Урдуураа гараһаниие ундалуулжа, хойгуураа гараһаниие хооллуулжа байха сэдьхэлтэй ябаарай.