Журналист Баяр Дамбаринчиновай дээрэ бэшэһэн “Алтарганын” анхан эхилһэн түүхэ дээрэ һая элирһэн нэмэлтэ мэдээсэлнүүдые таанарай һонорто үгэхэмнай. Монголой Хэнтэйн аймагай Дадал сумын Засаг даргын орлогшо сартуул хамниган, “Алтаргана” нааданай эхин дээрэ байлсаһашуулай нэгэн Балбарын Ганхуягай бэшэһэн баримтанууд гэбэл иимэ байна: “Буряад дуу дуулагшадай хоорондо мүрысөө үнгэргэхэ тухай зүйл Дадал сумын соёлой ажалай 1994 оной түсэб соо оруулагдаһан байба. Энээн тухай Хэнтэйн аймагай Засаг даргын албан тоото бэшэг ерэжэ, тэрэ болзорынь 1994 оной зургаадугаар һарын 11-13 гэжэ тодорһон бэлэй. Тиигэжэ энэ мүрысөөндэ хабаадалсахыень аймагайнгаа Биндэр, Батширээт, Баян-Адарга, Норовлин сумануудта урилгануудые ябуулаабди. “Алтаргана” нааданаймнай эхин дээрэ байһан, тэрэниие зохёон байгуулһан хүнүүдые эли болгожо нэрлэхэ болоо һаа, тэрэ үедэ Дадал сумын Засаг дарга хуасай обогой Галсанай Доржсүрэн, нарин бэшэгын дарга Баатарцогтын Даваажаргал, ниигэмэй бодолгын түшэмэл Чимитдоржийн Баярмаа гэгшэд байһан юм. Мүрысөө үнгэргэхэ эмхидхэлэй хороон байгуулагдажа, тэрэниие толгойлхо гэжэ би томилогдоһон байгааб. “Алтаргана” наадаяа үнгэргэхэ бэлэдхэлэй хүдэлмэринүүдые ябуулжа байха үедэмнай, байн энэ мүрысөөгөө дэлгэрүүлжэ, ганса нэгэ дуулалдаад үнгэршэнгүй, саг үргэлжэ сугларжа байха тухай хөөрэлдөөнүүд гаража захалаа. “Алтаргана” мүрысөөнүүдые үнгэргэхэ эмхидхэлэй хорооной зүблөөн дээрэ энэ һанамжаяа элирхэйлһэмнай, хорооной гэшүүд тон дуратайгаар маанарые дэмжээ бэлэй. Тиигэжэ оройдоол гансахан лэ сумын хэмжээндэ үнгэрхөөр бэлдэгдэжэ байһан наадамнай ябан ошон бүхы дэлхэйн буряадуудай гол наадан боложо тодорхо хубитай байба ха юм даа”.
Энэ нэмэлтэ баримтануудые бэшэхэдээ бүмбэрсэг ехэ дэлхэйн зүг бүхэнөөр дэлгэрэн ажаһуудаг буряад гарбалтан байд гээд лэ ушаржа, танилсажа, дуу наадаяа дэлгэжэ, харилсаан хоорондоо заншал гуримуудаа халан абалсажа, тэдээнээ хүгжөөн дэлгэрүүлжэ, дороһоо ургажа ябаһан залуу һүрэгтөө дамжуулжа байха гол зорилготой “Алтаргана” нааданай эхин дээрэ байһан, дээрэ нэрлэгдэһэн сэсэн мэргэн, холын хараатай нүхэдэйнгөө алдар нэрые түүхын дансада мүнхэлэе гэһэн лэ зорилго байгаа юм даа. Тиихэдэ эхиеэ абаад саашаа дэлгэрхэ замайнь эхин дээрэ дэмжэжэ туһаяа үзүүлһэн Монгол ороной соёл искусствын габьяатад мүн лэ үндэр дээгүүр нэрлүүлхэ ёһотой.
2004 оной "Алтарганын" мори урилдаанда түрүүлэгшэд
А. Хантаевай гэрэл зураг
2004 оной "Алтарганын" мори урилдаанда түрүүлэгшэд
А. Хантаевай гэрэл зураг
Энэ нэмэлтэ баримтануудые бэшэхэдээ бүмбэрсэг ехэ дэлхэйн зүг бүхэнөөр дэлгэрэн ажаһуудаг буряад гарбалтан байд гээд лэ ушаржа, танилсажа, дуу наадаяа дэлгэжэ, харилсаан хоорондоо заншал гуримуудаа халан абалсажа, тэдээнээ хүгжөөн дэлгэрүүлжэ, дороһоо ургажа ябаһан залуу һүрэгтөө дамжуулжа байха гол зорилготой “Алтаргана” нааданай эхин дээрэ байһан, дээрэ нэрлэгдэһэн сэсэн мэргэн, холын хараатай нүхэдэйнгөө алдар нэрые түүхын дансада мүнхэлэе гэһэн лэ зорилго байгаа юм даа. Тиихэдэ эхиеэ абаад саашаа дэлгэрхэ замайнь эхин дээрэ дэмжэжэ туһаяа үзүүлһэн Монгол ороной соёл искусствын габьяатад мүн лэ үндэр дээгүүр нэрлүүлхэ ёһотой.