Зүжэгшэд ба хүгжэмшэд
Сангажапова Дарима
- 1969 – 1992 онууд – Буряадай улас түрын Ажалай Улаан тугай орденто Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ академическэ драмын театрай зүжэгшэн
- Буряадай АССР-эй габьяата зүжэгшэн – (1976)
- Улаан-Үдэ хотын Соведэй депутат (1976-1979; 1979-1982)
- Буряадай АССР-эй арадай зүжэгшэн – (1981)
- Оросой Холбооной габьяата зүжэгшэн – (1991)
- 1994 – 2004 онууд – Буряад Уласай Соёлой яаманай мэргэжэлтэ урлалай таһагай дарга
- СССР-эй «Ажалдаа шалгарһанай түлөө» медаляар шагнагдаһан – (1986)
- 2013 онһоо – Буряадай улас түрын Ажалай Улаан тугай орденто Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ академическэ драмын театрай зүжэгшэн
Дарима Базаржаповна Сангажапова 1946 оной июлиин 10-да түрэһэн юм. Хориин дунда һургуули 1965 ондо дүүргэжэ гараад, тэрэл жэлдээ Ленинградай театрай, хүгжэмэй болон киногой дээдэ һургуулиин оюутан боложо абтаһан, тэрэ һургуулияа 1969 ондо дүүргэжэ ерэһэн байха юм.
Өөрынгөө наһанай болон ажалай намтар зураглаһан ном соогоо эгээл түрүүлэн Ленинград хотодо һургажа гаргаһан багшанараа дулааханаар дурсана. Тэдэнь хэд байгаа юм гэбэл Л. Ф. Макарьев, Н. К. Децик, А. А. Баранов, Е. А. Добросердова, Б. А. Киреев б. б. Тиихэдэ оюутанайнгаа үнэмшэлгөөр түлөөһэгүй ородог БДТ-дэ хүтэлбэрилэгшэнь театрай агууехэ найруулагша, багша, СССР-эй арадай зүжэгшэн, Г. А. Товстоногов байгаа.
— Театрай хүгжэлтын эгээл дээдэ хаһатай манай һуралсалай жэлнүүд дайралдаа. Харагшадай танхим сооһоо Смоктуновский, Лебедев, Копелян, Юрский, Доронина, Басилашвили, Стржельчик, Попова болон бусад дээдэ гарай, дэлхэйдэ мэдээжэ зүжэгшэдэй наада хараһан байнабди. Тэдэнэй наадан намда мүнөө хүрэтэр зүжэгшын нааданай дээдэ шата хэбээрээ үлэһэн, минии ажалай хүтэлбэри боложо байдаг юм. Театр гээшын ямар хүсэтэйе, театр гээшын ямар үүргэтэйе, хүнэй зүрхэ сэдьхэлые эзэлжэ шадаха ямар ехэ хүсэн байһые, ямар ехэ таабари байһые тэдэ зүжэгүүдые харахадаа даамайханаар ойлгожо захалаа һэм, — гэжэ Дарима Базаржаповна тэрэ ном соогоо бэшэһэн байна.
Тэрэл 1969 ондоо суг һуража гараһан, мүнөө болоод байхада үнэхөөрөөл «одото» болоод байһан нүхэдтэйгөө Буряад театртаа зүжэгшэн боложо абтаа бэлэй. Театрай зүжэгшэн боложо абтаһан Дарима Сангажаповагай байгуулһан дүрэнүүд гэхэдэ: Х. Намсараевай «Тайшаагай ташуур» соо Хатан Долгор, Ц. Шагжинай «Тангариг» соо Оюун, М. Горькийн «Һүүлшынхид» соо Надежда, У. Шекспирэй «Арбан хоёрдохи һүни» соо Мария, А. Вампиловай Валентина («Үнгэрһэн зундаа Чулимскдэ»), Макарская («Ууган хүбүүн»), Ч. Айтматовай Толганай («Эхын таряалан»), Укубала («Шуургата үртөө»), Эмэ шоно Акбара (Плаха). Эдээнһээ гадна Анисья — В. Шукшинай «Һарын туяа доро болоһон зугаа», Эмма Герберт — Ю. Бондаревай «Эрье», Вера — Дударевай «Рядовые», Анна — Г. Башкуевай «Бүрхэжэ, сэлмэжэ байдаг тэнгэри». Дээрэ нэрлэгдэһэн эдэ дүрэнүүд театр шэнжэлэгшэдэй үндэр сэгнэлтэдэ хүртэжэ, харагшадта ехэ дулааханаар угтагдажа, хойшодоо хэдэн арбаад жэлнүүдэй туршада тэдэнэй зүрхэ сэдьхэл соо бөөмэйлэгдэн ябана гээшэ.
1976 ондо «Ленфильмдэ» «Зээгэнэй мүр» гэһэн фильмдэ Долина Андреевнагай дүрэ байгуулжа наадаһан юм.
1993 ондо театрһаа гаража, хүүгэдэй туршалгын театр байгуулаа, хүүгэдэй театрай бүлгэмүүдтэ гэжэ онол аргануудые зааһан «Юртэмсэ, театр, хүүгэд» нэһэн ном бэшэжэ хэблүүлһэн юм.
1994 — 2004 онуудта Буряад Уласай Соёлой яаманай мэргэжэлтэ урлалай таһагай даргын тушаал эзэлжэ, үрэтэй дүнтэй ажаллажа гараһан байна. 2005 онһоо 2012 он болотор Буряадай соёл болон урлалай дунда мэргэжэлэй һургуулида зүжэгшын арга щадабаринуудые болон тайзанай хэлэ оюутадта заабарилан багшалһан юм. Тиихэдээ тэндээ «Зориг» гэһэн оюутадай уран шүлэгэй театр байгуулаа. Тиигээд хүүгэдэй наһанай илгаануудаар (1-4, 5-8, 9-11 ангинууд) шагнаха зүжэгүүдые сахим хэблэл болгожо гаргаһан юм.
2013 онһоо Дарима Базаржаповна түрэл Буряад театртаа бусажа ерээд, залуу зүжэгшэдтэ жэшээ болон, харагшадай найдалые харюулан ажаллажа байна. Энээхэн үе соо тэрэнэй наадаһан зүжэгүүдые нэрлэбэл: Д. Бэрриин «Наһанай намар» (Сара Уэбер), С. Жамбалов В. Басаа хоёрой «Үнгэрһэн сагай һэбшээн» (Мэдэг), Х. Намсараевай «Сагаадай Мэргэн Ногоодой Сэсэн хоёр» (Хажар Эхэ).
Өөрынгөө наһанай болон ажалай намтар зураглаһан ном соогоо эгээл түрүүлэн Ленинград хотодо һургажа гаргаһан багшанараа дулааханаар дурсана. Тэдэнь хэд байгаа юм гэбэл Л. Ф. Макарьев, Н. К. Децик, А. А. Баранов, Е. А. Добросердова, Б. А. Киреев б. б. Тиихэдэ оюутанайнгаа үнэмшэлгөөр түлөөһэгүй ородог БДТ-дэ хүтэлбэрилэгшэнь театрай агууехэ найруулагша, багша, СССР-эй арадай зүжэгшэн, Г. А. Товстоногов байгаа.
— Театрай хүгжэлтын эгээл дээдэ хаһатай манай һуралсалай жэлнүүд дайралдаа. Харагшадай танхим сооһоо Смоктуновский, Лебедев, Копелян, Юрский, Доронина, Басилашвили, Стржельчик, Попова болон бусад дээдэ гарай, дэлхэйдэ мэдээжэ зүжэгшэдэй наада хараһан байнабди. Тэдэнэй наадан намда мүнөө хүрэтэр зүжэгшын нааданай дээдэ шата хэбээрээ үлэһэн, минии ажалай хүтэлбэри боложо байдаг юм. Театр гээшын ямар хүсэтэйе, театр гээшын ямар үүргэтэйе, хүнэй зүрхэ сэдьхэлые эзэлжэ шадаха ямар ехэ хүсэн байһые, ямар ехэ таабари байһые тэдэ зүжэгүүдые харахадаа даамайханаар ойлгожо захалаа һэм, — гэжэ Дарима Базаржаповна тэрэ ном соогоо бэшэһэн байна.
Тэрэл 1969 ондоо суг һуража гараһан, мүнөө болоод байхада үнэхөөрөөл «одото» болоод байһан нүхэдтэйгөө Буряад театртаа зүжэгшэн боложо абтаа бэлэй. Театрай зүжэгшэн боложо абтаһан Дарима Сангажаповагай байгуулһан дүрэнүүд гэхэдэ: Х. Намсараевай «Тайшаагай ташуур» соо Хатан Долгор, Ц. Шагжинай «Тангариг» соо Оюун, М. Горькийн «Һүүлшынхид» соо Надежда, У. Шекспирэй «Арбан хоёрдохи һүни» соо Мария, А. Вампиловай Валентина («Үнгэрһэн зундаа Чулимскдэ»), Макарская («Ууган хүбүүн»), Ч. Айтматовай Толганай («Эхын таряалан»), Укубала («Шуургата үртөө»), Эмэ шоно Акбара (Плаха). Эдээнһээ гадна Анисья — В. Шукшинай «Һарын туяа доро болоһон зугаа», Эмма Герберт — Ю. Бондаревай «Эрье», Вера — Дударевай «Рядовые», Анна — Г. Башкуевай «Бүрхэжэ, сэлмэжэ байдаг тэнгэри». Дээрэ нэрлэгдэһэн эдэ дүрэнүүд театр шэнжэлэгшэдэй үндэр сэгнэлтэдэ хүртэжэ, харагшадта ехэ дулааханаар угтагдажа, хойшодоо хэдэн арбаад жэлнүүдэй туршада тэдэнэй зүрхэ сэдьхэл соо бөөмэйлэгдэн ябана гээшэ.
1976 ондо «Ленфильмдэ» «Зээгэнэй мүр» гэһэн фильмдэ Долина Андреевнагай дүрэ байгуулжа наадаһан юм.
1993 ондо театрһаа гаража, хүүгэдэй туршалгын театр байгуулаа, хүүгэдэй театрай бүлгэмүүдтэ гэжэ онол аргануудые зааһан «Юртэмсэ, театр, хүүгэд» нэһэн ном бэшэжэ хэблүүлһэн юм.
1994 — 2004 онуудта Буряад Уласай Соёлой яаманай мэргэжэлтэ урлалай таһагай даргын тушаал эзэлжэ, үрэтэй дүнтэй ажаллажа гараһан байна. 2005 онһоо 2012 он болотор Буряадай соёл болон урлалай дунда мэргэжэлэй һургуулида зүжэгшын арга щадабаринуудые болон тайзанай хэлэ оюутадта заабарилан багшалһан юм. Тиихэдээ тэндээ «Зориг» гэһэн оюутадай уран шүлэгэй театр байгуулаа. Тиигээд хүүгэдэй наһанай илгаануудаар (1-4, 5-8, 9-11 ангинууд) шагнаха зүжэгүүдые сахим хэблэл болгожо гаргаһан юм.
2013 онһоо Дарима Базаржаповна түрэл Буряад театртаа бусажа ерээд, залуу зүжэгшэдтэ жэшээ болон, харагшадай найдалые харюулан ажаллажа байна. Энээхэн үе соо тэрэнэй наадаһан зүжэгүүдые нэрлэбэл: Д. Бэрриин «Наһанай намар» (Сара Уэбер), С. Жамбалов В. Басаа хоёрой «Үнгэрһэн сагай һэбшээн» (Мэдэг), Х. Намсараевай «Сагаадай Мэргэн Ногоодой Сэсэн хоёр» (Хажар Эхэ).